56
sun’iy intellekt bo’yicha o’tkaziladigan turli xalqaro konferensiyalarda ham ko’rib
chiqiladi. Rossiyada har yili kompyuter lingvistikasiga oid
“ДИАЛОГ” xalqaro
konferensiyasi o’tkaziladi.
54
Shuningdek, Niderlandiyada
“Artificial Intelligence”
(“Sun’iy intellekt”) jurnali ham chop etiladi. Mexiko shahrida har yili 10
yildan beri
“Computational Linguistics and Intelligent Text Processing” nomli xalqaro
konferensiya o’tkazib kelinadi.
55
Rus kompyuter tilshunosligidagi tadqiqotlarning quyidagi yo’nalishlarini alohida
ajratib ko’rsatish mumkin:
• Mashina tarjimasi (MT).
• Avtomatik tahrirlash (AT).
• Til o’rgatish jarayonini kompyuterlashtirish (avtomatik til o’qitish - ATO’).
• Statistik tadqiqotlar (ST).
Kompyuter lingvistikasining mashina tarjimasi yo’nalishida
amalga oshirilgan
tadqiqotlar bugungi kunda barcha kompyuterlarda mavjud bo’lgan ruschadan boshqa
tillarga tarjima qiluvchi dasturlarning yaratilishiga asos bo’ldi. Xususan, L.L.Nelyubin
va uning shogirdlari tomonidan ishlab chiqilgan so’zma-so’z tarjima qilishning ilmiy
strategiyasi (rasmiy-idoraviy uslub asosida) o’sha davr
jahon injener lingvistikasi
talablari va ilg’or tajribasiga monand bo’lgan edi.
56
L.L.Nelyubin tadqiqotlarining quyidagi o’ziga xos jihatlarini ta’kidlash lozim:
birinchidan, ushbu ishlarda so’z va iboralarning avtomatik lug’ati bilan birgalikda to’liq
tarjima qilish imkoniyatini beruvchi morfologik-sintaktik algoritm-freym yaratishga
harakat qilingan;
ikkinchidan, vujudga keltirilgan tarjima dasturlari asosida o’qituvchi
lingvistik avtomat (ОЛА - Обучаюший лингвистический автомат) yaratish
me’yorlari ishlab chiqilgan. Ya’ni u o’quvchilarga ingliz tilidagi rasmiy hujjatlarni rus
tiliga tarjima qilishni o’rgatish imkoniyatini beradi. Professor L.L.Nelyubinning ilmiy
faoliyatida mashina tarjimasi uchun (ingliz tili bo’yicha) algoritmlar
va dasturlar ishlab
chiqish asosiy o’rinni egalladi. L.L.Nelyubin mashina tarjimasida ingliz tili leksikasini
butunligicha qamrab olmagan, u o’z tadqiqotlarining ob’ekti
sifatida AQSh harbiy
hujjatlarini belgiladi va bu sohada ko’plab ilmiy asarlar yaratdi. Jumladan, olimning
“Перевод боевых документов армии США” (1971),
“Частотный англо-русский
военный словарь-минимум” (1974),
“Перевод и прикладная лингвистика” (1983),
“Компьютерная лингвистика и машинный перевод” (1991) kabi monografik
tadqiqotlari kompyuter lingvistikasi fani bo’yicha fundamental ishlar hisoblanadi.
Shuningdek, Yu.N.Marchuk tadqiqotlarida ham bir tabiiy tildan boshqa tilga
bo’lgan tarjimani
modellashtirish tamoyillari, tarjima birligi, tarjima jarayonining
54
http://www.dialog-21.ru/
55
http: www.CICLing.org
56
