•AT qollawshı personal esaplaw orayınıń korsetpelerine ámel qılıwı, óziniń lokal sistema hám
texno
logiyalardı islep shıǵıwdı ámelge asırıw kerek.
AT engiziw variantların tańlaw
AT firmaǵa engiziwde eki tiykarǵı konsepsiyalardan birin tańlaw kerek. Bul konsepsiyalarda shólkemdiń
ámeldegi strukturasına qáliplesken kózqaras hám ol jaǵdayda informaciyanı kompyuterde qayta islewdi
ahmiyetli korinedi.
Birinshi
konsepsiya firmanıń ámeldegi strukturasına qaratılǵan. AT si shólkemlestirilgen strukturaǵa
iykemlesedi hám jumıslar usılınıń modernizaciyaǵa júz boladı. Kommunikatsiya quralları tomen
rawajlanǵanı ushın, tek jumısshı orınlar ratsionallastiriladi.
Bunday strategiyanıń tiykarǵı kemshiligi - anıq bir texnologiyalıq usıl hám texnikalıq qurallarǵa
maslasqan informaciyanı korgezbesi qılıw shaması úzliksiz ózgertiliwi bolıp tabıladı.
Artıqmashılıǵı - risk dárejesi hám qárejetlerdiń minimallıǵı.
Ekinshi
konsepsiya firmanıń keleshektegi strukturasına jónelgen. Ámeldegi struktura
modernizaciyalanadı.
Bul strategiya kommunikatsiya quralların maksimal rawajlanıwı hám jańa shólkemlestirilgen óz-ara
baylanıstı islep shıǵıwdı názerde tutadı. Firmanıń shólkemlestirilgen strukturasınıń paydasi asadı, sebebi
maǵlıwmatlar arxivı ratsional bolistiriledi, sistema kanallarında aylanatuǵın maǵlıwmatlardıń kolemi
azayadı, sheshiletuǵin máseleler arasında teń salmaqlılıqǵa erisiledi.
Tiykarǵı kemshilikleri: Firma strukturasınıń ózgeriwi sebepli payda bolatuǵın psixologiyalıq keskinliktiń
bar ekenligi. Bunıń nátiyjesinde bolsa shtatlar kestesi hám hámel minnetlemeleriniń ózgeriwi.
Artıqmashılıǵı: firmanıń shólkemlestirilgen strukturasınıń ratsionallasiwi, barlıq xızmetkerlerdiń
maksimal bandligi, joqarı maman dárejesi, kompyuter mamanlıǵın qollaw esabına professional firmalardıń
integraciyası bolıp tabıladı.
3 -
lekciya. Informaciya texnologiyalarınıń túrleri. Basqarıwdı informaciya
texnologiyası
Joba :
3. Informaciya texnologiyalarınıń túrleri.
4. Maǵlıwmatlardı qayta islew informaciya texnologiyaları.
5. Basqarıwdı informaciya texnologiyaları.
Tayanish
sóz dizbegiler: elektron pochta, pochtavoy server, jańalıqlar serveri.
Maǵlıwmatlardı qayta islew AT si
Maǵlıwmatlardı qayta islew AT si zárúr bolǵan kirisiw maǵlıwmatları ámeldegi hám olardı qayta islew
ushın algoritm hám basqa standart proceduraları málim bolǵan, jaqsı strukturalanǵan máselelerdi tarqatıp
alıw ushın molsherlengen AT si bolıp tabıladı. Bul texnologiya basqarıw mexnatidagi turaqlı
tákirarlanatuǵın operatsiyalardı avtomatlastırıw maqsetinde joqarı maman bolmaǵan xızmetkerlerdi
operatsion iskerligi
dárejesinde qollanıladı. Sonıń ushın AT larni sol basqıshda engiziw xızmetkerler
miynetinıń ónimliligin asıradı, xızmetkerler sanın kemeytiw zárúriyatına alıp keledi.
Operatsion iskerlik dárejesinde tómendegi máseleler sheshiledi:
•firma tárepinen orınlanǵan operatsiyalar haqqındaǵı máseleler sheshiledi;
•firmadaǵi jumıslar haqqındaǵı udayı tákirarlanatuǵın qadaǵalaw - esabatlardı jaratadı ;
•barshe kúnlik sorawlardı juwaplar alıw hám olardı hújjet yamasa esabat korinisinde rásmiylestiriw.
Maǵlıwmatlardı qayta islew menen baylanıslı bul texnologiyanı basqalarınan ajratatuǵın bir-neshe
qásiyetleri ámeldegi:
•firmaga zárúr bolǵan maǵlıwmatlardı qaysı islew boyınsha máselelerdi orınlawı : har bir firmada
maǵlıwmatlardı qayta islew informaciya sistemasın ámeldegi bolıwı hám oǵan muwapıq AT islep shıǵilıwı
kerek;
•algoritm islep shıǵıw múmkin bolǵan strukturalanǵan máselelerdi tarqatıp alıwı ;
•qayta islewdi standart proceduraların orınlawı ;
•ishlerdıń tiykarǵı kolemin avtomatikalıq rejimde, insannıń minimal qatnasıwında orınlawı ;
•toliq maǵlıwmatlardi qollaw : bul maǵlıwmatlar reviziya otkeriwge múmkinshilik beredi.
•hádiyseler xronologiyasiga tıykarlanıwı ;
•basqa qánigeler tárepinen mashqalalardi tarqatıp alıw ushın minimal járdemge talaptıń bar ekenligi.
Maǵlıwmatlardı qayta islewdi AT dıń tiykarǵı komponentleri (3. 1- súwret) tómendegiler:
3. 1-
súwret. Maǵlıwmatlardı qayta islew AT tiykarǵı komponentleri.
Basqarıwdıń AT lariniń maqseti - qarar qabıllawǵa baylanıslı firmanıń barlıq xızmetkerleriniń
informaciyaǵa zárúriyatın qandırıw esaplanadı. Bunday informaciya basqarıwdıń barlıq dárejelerinde
paydalı boladı.
Bul texnologiya basqarıwdı informaciya sistemaları ortalıǵında islewge joneltirilgen hám sheshiletuǵin
máseleler jaqsı strukturalanbaǵanda qollanıladı.
Basqa
rıwdı informaciya sisteması (BIS) túrli funksional bolim jumısshılarınıń informaciyaǵa mútajliklerin
qandırıw ushın ideal sáykes keledi. Olar tárepinen keltirilgen informaciyalar firmanıń otken zamanı, háziri
hám bálki keleshegi, haqqındaǵı maǵlıwmat boladı. Bul informaciya turaqlı yamasa arnawlı basqarıw
esabatları korinisine iye.
Basqarıw qadaǵalawı dárejesinde qararlardı qabıllaw ushın informaciya sonday korinetuǵın etiliwi kerek,
maǵlıwmatlar ózgeriwiniń tendensiyalari, iyiwler júz bolıwı sebepleri hám qabıl etiliwi múmkin bolǵan
qararlar qorınıp turıwı kerek (3. 2-súwret). Bul tarawda tómendegi maǵlıwmatlardı qayta islew máseleleri
sheshıledı:
•rejelestirilip atirǵan jaǵdaydan iyiwin bahalaw ;
•aǵıw sebeplerin anıqlaw ;
•qabıl etiliwi múmkin bolǵan qararlar hám háreketler analizi.
BIS
túrli korinistegi esabatlardı jaratılıwma qaratılǵan.
Turaqlı esabatlar - ornatılǵan grafik tiykarında esabattı jaratıw,
mısalı, kompaniyanıń aylıq sawdasınıń analizi.
Arnawlı esabatlar - basqarıwshılar talabı boyınsha yamasa joybarlastırılmaǵan hádiyse júz bergeninde
ja
ratıladı.
Eki esabatlar
hám summalaytuǵın, salıstırıwshı hám esabatlar korinisinde boladı.
Summalaytuǵın esabatlarda maǵlıwmatlar bolek gruppalarǵa birlestirilgen, saralanǵan, aralıq hám
juwmaqlawshı juwmaq korinisinde usınıs etiledi.
Salıstırıwshı esabatlar túrli dereklerden alınǵan maǵlıwmatlar yamasa túrli belgiler boyınsha
klassifikaciyalanǵan maǵlıwmatlardan ibarat bolıp, salıstırıw maqsetinde isletiledi.
Ayrıqsha esabatlar bolek (favqulotda) áhmiyetke iye bolǵan maǵlıwmatlardan dúziledi.
Esabatlardı qollaw " iyiw boyınsha basqarıw" atlı basqarıwda qollawda nátiyjeli esaplanadı.
Firmada aǵıw boyınsha basqarıw principlerin qollawda esabatlarǵa tómendegi talaplar qoyıladı :
•esabat tek aǵıw júz bergeninde jaratılıwı kerek;
•esabattaǵı maǵlıwmat júz bergen iyiw ushın kritik esaplanǵan korsetkish ma`nisi boyınsha saralanǵan
bolıwı kerek;
•basqarıwda aǵıwlar arasındaǵı baylanıstı anıqlaw ushın barlıq aǵıwlardi birge korsetiw kerek;
•esabatta normadan aǵıw muǵdarın korsetiw kerek.
Basqarıwdı AT larining tiykarǵı komponentleri tómendegishe:\
4 - lekciya
Mekemeni avtomatlastırıw.
Elektron ofisǵa uzaq hám jaqın bolǵan túrli dereklerden júdá kop xabarlar keledi. Óz gezeginde ofis
xızmetkerleri de sırtqı dúnyaǵa óziniń informaciya xabarların uzatadılar. Sonıń ushın ofisda elektron
informaciya aǵısların qabıl etip, uzatıwǵa molsherlengen qurallar ámeldegi (4. 1- súwret). Telefaks tarmaǵı
arqalı qaǵazdaǵı xabarlar keledi. Hár qıylı awızsha xabarlar kompyuterge arnawlı " ózgertirgishler"
járdeminde kiritiledi yamasa shiǵarıladı. Lokal yamasa global tarmaq quralları arqalı elektron xabarlar
kompyuterge modem járdeminde kiritiledi yamasa shiǵarıladı. Ofisda kompyuterler informaciya aǵıslarına
islew
berip, birlestiriw wazıypaların atqaradı.
Elektron pochta kompyuterler járdeminde alınǵan korrespondensiyani jiberiw hám qayta islewde elektron
usıllardı isletedi. Ol arqalı hújjetler, kesteler, grafiklar, sızılmalar, súwret hám fotografiyalar, raznoma,
aynamalar, awızsha xabarlar alıw múmkinshiligi bar. Xabar jiberiwshi arnawlı elektron pochta
programmasın isletedi. Xabarlar arnawlı elektron pochta qutisiga jonetiledi. Server adresat pochta qutisiga
onıń adresine xat kelgenligi tuwrısındaǵı xabardı qoyadı.
Elektron pochta -
bul qaǵazsız pochta, ol telefon tarmaǵı menen kompyuterge jalǵanǵan, elektron pochta
-
pochta, telegraf, faksimil baylanıs múmkinshilikleriniń bir bolegin ózine alıp, óziniń operativligi sebepli,
ulıwma jańa informaciya xızmetlerin usınıs etedi. Mısalı : jámiyetlik telekonferensiyalarini otkeriw
boyınsha. Bul jámáát aǵzaları ortasındaǵı bir waqıtqa qaray informaciya almasıwı ámelge asıriladı. Bul
so
ylesiwde hár túrlı máseleler talqılaw etiledi. Bul degeni jazılǵan tekstler arqalı baylanısda boldi.
" Teleks" -
informaciya almaslaw sisteması.
Bul informaciya sisteması informaciyanıń úlken aǵısların hár túrlı abonentke avtomatikalıq túrde tayarlaw
hám uzatıw imkaniyatın beredi. Tekst tayarlawdıń bul sistemasında joqarı sapalı displeyler menen
úskenelestirilgen terminallar járdeminde uzatılıp atırǵan informaciya dızbeki kompyuter yadında saqlanıp
qaladı. Keyin arnawlı maǵlıwmatlardı uzatıw apparatları járdeminde tayarlanǵan dızbek abonentke
jo
netiledi yamasa odan qabıl etiledi.
Televidenie turmısqa uzaqtan koriw retinde kirip keldi hám ǵalabalıq hádiysege aylanıp qaldı. Dúnyada 4
mlrd. den artıq telepriyomniklar isletiledi. Televizor bul júdá quramalı informaciya apparatı bolıp tabıladı.
Televizordı koriw ideyası tómendegishe:
•súwret elementlerin ózgertiw jolı menen elektr signallar izbe-izligine aylantıradı (suwret analizi);
•olardı baylanıs kanalları arqalı noqatlardan qıymıldaytuǵın suwretke teris aylandırıw (suwret sintezi)
ámelge asırilatuǵın qabıllaw punktine uzatıladı.
| 