TA’LIM SIFATINI OSHIRISHDA ZAMONAVIY INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR
Muxtarov F.M., Sadirova X. (2023).
Yosh olimlar, doktorantlar va tadqiqotchilarning onlayn ilmiy forumi.
Korxonada axborot xavfsizligini ta’minlashning zamonaviy usullari, 47-49. TATUFF-EPAI.
47
KORXONADA AXBOROT XAVFSIZLIGINI TA’MINLASHNING ZAMONAVIY
USULLARI
Muxtarov Farrux Muhammadovich, Sadirova Xursanoy Xusanboy qizi,
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari unversiteti Farg’ona
filiali
Annotatsiya: Ushbu maqolada hozirgi vaqtda korxonalarda axborot xavfsizligini
ta’minlashda olib borilayotgan jahon va milliy tajribalar yoritib o’tilgan. Undan tashqari
maqolada axborot xavfsizligi tushunchasi uning mohiyati ham muhokama qilingan.
Kalit so'zlar:
Axborot xavfsizligi, tahdidlar, viruslar,
zararli dasturlar, spamlar,
kibertahdidlar, kiberhujumlar.
Dastlab biz axborot xavfsizligi tushunchasiga qisqacha izoh berib o’tsak. Axborot
xavfsizligi bu axborot xatarlarini kamaytirish orqali axborotni himoya qilish amaliyotidir. Bu
axborot xavfini boshqarish qismidir. Bu, odatda, ma'lumotlarga ruxsatsiz nomuvofiq kirish yoki
qonunga xilof ravishda foydalanish,
oshkor qilish, buzish, yo'q qilish, buzilish, o'zgartirish,
tekshirish, yozib olish yoki qadrsizlanish ehtimolini oldini olish yoki hech bo'lmaganda
kamaytirishni o'z ichiga oladi. Bu shuningdek, ushbu hodisalarning salbiy ta'sirini kamaytirishga
qaratilgan harakatlarni o'z ichiga oladi. Himoyalangan ma'lumotlar har qanday shaklda bo'lishi
mumkin, masalan elektron yoki moddiy. Axborot xavsizligini ta’minlash bo’yicha dastlabki
choralar qadimgi davrlarga borib taqaladi. Bunga misol qilib quyidagilarni keltirsak bo’ladi.
Ilgari vaqtda aloqa qilishning dastlabki kunlaridan boshlab
diplomatlar va harbiy
qo'mondonlar yozishmalarning maxfiyligini himoya qilish uchun biron bir mexanizmni taqdim
etish va aniqlash uchun ba'zi vositalarga ega bo'lish kerakligini tushunib yetishdi. Bunga Yuliy
Tsezar ixtirosi bo’lgan Qaysar shifrini v.asr misol qilib keltirsak bo’ladi. Miloddan avvalgi 50
yilda yaratilgan ushbu shifr, maxfiy xabarlari o'qilmasligi uchun xabar noto'g'ri qo'llarga
tushmasligi uchun yaratilgan.
Hozirgi vaqtda korxonalarda yuzaga kelayotgan axborot xavsizligigi
tahdid turli hil
omillar natijasida yuzaga keladi. Bularga misol qilib korxona ishchilaring ichki axborot
xavfsizligi qoidalariga rioya qilmasligi, axborotni qabul qiluvchi
va uzatuvchi qurilmalarning
nosozligi, internet tarmog’idagi turli xil spam va virusli xabarlar shular jumlasidandir. Ulardan
himoyalanishning bir qancha yo’llari bor quyida biz bularni ko’rib chiqamiz.
Avvalo korxonada axborot xavfsizligini ta’minlashda ichki muhitni inobatga olish kerak.
Hodimlar boshqaruviga alohida e’tibor berish kerak. Har bir xodim korxonaning ichki tartib
qoidalariga so’zsiz bo’ysinishi kerak. Bularga biz quyidagilarni misol qilib keltirsak bo’ladi.
Hodimlar korxona ichki sirlarini tashqariga olib chiqmasliklari kerak. Ular korxona
qonun qoidalariga roiya qilishlari kerak. Endi korxonada ishlatilyotgan
axborot qurilmalarini
axborot tahdidlaridan himoya qilish choralarini ko’rib chiqsak. Hozir sir emaski internet
tarmog’i orqali turli xildagi kiberhujumlar uchrab kelmoqda.
Bunda hakerlar korxona axborot tizimiga internet tarmog’i orqali hujum uyushtirib
kerakli ma’lumotlarni oladilar. Misol uchun bank hisob raqami to’g’risidagi ma’lumotlarni va
o’z maqsadlari yo’lida foydalanadilar.
Endi oddiygina kompyuter viruslari va spamlar korxona axborot
tizimiga qanday zarar
keltirishi mumkinligi to’g’risida qisqacha to’xtalib o’tsak.
Kompyuter viruslari ular zamonaviy biznes uchun haqiqiy xavf tug'diradi. Virusning
korporativ tarmoq tugunlariga kirib borishi ularning faoliyatining buzilishiga,
ish vaqtining