Bu modellarda jarayon kо‘rsatkichlari vaqtga bog‘liq deb qaraladi. Umumiy holda
esa, bu kо‘rsatkichlar fazoviy о‘lchovlarga ham bog‘liq bо‘lishi mumkin. Bunday
modellarga qurilish inshootlarida nostatsionar issiqlik oqimi tenglamalari,
tebranish jarayonlarining tenglamalari, diffuziya tenglamalarini misol qilib
kо‘rsatish mumkin. Nostatsionar jarayon о‘zi va hosilalari vaqtga bog‘liq funksiya
qatnashgan differensial tenglama yoki shunday tenglamalar sistemasi, xususiy
hosilali differensial tenglamalar yordamida yoziladi.
4. Parametrlari tо‘plangan modellar va parametrlari tarqoq modellar
Bunday modellarda jarayon kо‘rsatkichlari fazoviy о‘lchovlar bо‘yicha о‘rnatiladi.
Natijada model kо‘rsatkichlari faqat vaqtga bog‘liq bо‘ladi. Bu jihatdan
parametrlari tо‘plangan modellar fazoviy о‘lchovga bog‘liq bо‘lmagan
nostatsionar modellarga о‘xshashdir. Modellar chiziqli va chiziqli bо‘lmagan
algebraik, chiziqsiz tenglamalar, vaqt bо‘yicha hosilalar qatnashuvchi oddiy
differensial tenglamalar yoki shunday tenglamalar sistemasi kabi tenglamalar bilan
ifodalanadi.
Bunday modellarda umuman olganda qaralayotgan jarayon kо‘rsatkichlari ham
vaqtga, ham fazoviy о‘lchovlarga bog‘liq bо‘ladi. Modellar asosan xususiy hosilali
differensial tenglamalar yordamida ifodalanadi. Xususiy holda, modellar vaqtga
bog‘liq bо‘lsa, ular statsionar modellar bilan bir xil bо‘ladi. Lekin, parametrlari
tarqoq modellarning mazkur guruhga kiritilishida ularda qatnashuvchi
kо‘rsatkichlarning fazoviy о‘lchovlarga bog‘liqligi belgilovchi omil bо‘lgan
bо‘lsa, statsionar modellarning alohida guruhga birlashtirilishida asosiy omil –
ulardagi kо‘rsatkichlarining vaqtga bog‘liq emasligidir.
Yuqorida keltirilgan tavsif ma’lum darajada shartlidir. Matematik modellarning
boshqa kо‘rinishdagi tavsiflari ham berilishi mumkin. Masalan, ularni chiziqli va
chiziqli bо‘lmagan, bir о‘lchamli va kо‘p о‘lchamli kabi guruhlarga ajratish
mumkin.
Shuni ham ta’kidlash lozimki, har doim ham qо‘yilgan masalaning matematik
modelini yaratib bо‘lavermaydi.