Qoruyucu irriqasiya meşə zolaqlarının salınması

tələbinə uyğun meliorasiya tədbirləri görülməli, 40-45 sm dərinliyində 
şumlanmalı və malalanmalıdır. İrriqasiya meşə zolaqları salmaq üçün 
ayrılan sahələr dar olduğundan orada şumlamaya perpendikulyar 
istiqamətdə malalama aparmaq olmur, şırımlar arasında kələ-kötür, 
çökək yerlər qalır. Ona görə şumlamanı sıx və ya təkrar aparmaq lazım 
gəlir. Belə olduqda malalamanı şumlama istiqamətində aparmaq olar. 
Malalamadan sonra yerli şəraitdən asılı olaraq dərinliyi 30-40 sm olan 
şırımlar açılmalıdır. Torpağa və bitkilərə qulluq işləri aparmaq üçün 
istifadə olunacaq alət və mexanizmlərin növündən asılı olaraq şırımlar 
arası məsafə 2,5-3,0 m götürülür. Kanalın nəqliyyat yolu çəkilmiş 
tərəfindəki şırımla yol və o biri tərəfdəki şırımla kanal arasında 1,5-2,0 
m məsafə saxlamaq lazımdır. Şırımların sayı obyektlərə təhkim olunmuş 
sahənin eninə uyğun olaraq 1-8 götürülür. Kanalların ətrafında bəzən 
kənd təsərrüfatına yararsız sahələr olur. Əlaqədar idarə və təşkilatlarla 
qarşılıqlı razılaşma şəraitində belə sahələrdə meşə zolaqları yetişdirmək 
məqsədəuyğundur. İrriqasiya meşə zolaqları biriilik, ikiillik, çoxillik 
tinglər və toxumla salına bilər. Bu, ağac və kol cinslərinin bioloji 
xüsusiyyətləri, ərazinin yaşayış məntəqəsinə, mal-qaraya yaxın 
olmasından da asılıdır. Şaquli kök sisteminə və iri toxumlara malik olan 
ağacların (palıd, qoz, badam və s.) daimi yerində toxumla yetişdirilməsi 
məsləhət görülür. Belə bitkiləri tinglikdə yetişdirib və ya 2-3 yaşında 
daimi yerinə köçürüldükdə onların kök sistemi çox zədələnir, şaquli 
köklər kəsilir, bitiş faizi aşağı olur, bitkilər zəif inkişaf edir və onlar kök 
sisteminin əvvəlki vəziyyətini bərpa edə bilmir.
Xırda toxum və vegetativ hissələrlə asanlıqla artırmaq olan bir və ya çox 
yaşlarında tinglikdən daimi yerinə köçürüldükdə normal bitmə inkişaf 
etmə xüsusiyyətlərini itirməyən ağac və kolları (qovaq, söyüd, çinar, 
dağdağan, şam, sərv, tuya. alma, armud, heyva, tut, maklüra və s.) 
tinglikdə yetişdirib 1-3 yaşlarında daimi yerinə köçürmək olar. Bitmə 
faizinin yüksək olması, bitkilərin xarici mühitə tez uyğunlaşması, 
quraqlığa, şoranlığa davamlı olması, onların tez böyümə xüsusiyyətləri 
və s. baxımdan, irriqasiya meşə zolaqlarını birillik tinglərlə salmaq daha 
əlverişlidir. Yol kənarı, yaşayış məntəqələrinə, mal-qaraya yaxın olan 
sahələrdə 3-5 illik ağac və kollar əkmək olar. Belə olduqda torpağa və 

bitkilərə daha yüksək aqrotexniki qulluq göstərmək lazımdır. İrriqasiya 
meşə zolaqları salmaq işini erkən yaz və payız aylarında görmək 
məsləhətdir. Mülayim qış aylarında da (Kür-Araz ovalığı) əkin işi 
aparmaq olar. Yaz əkini bitkilərdə şirə axını başlayana qədər, payızda 
isə vegetasiya dövrü qurtardıqdan sonra aparılmalıdır. Təsərrüfat 
əhəmiyyəti və iqtisadi səmərəsinə görə KürAraz ovalığı üçün payız əkini 
daha sərfəlidir. Bu halda bitkilərin müvəqqəti basdırılması, toxumların 
saxlanması, stratifikasiya edilməsi üçün yer, işçi qüvvəsi və vəsait lazım 
gəlmir, vegetasiya dövrünün başlanması ilə əlaqədar bitkilərdə də 
inkişaf başlayır, ilk suvarma üçün su qıtlığı ilə qarşılaşılmır. İrriqasiya 
meşə zolaqları salarkən bitkilər, əsasən cərgə ilə, şırımların sututan 
hissəsinə, bir-birindən 1-1,5 m aralı əkilir. Bu məqsədlə şırım tirəsinin 
üstündə 1-2 illik tinglər üçün 25x25x25, 30x30x30, üçillikvə çoxillik 
bitkilər üçün isə 35x35x35 sm və daha geniş ölçüdə çalalar hazırlanır. 
Ağac və kolları cərgə və cərgə aralarında qarışıq əkmək olar. Meşə 
zolaqlarını qarışıq salarkən orada meyvə və həmişəyaşıl bitkilərə 
üstünlük vermək lazımdır. Son təcrübələr göstərir ki, eyni cinsdən olan 
əkinlər yaxşı nəticə verir. İrriqasiya qoruyucu meşə zolaqları salarkən 3 
əkin sxemi tətbiq etmək olar. A. Tezböyüyən enliyarpaqlı ağac 
cinslərindən salınan qoşacərgəli meşə zolaqları; B. Quraqlığa davamlı 
meyvə cinslərindən salınan bircərgəli meşə zolaqları; Ç.Duzadavamlı 

Download 0.88 Mb.