Microsoft Word II -an imp.+

Download 3,55 Mb.
bet	140/141
Sana	27.05.2024
Hajmi	3,55 Mb.
	#255296

1 ... 133 134 135 136 137 138 139 140 141

Bog'liq
Microsoft Word II -an imp.

M Ü N D Ə R İ C A T

	Ön söz.................................................................................................	5

	Əsas ixtisarların siyahısı...................................................................	7

	Giriş....................................................................................................	9

	Fəsil 1. ANALOQ GÜCLƏNDİRİCİ QURĞULARI VƏ ONLARIN XÜSUSİYYƏTLƏRİ ....................................................	12

	1.1 Gücləndirici qurğular və onların təsnifatı.....................................	12
	1.2. Gücləndiricinin əsas xarakteristikaları.........................................	14
	1.3. Gücləndirici qurğuların riyazi təsviri...........................................	21
	1.4. Gücləndirici qurğuların tezlik xarakteristikaları..........................	23
	1.5. Gücləndirici qurğularda əks əlaqə və onun növləri......................	26
	1.6. Əks rabitə dövrəsinin gücləndirici qurğunun əsas xarakteristikalarına təsiri....................................................................	31
	1.6.1. Əks əlaqənin güclənmə əmsalına təsiri.......................................................	31
	1.6.2. Mənfi əks əlaqənin gücləndiricinin tezlik zolağına təsiri............................	33
	1.6.3. Mənfi əks əlaqənin gücləndirmənin qeyri - stabilliyinə təsiri.....................	34
	1.6.3. Mənfi əks əlaqənin giriş müqavimətinə təsiri.............................................	35
	1.6.4. Mənfi əks əlaqənin çıxış müqavimətinə təsiri.............................................	36
	1.6.5. Mənfi əks əlaqənin qeyri-xətti təhriflərə təsiri............................................	38

. .	Fəsil 2. TRANZİSTORLU GÜCLƏNDİRİCİLƏRİN SXEMOTEXNİKASI.......................................................................	40

	2.1. Ümumi emitterli sxem üzrə yaradılan gücləndirici kaskadlar.....	40
	2.1.1. Gücləndirici kaskadların güclənmə rejimləri (sinifləri)..............................	44
	2.1.2. İşçi nöqtənin seçilməsi. Dinamiki xarakteristika........................................	47
	2.1.3. İşçi nöqtənin stabilləşdirilməsi üsulları.......................................................	50
	2.1.4. Yük cərəyanına görə ardıcıl mənfi əks əlaqəyə malik kaskad....................	51
	2.1.5. Çıxış gərgimliyinə görə paralel mənfi əks əlaqəli kaskad...........................	53
	2.1.6. Əks əlaqəli kaskadların tezlik xarakteristikalarının formalaşdırılması.......	54
	2.2. Ümumi istoklu gücləndirici kaskad.............................................	56
	2.3. Emitter və istok təkrarlayıcıları..................................................	58
	2.4. Sabit cərəyan və gərginlik mənbələri...........................................	59
	2.4.1. Bipolyar tranzistorlu cərəyan mənbələri.....................................................	60
	2.4.2. Sabit gərginlik mənbəyi...............................................................................	61
	2.5. «Cərəyan güzgüsü» sxemi.........................................................	63
	2.6. Aktiv yük.....................................................................................	64
	2.7. Tərkibli tranzistor.........................................................................	66
	2.7.1. Tərkibli tranzistorların Darlington sxemi....................................................	66
	2.7.2. Tərkibli tranzistorların Şklayi sxemi...........................................................	67

	2.8. Aşağı tezlik gücləndiricisi............................................................	68
	2.8.1. İlkin gücləndirici.........................................................................................	69
	2.8.2. Genişzolaqlı gücləndirici.............................................................................	73
	2.8.3. Çıxış güc gücləndirici kaskad......................................................................	74
	2.8.4. Transformatorsuz güc gücləndiriciləri........................................................	76
	2.9. Çoxkaskadlı gücləndiricilər........................................................	79
	2.10. Sabit cərəyan gücləndiricisi......................................................	80
	2.11. Diferensial gücləndirici.............................................................	84
	2.12. Analoq inteqral sxemotexnikanın elementləri...........................	87
	2.13. Tranzistorlu elektron qurğularının qida sxemləri.......................	90

	Fəsil 3. ƏMƏLİYYAT GÜCLƏNDİRİCİLƏRİ ƏSASINDA ELEKTRON QURĞULARI...........................................................	92

	3.1. Əməliyyat gücləndiricilərinin yaradılması prinsipi və tətbiq sahələri................................................................................................	93
	3.2. Əməliyyat gücləndiricilərinin əsas parametrləri və xüsusiyyətləri......................................................................................	96
	3.3. Əməliyyat gücləndiricilərinin tezlik xüsusiyyətləri.....................	98
	3.4. Əməliyyat gücləndiricilərinin təsnifatı........................................	100
	3.5. Əməliyyat gücləndiriciləri əsasında tipik qurğuların sxemotexnikası………………………………………………............	101
	3.5.1. Gərginlik təkrarlayıcısı................................................................................	101
	3.5.2. İnvertləyici gücləndirici..............................................................................	103
	3.5.3. Qeyri-inversləyici gücləndirici....................................................................	104
	3.5.4. ƏG-də cəmləmə və orta qiymətin təyini sxemi...........................................	104
	3.5.5. Analoq inteqratoru.......................................................................................	106
	3.5.6. Diferensiallayıcı qurğu................................................................................	107
	3.5.7.Loqarifmik və antiloqarifmik güclənddudiricilər.........................................	110
	3.5.8. Səviyyə məhdudlaşdırıcıları........................................................................	110
	3.5.9. Zəif siqnallar detektoru...............................................................................	111
	3.5.10. Sıfır detektoru............................................................................................	111
	3.5.11. Aktiv süszgəclər........................................................................................	112
	3.5.12. Aşağı tezlik süzgəcləri...............................................................................	114
	3.5.13. Yüksək tezlik süzgəcləri............................................................................	115
	3.5.14. Komparatorlar...........................................................................................	116
	Fəsil 4. ELEKTRİK SİQNAL GENERATORLARI VƏ ONLARIN SXEMOTEXNİKASI ...................................................	118
	4.1. Ümumi məlumatlar......................................................................	118
	4.2. Harmonik rəqs generatorları........................................................	120
	4.3. LC Avtogeneratorlar……………………………………………	128

	4.4. RC-avtogeneratorlar…………………………………………….	132
	4.5. Avtogeneratorda generasiya olunan rəqslərin tezliyinin stabilləşdirilməsi.................................................................................	135
	Fəsil 5. İMPULS FORMALAŞDIRICI QURĞULAR...................	141
	5.1. İmpuls siqnalları və elektron kommutasiya sxemləri haqqında ümumi məlumatlar..............................................................................	141
	5.2. Yarımkeçirici elektron açarları və onların iş rejimləri.................	143
	5.2.1. Diod elektron açarı......................................................................................	143
	5.2.2. Bipolyar tranzistorlarda açar sxemi.............................................................	145
	5.2.3. Sahə tranzistorlarında açar sxemi................................................................	150
	5.3. Triggerlər......................................................................................	151
	5.3.1. Simmetrik triggerlər....................................................................................	151
	5.3.2. Emitter əlaqəli trigger..................................................................................	153
	5.4. Multivibratorlar............................................................................	154
	5.4.1. Avtorəqs multivibratoru..............................................................................	155
	5.4.2. Gözləyən multivibrator (Təkvibrator).........................................................	158
	5.4.3. Əməliyyat gücləndiricilərində yaradılan multivibrator...............................	160
	5.4.4. Məntiq elementləri əsasında qurulan multivibratorlar................................	163
	5.5. İmpulsların formalaşdırılması və generasiya edilməsi.................	166
	5.5.1. Qısa impulsların formalaşdırılması.............................................................	167
	5.5.2. İmpuls genişləndiricisi................................................................................	167
	5.5.3. Zaman intervalı formalaşdırıcısı.................................................................	168
	5.5.4. Blokinq-generatorlar...................................................................................	169

	Fəsil 6. QEYRİ-ELEKTRİK KƏMİYYƏTLƏRİN ELEKTRİK KƏMİYYƏTLƏRİNƏ ÇEVRİLMƏSİ QURĞULARI.................	172

	6.1. Gərginlik – zaman çeviriciləri......................................................	175
	6.2. Gərginlik - tezlik çeviriciləri........................................................	176
	6.3. Temperatur – tezlik çeviricisi.......................................................	178
	6.4. Gərginlik – cərəyan çeviricisi......................................................	180

	Fəsil 7. ELEKTRİK QİDA MƏNBƏLƏRİ................................	182

	7.1. İkinci elektrik qida mənbələri......................................................	182
	7.2. Dəyişən gərginliyi döyünən gərginliyə çevirən çeviricilər..........	185
	7.2.1. Bir fazalı bir yarımperiodlu düzləndirici.....................................................	185
	7.2.2. Bir fazalı iki yarımperiodlu düzləndirici.....................................................	187
	7.2.3. İki yarımperiodlu körpü düzləndirici..........................................................	187
	7.3. Hamarlayıcı süzgəclər..................................................................	188
	7.3.1. Ümumi məlumatlar......................................................................................	188
	7.3.2. Tutum süzgəci.............................................................................................	190
	7.3.3. İnduktiv süzgəc............................................................................................	191
	7.3.4. LC-süzgəclər...............................................................................................	193

	7.3.5. Rezistiv-tutum süzgəcləri............................................................................	195
	7.3.6. Rezonans konturlu süzgəclər.......................................................................	196
	7.4. Qida gərginliyinin stabilləşdirilməsi qurğuları............................	199
	7.4.1. Parametrik gərginlik stabilizatoru...............................................................	199
	7.4.2. Stabilitron əsasında stabilləşdirmə..............................................................	200
	7.4.3. Paralel və ardıcıl tranzistorlu gərginlik stabilizatorları...............................	201
	7.4.4. Cərəyan stabilizatoru...................................................................................	204
	7.4.5. Yüklənmədən müdafiə sxemləri..................................................................	204
	7.4.6. Kompensasiyalı stabilizator........................................................................	205
	7.4.7. İS əsasında gərginlik stabilizatoru...............................................................	205
	7.5. Sabit gərginliyin dəyişən gərginliyə çevrilməsi qurğuları.....	206
	7.6. Güc elektron qurğuları və onların sxemotexnikası......................	208
	7.6.1. Kontaktsız dəyişdirici qurğular (Cərəyan kəsiciləri)...................................	210
	7.6.2. İdarə olunan düzləndiricilər.........................................................................	214
	7.6.3. İnvertorlar....................................................................................................	216
	7.6.4. Tezlik çeviriciləri........................................................................................	221

	Fəsil 8. ANALOQ VƏ İMPULS QURĞULARININ AVİASİYA AVADANLIĞINDA TƏTBİQİ SXEMLƏRİ.................................	224

	8.1. Bort avionika qurğuları və sistemləri haqda ümumi məlumat.....	224
	8.2. Təyyarə elektrik qida mənbələri və çeviriciləri...........................	225
	8.2.1. Bort düzləndirici qurğuları..........................................................................	225
	8.2.2. Sabit gərginlik stabilizatoru........................................................................	226
	8.2.3. Çevirici qurğu.............................................................................................	227
	8.2.3. Dəyişən cərəyan generatorunun gərginlik tənzimləyicisi..........................	227
	8.2.4. Sabit cərəyan generatorlarının gərginlik tənzimləyicisi.............................	228
	8.2.5. Bort statik invertorları.................................................................................	231
	8.2.8. Elektromexaniki çeviricilər.........................................................................	232
	8.3. Qoruyucu dövrələr və sxemlər.....................................................	232
	8.4. İşıqlanmanın və displeylərin idarə olunması qurğuları...............	235
	8.4.1. İşıqlanmanın idarə olunması sxemləri........................................................	235
	8.4.2. Displeylərin idarə olunması........................................................................	237

	ƏLAVƏLƏR......................................................................................	238

	Əlavə 1. Elementlərin şərti-qrafiki işarələri.......................................	238
	Əlavə 2. Geniş yayılmış yarımkeçirici cihazların parametrləri, istismar şərtləri və tətbiq sahələri........................................................	247
	2.1. Yarımkeçirici diodların parametrləri, istismar şərtləri və tətbiq sahələrinə nümunələr..........................................................................	247
	2.1.1. Diodların parametrlərinin təsnifatı..............................................................	247
	2.1.2. Universal təyinatlı diodlar, düzləndirici diodıar..........................................	259
	2.1.3. Universal təyinatlı azgüclü yüksəktezlikli diodlar......................................	259

	2.1.4. Stabilitronlar................................................................................................	260
	2.1.5. Varikaplar....................................................................................................	261
	2.1.6. İşıq diodları və yarımkeçirici rəqəm indikatorları.......................................	262
	2.2. Tranzistorların parametrləri, istismar şərtləri.................................................	266
	2.2.1. Tranzistorların təsnifatı və işarələnmə sistemləri........................................	266
	2.2.2. Tranzistorların əsas parametrləri və ən geniş yayılmış tranzistor markaları………………………………….....……………...................................	268
	2.3. Tiristor və simistorlar...................................................................	277
	2.4. Analoq mikrosxemləri..................................................................	279
	2.4.1. Siqnal gücləndiriciləri.................................................................................	279
	2.4.2. Əməliyyat gücləndiricilərinin növləri və tətbiq sahələri.............................	282
	2.5. Rəqəm mikrosxemləri..................................................................	285
	2.5.1. Məntiq elementləri və onların strukturları................................	285
	2.5.2. Geniş yayılmış məntiq mikrosxemlərinin seriyaları və onların İTX-ları....	287
	2.6. Sxemlərin hesabatına nümunələr.................................................	293
	Əlavə 3. Yarımkeçirici elektron cihazlarının parametrlərinin və qoşulma sxemlərinin təhlili və hesablanmasına aid misallar..............	296
	3.1. Yarımkeçirici diodların qoşulma sxemləri və parametrləri.........	296
	3.2. Tranzistorların elektron qurğularında praktiki qoşulma sxemləri və onların işçi rejimləri........................................................	300
	3.3. Tranzistorlu elektron qurğularının praktiki sxemləri...................	304
	3.4. Optoelektron cihazları və optocütlər əsasında qurğuların qoşulma sxemlərini təhlili və parametrlərinin hesablanması..............	309
	3.5. İnteqral mikrosxemlər əsasında elektron qurğuları, onların praktiki sxemləri və işçi parametrləri.................................................	310
	3.6. Tranzistor və mikrosxemlər əsasında gərginlik stabilizatorları, onların praktiki sxemləri və işçi parametrləri.....................................	313

	XÜLASƏ............................................................................................	316

	ƏDƏBİYYAT....................................................................................	317

Arif Mir Cəlal oğlu Paşayev, f.-r.e.d., AMEA-nın həqiqi üzvü, Milli Aviasiya Akademiyasının (MAA) rektoru. 1957-ci ildə Odessa Elektrotexnika Rabitə İnstitutunu bitirib. 1959-cu ildən AMEA-nın Fizika İnstitutunda elmi fəaliyyətə başlamış, həmin vaxtdan o, yarımkeçirici materialların elektrofiziki parametrlərini kontaktsız ölçmək üçün cihazlar, qurğular, mikrominiatür dəqiq çeviricilər işləyib yaratmışdır. 1966-cı ildə namizədlik, 1978-ci ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 400-dən çox elmi əsərin, 20-dən artıq kitabın və monoqrafiyanın, 40-dan çox ixtiranın və patentin müəllifidir. A.M. Paşayev Dövlət mükafatına, "SSRİ-nin ixtiraçısı" medalına, akademik Y.Məmmədəliyev adına medala və İngiİtərə Beynəlxalq Bioqrafiya Mərkəzinin qızıl
medalına və "Şöhrət ordeni"nə layiq görülmüş, "XXI əsrin tanınmış alimi" beynəlxalq diplomu ilə təltif edilmişdir. 1971-ci ildən 1996-cı ilədək AMEA-nın Fizika İnstitutunun "Zədəsiz ölçmə və nəzarətin fiziki üsulları" ETL-nə rəhbərlik etmiş, 1996-cı ildən indiyədək MAA-nın rektorudur. Onun rəhbərliyi altında MAA-nın elmi fəaliyyəti çox şaxəli istiqamətlərə yönəlmiş, MAA Dövlətlərarası Aviasiya Komitəsinin qərarı ilə "Mülki Aviasiya ali təhsil müəssisəsi" sertifikatına layiq görülmüş və Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatının ali təhsil müəssisələrinin siyahısına daxil edilmişdir.

Download 3,55 Mb.

1 ... 133 134 135 136 137 138 139 140 141

Download 3,55 Mb.