Mexanikada saqlanish qonunlari statika va gidrodinamika mexanik tebranishlar va to

Download 1.73 Mb. Pdf ko'rish
bet	3/119
Sana	16.05.2023
Hajmi	1.73 Mb.
	#60236

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 119

Bog'liq
Fizika. 10-sinf (2017, N.Turdiyev, K.Tursunmetov)
10-chi Davlat ramzlar boshlang`ich sinf o`quvchilariga xuquqiy tarbiya berish vositasi sifatida, Nurjaxon pedagogika, 4 amaliy mashg‘ulot Mavzu Detallarni plastik deformatsiyalash u, 718498, 4-Testlar , 2 5221958497041647213, Sysadmin reja

2. To‘g‘ri chiziqli notekis harakat.
3. To‘g‘ri chiziqli tekis tezlanuvchan (sekinlanuvchan) harakat.
4. Egri chiziqli tekis harakat.

I
I bob
bob. K INEMATIK A
. K INEMATIK A
2-
mavzu.
MEXANIK HARAKAT TURLARI.
HARAKATLARNING MUSTAQILLIK PRINSIPI
7-sinfda siz turli mexanik harakatlar bilan tanishgansiz. Ularni birgalikda
eslaylik:
1. To‘g‘ri chiziqli tekis harakat. Bunday harakatda jismning harakat
trayektoriyasi to‘gri chiziqdan iborat bo‘ladi. Harakat tezligining kattaligi va
yo‘nalishi o‘zgarmaydi. Bosib o‘tilgan yo‘l s =
·t formula bilan aniqlanadi.
2. To‘g‘ri chiziqli notekis harakat. Bunday harakatda jismning harakat
trayektoriyasi to‘gri chiziqdan iborat bo‘ladi. Harakat tezligining kattaligi
o‘zgaradi, lekin yo‘nalishi o‘zgarmaydi. Bosib o‘tilgan yo‘l s =

o‘rt
· t formula
bilan aniqlanadi. Bunda

o‘rt
– jismning o‘rtacha tezligi.
3. To‘g‘ri chiziqli tekis tezlanuvchan (sekinlanuvchan) harakat.
Bunday harakatda jism harakat trayektoriyasi to‘gri chiziqdan iborat bo‘ladi.
Harakat tezligining kattaligi bir tekisda ortib (kamayib) boradi, ya’ni
teng vaqtlar ichida bir xil kattalikka ortadi (kamayadi), lekin yo‘nalishi
o‘zgarmaydi. Bosib o‘tilgan yo‘l s =

o
· t ±
formula bilan aniqlanadi (“+ˮ)
ishora tekis tezlanuvchan, a > 0, (“
–
ˮ) ishora tekis sekinlanuvchan (a < 0)
bo‘l ganda qo‘yi ladi).
4. Egri chiziqli tekis harakat. Egri chiziqli harakatning xususiy holi
sifatida aylana bo‘ylab tekis harakatni olish mumkin. Bunday harakatda
har doim tezlik yo‘nalishi uzluksiz o‘zgarib, trayektoriyaga urinma bo‘ylab
yo‘nalgan bo‘ladi.Harakatning asosiy parametrlari:
 – chiziqli tezlik; ω – burchak
tezlik; T – ayla nishlar davri; v – aylanishlar chastotasi; S
yoy
– yoy uzunligi; s – bosib
o‘tilgan yo‘l.
Shuni ta’kidlash joizki, yuqorida keltirilgan harakatlarda jism faqat bitta
harakatda qatnashgan hollar o‘rganilgan. Hayotda ko‘pincha jismlar bir

6
vaqtning o‘zida bir nechta harakatda qatnashadi. Masalan, daryo bo‘ylab
harakatlanayotgan kema, poyezd vagoni ichida yurib ketayotgan odam,
uchib ketayotgan samolyotdan tashlangan yuk va h.k. Bunda daryoda
harakatlanadigan kema o‘z dvigatelining tortish kuchi tufayli bir yo‘nalishda

1
tezlik bilan harakatlansa, suv uni

2
tezlik bilan oqim yo‘nalishida
harakatlantiradi. Bu misollarda jismning ikkita harakatda qatnashayot
ganligi
ko‘rinib turibdi.
Shunday savol tug‘iladi. Kemaga o‘z dvigatelining tortish kuchi tufayli
berilgan

1
tezlik daryoning oqish tezligiga bog‘liqmi? Uchib ketayotgan
samolyotdan tashlangan yukning tushish vaqti samolyot tezligiga bog‘liqmi?
Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, kemaning tezligi suvning oqish tezligiga,
samo
lyotdan tashlangan yukning tushish vaqti samolyot tezligiga bog‘liq
emas!
Bundan shunday xulosa kelib chiqadi.

Download 1.73 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 119

Download 1.73 Mb.

Pdf ko'rish