Microsoft Word kompyuter lingvistikasi doc




Download 1.93 Mb.
Pdf ko'rish
bet42/117
Sana22.02.2023
Hajmi1.93 Mb.
#43214
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   117
Bog'liq
Formal grammatika nazariyasi
G’arb va Sharq munosabatlarida Markaziy Osiyo mintaqasining o’rni., Xalqaro munosabatlarda geosiyosiy omillar va nazariyalar, Yevroosiyoning dunyo miqyosidagi o’rni, Atom va uning planetar modeli, 13-Delphida massivlar bilan ishlash algoritmlarga doir misollar, 6ab9bf0ac2cded7d354dc5779178fbaf Bank risklari, Bo`lim boshlig`il, ZAMONAVIY IQTISODIY O\'SISH MODELLARI , 5 Hududlar kesimida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishning o‘sish sur’atlari-Темпы роста производства продукции, Mavzu Temperaturani o’lchash Reja, 10- mavzu. Korrupsiyaga qarshi kurash mexanizmlari, 1-Mavzu Korrupsiya tushunchasi va korrupsiyaga qarshi kurashish, Mavzu Raqamli texnika negiz elementlarini tadqiq etish Ishdan fayllar, Laboratoriya ishi №1 2 Mavzu Ikkilik sonlarni kompyuterda ifodala
rs 
Yoq
ut 
Sua
hili 
Ve
nam 
Ing
liz 
Eski
mossk 
Sintez 
2.59 2.12 1.52 2.17 2.55 1.06 
1.68 3.72 
Agglutinatsiya 
0.09 0.11 0.34 0.51 0.67 0.00 
0.30 0.03 
Qo’shma so’z 
yasash 
1.13 1.00 1.03 1.02 1.00 1.07 
1.00 1.00 
Derivatsiya 
(so’z yasash) 
0.62 0.20 0.10 0.35 0.07 0.00 
0.15 1.25 
Relyatsiya (so’z 
o’zgartirish) 
0.84 0.90 0.39 0.82 0.80 0.00 
0.53 1.75 
Prefiksatsiya 
0.16 0.06 0.01 0.00 1.16 0.00 
0.04 0.00 
Suffiksatsiya 
1.18 1.03 0.49 1.15 0.41 0.00 
0.64 2.72 
Izolyatsiya 
0.16 0.15 0.53 0.29 0.40 1.00 
0.75 0.02 
Sof fleksiya 
0.46 0.47 0.29 0.59 0.19 0.00 
0.14 0.46 
Moslashuv 
0.38 0.38 0.19 0.12 0.41 0.00 
0.11 0.38 
 
Sintaktik tip (SOV va SVO)ning dunyodagi qit’alarda
tarqalish darajasi kvantitativ tadqiqi
8-jadval 
Tip Afrika Yevroosiyo
Avstraliya Shimoliy 
Amerika 
Janubiy 
Amerika 
SOV 22 
26 
29 
26 
18 
SVO 21 
19 



Chastotali lug’atlar matnda so’zlarning ishlatilish chastotasi (qay darajada 
ishlatilishi, tez-tez ishlatilishi)dan kelib chiqqan holda tayyorlanadigan so’zliklar 
hisoblanadi. Chastotali lug’atlar statistik leksikografiyaning rivoji natijasida yuzaga 


51 
kelgan. Bunday lug’atlar, ayniqsa, til o’qitish jarayonida leksik minimumlarni 
aniqlashda muhim ahamiyatga ega. So’zlarning chastotasini aniqlash linvostatistik 
tahlillar yordamida amalga oshiriladi. Chastotali lug’atlar kompyuterning lingvistik 
informatsion bazasi hisoblanadi. Masalan, chastotali lug’atdagi birinchi 10 va 50 eng 
ko’p uchraydigan so’z formalarining miqdori umumiy so’z birliklariga nisbatan 
agglyutinativ tillarda flektiv tillarga qaraganda kamroq foizni tashkil etadi. 
Agglyutinativ tillarda dastlabki 1000 so’z formasi umumiy so’z birliklarining 50-60 
foizini tashkil etsa, bu ko’rsatkich flektiv tillarda 62-87 foiz atrofida bo’ladi. Flektiv 
tillarda chastotali lug’atning dastlabki 1000 so’zi umumiy har xil so’zlar sonining 69-89 
foizini tashkil etsa, bu ko’rsatkich agglyutinativ tillarda 64-89 foiz atrofidadir. Flektiv 
tillarda dastlabki ko’p uchraydigan 100-200 so’z formasi (ko’pchiligi yordamchi 
so’zlar) jami har xil so’z formalarining 50 foizini tashkil etsa, bu ko’rsatkich uchun 
agglyutinativ konstruksiyali turkiy tillarda 600-1000 ko’p uchraydigan so’z formalari 
zarur bo’lar ekan, buning asosiy sababi agglyutinativ va flektiv tillar morfologik 
strukturasi va so’z formalarining tuzilishidadir. 
Alfavit chastotali lug’at yordamida muayyan old qo’shimchalarning 
maxsuldorligini so’z turkumlari bo’yicha aniqlash mumkin. Masalan, rus tili chastotali 
lug’atini olib qaraylik. ВЗ- old qo’shimchasi 74 har xil fe'l, 27 sifat, 14 ot va faqat 2 
ravishda uchragan. БЕЗ- old qo’shimchasi asosan ot, sifat va ravish yasashda ishlatilar 
ekan, fe'lda esa atigi 4 martagina ishlatilgan, xolos. Alfavit - chastotali lug’atlar tilda 
yoki qardosh tillarda va ularning sohalarida u yoki bu so’z paradigmasini amalga 
oshishini kuzatish imkonini beradi.
Chappa (ters) chastotali lug’atlar tilda qo’shimchalarning qanday qo’llanilishini 
aniqlab beradi. Chastotali va ters chastotali lug’atlarning ma'lumotlariga ko’ra ot, 
olmosh, sifat, ravish va son tillardagi ja'mi so’zlarning 70 %ni tashkil qilgan holda, fe'l 
ulushi ularning 1/4ga teng. Tillarda so’z turkumlarining ishlatilishi ham tadqiqotchilar 
e'tiborini o’ziga jalb etadi. Xind-evropa tillarida yordamchi so’z turkumlarining ko’proq 
ishlatilishi kuzatiladi (28-34%), ular o’zbek tilida esa kam o’rin egallaydi (atigi 8%). 

Download 1.93 Mb.
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   117




Download 1.93 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Microsoft Word kompyuter lingvistikasi doc

Download 1.93 Mb.
Pdf ko'rish