Inersial sistema deb ataluvchi shunday sanoq sistemalar mavjudki

Download 1.73 Mb. Pdf ko'rish
bet	16/119
Sana	16.05.2023
Hajmi	1.73 Mb.
	#60236

1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 ... 119

Bog'liq
Fizika. 10-sinf (2017, N.Turdiyev, K.Tursunmetov)
10-chi Davlat ramzlar boshlang`ich sinf o`quvchilariga xuquqiy tarbiya berish vositasi sifatida, Nurjaxon pedagogika, 4 amaliy mashg‘ulot Mavzu Detallarni plastik deformatsiyalash u, 718498, 4-Testlar , 2 5221958497041647213, Sysadmin reja, 2.10. ozbek tili fonetikasi

Nuytonning ta’biricha, mexanikada, jismlarning bir-biriga ta’siri natijasida tezlanish olishiga sabab bo‘ladigan miqdoriy o‘lchamga kuch deyiladi.
Tabiati jihatidan qanday bo‘lishidan qat’i nazar, kuchlarning jismga bir vaqtdagi ta’siri uning tezligini o‘zgartirmasa (ya’ni, unga tezlanish

Inersial sistema deb ataluvchi shunday sanoq sistemalar mavjudki,
undagi jism boshqa jismlardan yetarli darajada uzoq joylashgan
bo‘lsa, tinch yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakatda bo‘ladi.
Bu qonun bir tomondan, inersial sanoq sistemasiga ta’rif bersa, ikkin-
chi tomondan, haqiqatan ham, shunday sistemalar mavjudligini tekshirish
imkoniyatini beradi. Mexanikaning birinchi qonuni, inersial sanoq siste-
masini alohida maxsus o‘ringa qo‘yadi.
Aylanayotgan qattiq jismning har bir nuqtasi tezlanish bilan harakatlanadi.
Istalgan bo‘lakchaning tezlanishi jismdagi boshqa qismlarning ta’siri tufayli
bo‘ladi. Boshqacha aytganda, qattiq jismni tashkil etgan bo‘lakchalar “erkin
jism” bo‘la olmaydi va unga Nyutonning birinchi qonunini tatbiq etib
bo‘lmaydi.
Shunday qilib, jismlarning tinch yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakat
holatidan chiqish sababi boshqa jismlarning ta’siri ekanligini bilib oldik.
Jismlarning bir-biriga bo‘lgan ta’siri kuch bilan xarakterlanadi.
Nuytonning ta’biricha, mexanikada, jismlarning bir-biriga ta’siri
natijasida tezlanish olishiga sabab bo‘ladigan miqdoriy o‘lchamga kuch
deyiladi.
Bu kuchga sifat jihatidan berilgan ta’rifdir. Bu bilan mexanikada ikkita
tasdiqni kiritdik:
1) jismlarda tezlanish, kuch ta’siri tufayli bo‘ladi;
2) tezlanish beruvchi kuch boshqa jismlarning ta’siri tufayli bo‘ladi.

30
Kuch tushunchasi ikkita jismga tegishlidir. Kuch vektor kattalik bo‘lib
yo‘nalishga ega. Kuchni miqdoriy jihatdan aniqlash uchun uni o‘lchash kerak.
Buning uchun uni boshqa bir etalon kuch bilan solishtiriladi.
Tabiati jihatidan qanday bo‘lishidan qat’i nazar, kuchlarning jismga
bir vaqtdagi ta’siri uning tezligini o‘zgartirmasa (ya’ni, unga tezlanish
bermasa), moduli jihatidan teng va qarama-qarshi yo‘nalgan bo‘ladi.
Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, jismning olgan tezlanishi unga qo‘yilgan
kuchdan tashqari jismning xossalariga ham bog‘liq. Demak, bu xossani
aniqlashtirib olish zarur. Mexanikada bu xossa jism massasi bilan ta’rifl anadi.
Sizga 7-sinfdan ma’lumki, jismga qo‘yilgan kuchning jism olgan
tezlanishiga nisbati o‘zgarmas kattalikdir
= const.

Download 1.73 Mb.

1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 ... 119

Download 1.73 Mb.

Pdf ko'rish