41
Tortuvchi kuch va ishqalanish kuchlarining vektor yig‘indisini koordinata
o‘qlariga proyeksiyalar bilan almashtirib, algebraik yig‘indisi olinadi. U holda
jismga ta’sir etuvchi kuchlar o‘zaro qarama-qarshi yo‘nalganligidan uning
moduli
F =
F
t
–
F
ish
bilan aniqlanadi.
Jismning olgan tezlanishi Nyutonning ikkinchi qonuniga ko‘ra
(2.11)
bilan aniqlanadi.
Jismga bir nechta kuchlar ta’sir etadigan hol uchun ikkita masalani ko‘rib
chiqaylik.
2.6-rasm
ishq
α
α
x
y
m
O
1. Qiya tekislikka qo‘yilgan
jismning
muvozanat sharti va tushish tezla
nishini
qaraylik (2.6-rasm). Bun
da
α – qiya tekis-
likning qiyalak burchagi. Qiya tekislik
bilan unga qo‘yil
gan taxtacha orasidagi
ishqalanish koeffi tsiyenti
μ ga teng.
Qiya
tekislikda
turgan
taxtachaga
og‘irlik kuchi
m ,
normal reaksiya
kuchi
N
→
va qiya tekislik bo‘ylab yuqoriga
yo‘nalgan tinch holatdagi ishqalanish kuchi
ishq.
ta’sir qiladi.
x o‘qini qiya tekislik bo‘ylab pastga
yo‘naltiramiz,
y – o‘qini tekislikka perpendikulyar yo‘naltiramiz.
Qiya tekislikda jism muvozanatda qolishi uchun unga ta’sir qiluvchi
kuchlarning teng ta’sir etuvchisi nolga teng bo‘lishi kerak:
mg
→
+ N
→
+
ishq.
= 0.
Bundan koordinata o‘qlariga bo‘lgan proyeksiyalar
uchun tenglamalar
sistemasini yozaylik:
1)
x o‘qi yo‘nalishi bo‘yicha
mg sin
α –
