Generalized Phrase Structure Grammar (GPSG)

Download 1.93 Mb. Pdf ko'rish
bet	113/117
Sana	22.02.2023
Hajmi	1.93 Mb.
	#43214

1 ... 109 110 111 112 113 114 115 116 117

Bog'liq
Formal grammatika nazariyasi
G’arb va Sharq munosabatlarida Markaziy Osiyo mintaqasining o’rni., Xalqaro munosabatlarda geosiyosiy omillar va nazariyalar, Yevroosiyoning dunyo miqyosidagi o’rni, Atom va uning planetar modeli, 13-Delphida massivlar bilan ishlash algoritmlarga doir misollar, 6ab9bf0ac2cded7d354dc5779178fbaf Bank risklari, Bo`lim boshlig`il, ZAMONAVIY IQTISODIY O\'SISH MODELLARI , 5 Hududlar kesimida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishning o‘sish sur’atlari-Темпы роста производства продукции, Mavzu Temperaturani o’lchash Reja, 10- mavzu. Korrupsiyaga qarshi kurash mexanizmlari, 1-Mavzu Korrupsiya tushunchasi va korrupsiyaga qarshi kurashish, Mavzu Raqamli texnika negiz elementlarini tadqiq etish Ishdan fayllar, Laboratoriya ishi №1 2 Mavzu Ikkilik sonlarni kompyuterda ifodala

Modellashtirish

Generalized Phrase Structure Grammar (GPSG) deb ataladi.
Model - (lotincha “modelus” so’zidan olingan bo’lib, “nusxa”, “andaza”,
“o’lchov”, “me’yor” ma’nolarini anglatadi) tabiiy fanlar yoki umuman fanda
shunday moddiy qurilma, grafik, sxema, umuman, bilish vositasi sifatida
tushuniladiki, u muayyan original-obyekt haqidagi ma’lumotlar majmui tarzida
yuzaga kelgan hosila-obyekt demakdir. Boshqacharoq tushuntirganda, model
tabiiy obyektlarning imitatsiyasidir (o’xshashi, taqlidiy ko’rinishidir), u o’zbek
tilidagi qolip, andoza so’zlariga mos keladi. Masalan, globus yerning modeli,
o’yinchoq mashina haqiqiy mashinaning modeli sifatida baholanishi mumkin.
Modellarni shartli ravisda quyidagicha tasniflash mumkin: 1) tabiiy
modellar – o’rganilayotgan obyekt bilan bir turda bo’ladi va undan faqat
o’lchamlari jarayonlarining tezligi va ba’zi hollarda yasalgan materiali bilan farq
qiladi; 2) matematik modellar – prototipdan (asl nusxadan) jismoniy tuzilishi bilan
farq qiladi, lekin prototip bilan bir xil matematik tasvirga ega bo’ladi; 3) mantiqiy-
matematik modellar – belgilardan iborat bo’lib, abstrakt model hisoblanadi va

152
tafakkur jarayonini o’rganishda qo’llaniladi; 4) kompyuterli modellar – matematik
va mantiqiy modellashtirish metodlariga asoslanib kompyuterda algoritm va
dasturlardan foydalanib yaratiladigan modellar.
Modellashtirish - barcha fanlar uchun xos bo’lgan umumilmiy metod
hisoblanadi va u quyidagi tamoyillarga amal qiladi:
- deduktivlik – mantiqiy xulosa chiqarishga asoslangan bo’ladi,
xususiylikdan umumiylikka tamoyilida bo’ladi;
- tafakkur eksperimentidan foydalanish;
- evristik funksiyaga ega bo’lishi. Ya'ni u yangi g’oyalar bera olishi va
uni amaliyotda sinab ko’rish imkoniyati bo’lishi zarur;
- eksplanatorlik xususiyatiga, ya’ni tushuntirish kuchiga ega bo’lishi
kerak. Shundagina model eski nazariya tushuntirib bera olmagan muammoni hal
qiladi, obyektning ilgari kuzatilmagan, ammo kelajakda amalga oshishi mumkin
bo’lgan tomonini kashf qiladi.
- modelni ideallashtirilgan obyekt sifatida talqin qilish.
Modellashtirish jarayoni uchta unsurni o’z ichiga oladi:
•
Subyekt (tadqiqotchi)
•
Tadqiqot obyekti
•
O’rganuvchi subyekt va o’rganiluvchi obyekt munosabatini aks
ettiruvchi model.
Modellashtirish tilshunoslikda strukturalizm yo’nalishi ta’sirida faol tatbiq
qilina boshlandi. Gap strukturasini modellashtirish g’oyasi XX asrning 50-yillarida
amerikalik tilshunos Charlz Friz tomonidan olg’a surildi (1952 yilda “The
Structure of English” nomli tadqiqotini yaratdi). Ch.Friz o’z konsepsiyasini
distributiv model deb nomlagan. Bunga ko’ra gap muayyan so’z turkumlariga oid
bo’lgan so’zlar zanjri hisoblanadi va tahlilda morfologiya bazasiga tayaniladi.
Masalan, “The young man painted the door yesterday” jumlasi distributiv model
asosida quyidagicha tahlil etiladi: D 3 I

Download 1.93 Mb.

1 ... 109 110 111 112 113 114 115 116 117

Download 1.93 Mb.

Pdf ko'rish