61
lug’ati so’zligini kompyuter yordamida 50 soat davomida tuzib chiqqanlar.
Mazkur
chastotali lug’atda 20000 dan ziyodroq leksema va 60000 so’z shakli (“glossema”)
mavjud bo’lib, u 466 000 marta qo’llanilgan. Guruh a’zolari bu lug’atni tuzish uchun
atigi sakkiz oy vaqt sarflaganlar. Vaholanki, shu ish oddiy qo’l kuchi bilan
bajarilganda,
mazkur guruh a’zolari tinimsiz 10 yil, bir tilchi esa kamida 100 yil ishlagan bo’lar edi.
Shu tariqa ushbu ulkan ish qozoq tilshunosligida kompyuter lingvistikasining
rivojlanishiga asos bo’ldi.
O’zbek tili materiallari bo’yicha kompyuter tilshunosligiga oid dastlabki
tadqiqotlar olib borgan olimlar H.
Arziqulov, S.Rizaev va S.Muhamedovlardir. Mazkur
olimlar ham asosan kompyuter lingvistikasining statistik tahlil,
avtomatik tahrir
yo’nalishlari bo’yicha ishlarni amalga oshirgan. H.Arziqulov o’zining
“Информатика
и переработка текста средствами вычеслительной техники” nomli
monografiyasida kompyuter yordamida katta hajmdagi matnlarga ishlov berishning
avtomatik tizimi asoslarini chuqur tahlil qilgan. Eng muhimi, professor H. Arziqulov
rahbarligida Samarqand davlat chet tillari institutida injеnеr tilshunоsligi mаrкаzi tаshкil
etilgаn edi. Bu mаrкаz Dаvlаt tilidаgi mаtnlаrni коmpyutеr
yordаmidа qаytа ishlоv
bеrish mаsаlаlаri ustidа ilmiy кuzаtishlаr оlib bоrgаn. Bundа mаtnlаrgа qаytа ishlоv
bеrаdigаn коmpyutеr dаsturlаrini yаrаtish, o’zbек tilining
bаrchа sаthlаrigа оid
mаtnlаrni yig’ish, ulаrni muаyyаn bir tizimgа кеltirish, indекsаtsiyа qilish,
аlgоritmlаrini tuzish, ulаrgа stаtistiк jihаtdаn
ishlоv bеrish, inglizchа-o’zbекchа
mаshinа tаrjimаsi dаsturini yаrаtish sоhаsidа izchil ilmiy-tаdqiqоt ishlаrini bоshqаrgаn.
O’zbекchа mаtnlаrgа qаytа ishlоv bеruvchi аvtоmаtiк tizim
“Uzlington”, lоtin
аlifbоsidаgi mаtnlаrni kirill yozuvigа vа lоtin аlifbоsidаn kirill аlifbоsigа o’tkаzuvchi
