“Minglik” mavzusida arifmetik amallarini o‘rganish




Download 0.6 Mb.
Pdf ko'rish
bet40/62
Sana27.02.2023
Hajmi0.6 Mb.
#43711
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   62
Bog'liq
“Бошланғич синфларда математика
Buxoro tarixi, Reja Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishda axborot texnalogiya, sayt, AWS elastic beanstalk, Узбекистон республикаси олий ва урта, MARKAZIY VA PERIFERIK ASAB TIZIMI KASALLAIKLARIDA DAVOLOVCHI JISMONIY MASHQLAR, 1. Doimiy aholi soni-jami (1), ERGASH SERTIFIKAT, ОСНОВЫ ПРОТИВОДЕЙСТВИЯ КОРРУПЦИИ В РЕСПУБЛИКЕ УЗБЕКИСТАН, Mavzu relyativistik dinamika elementlari, Relyativistik dinamika elementlari-fayllar.org (1), abu ali alashari sorok khadisov o zhenshchinakh, 1-курс Ишчи информатика, Mmxy brend
 
“Minglik” mavzusida arifmetik amallarini o‘rganish 
Minglik temasida oldin qo‘shish va ayirishning og‘zaki, keyin yozma 
usullari o‘rganiladi. 
Ming ichida qo‘shish va ayirishning og‘zaki usullarini o‘rganish metodi-
kasi 100 ichida qo‘shish va ayirish metodikasiga o‘xshashlik tomonlari bor. 
1000 ichida qo‘shish va ayirishning og‘zaki usullari bir vaqtda va quyi-
dagi tartibda o‘rganiladi. 
1. 250+30, 420+300 ko‘rinishdagi qo‘shish va ayirish hollari. 
Hisoblash usullari sonni yig‘indiga qo‘shish va yig‘indidan sonni ayirish-
ning tegishli qoidalariga asoslanadi. 
250+30=(200+50)+30=200+80=280 
250–30=(200+50)-30=200+(50-30)=200+20=220 
420+300=(400+200)+300=(400+300)+20=700+20=720 
420–300=(400+20)–300=(400-300)+20=100+20=120 
O‘quvchilarni qaralayotgan hollar uchun qo‘shish va ayirishning boshqa 
usuli, ya’ni o‘nliklar sonini ifodalovchi sonlarni qo‘shish va ayirishga keltiri-
ladigan usuli bilan tanishtirish maqsadga muvofiq: 
250+30=280 250-30=220 
25 o‘nl+3 o‘nl=28 o‘nl 25 o‘nl-3 o‘nl=22 o‘nl
420+300=720 420-300=120 
42 o‘nl+30 o‘nl=72 o‘nl 42 o‘nl-30 o‘nl=12 o‘nl 
Bu usuldan foydalanish o‘quvchilarni 1000 ichida ko‘paytirish va 
bo‘lishning og‘zaki usullarini, shuningdek, ko‘p xonali sonlar ustida amallar 
bajarishni o‘rganishga tayyorlaydi. 
2. 840+60, 700-80 ko‘rinishdagi qo‘shish va ayirish hollari. 
Qo‘shishning bu usulini qarashda 84+6 ko‘rinishdagi holni eslatish ki-
foya:
840+60=(800+40)+60=800+(40+60)=800+100=900 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com


84 
700–80 ko‘rinish uchun esa 70–8 ko‘rinishni eslatish bilan birga quyi-
dagi maxsus mashqlarni bajarishni nazarda tutish kerak. 
Sonlarni namunadagicha o‘xshash yig‘indi bilan almashtiring: 
400+300+100, 600=...., 900=.... 
437+400, 162+5, 872-700, 568-4.... v.h. 
Bularning yechimlari ham yig‘indiga sonni qo‘shish va yig‘indidan sonni 
ayirish qoidalarini qo‘llanishga asoslanadi. 
Bunda birdan-bir farq uch xonali sonni xona birliklari yig‘indisi shaklida 
emas, balki qulay qo‘shiluvchilar yig‘indisi shaklida ifodalashning qulay-
ligidir: 
437+200=(400+37)+200=(400+200)+37=637 
162+5=(160+2)+5=160+(2+5)=167 
872-700=(800+72)-700=(800-700)+72=172 
568-4=(560+8)-4=560+(8-4)=564 
3. 700+230, 430+260, 90+60, 380+70, 270+350 ko‘rinishdagi qushish 
hollari. 
Bunday qo‘shish usullari songa yig‘indini qo‘shish qoidasiga asoslanadi. 
700+230=700+(200+30)=(700+200)+30=930 
430+260=430+(200+60)=(430+200)+60=690 
90+60=90+(10+50)=(90+10)+50=150 
380+70=380+(20+50)=(380+20)+50=450 
270+350=270=(300+50)=(270+300)+50=570+50=620 
420+260 ko‘rinish uchun yig‘indini yig‘indiga qo‘shish qoidasidan ham 
foydalanish mumkin. 
430+260=(400+30)+(200+60)=(400+200)+(30+60)=600+90=690 
90+60 ko‘rinishda o‘nliklar ustida amallar bajarish usulidan ham foy-
dalanish mumkin. 
9 o‘nl+6 o‘nl=15 o‘nl 
4. Sondan yig‘indini ayirish qoidasining qo‘llanilashiga asoslangan hollar 
guruhi: 
500–140=500=(100+40)=(500–100)–40=400–40=360 
270–130=270–(100+30)=(270–100)–30=170–30=140 
140–60=140–(40+20)=(140–40)–20=100–20=80 
340–60=340–(40+20)=(340–40)–20=300–20=280 
340–160=340–(100+60)=(340–100)–60=240–60=180 
270–130 ko‘rinishdagi hollar uchun yig‘indidan yig‘indini ayirish qoi-
dasiga asoslangan hamma xona ayirish usulidan foydalanish qulay 
270–130=(200+70)–(100+30)=(200–100)+(70–30)=100+40=140 
140–60 ko‘rinishdagi hol uchun o‘nliklar ustida ayirish amalini bajarish 
qulaydir. 
14 o‘nl–6 o‘nl=8 o‘nl 
Qo‘shish va ayirishning yozma usullari alohida-alohida qaraladi: 
Yig‘indini yig‘indiga qo‘shish qoidasi yozma qo‘shish (ustun shaklida 
qo‘shish)ga asos bo‘ladi. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com


85 
354+132=(300+50+4)+(100+30+2)=(300+100)+(50+30)+(4+2)=400+80
+6=480 
Keyin shu misolni ustun qilib yechib ko‘rsatiladi va taqqoslanib, qulayiga 
intiladi. 
O‘qituvchi yozma ravishda qo‘shish yuzliklardan emas, balki birliklardan 
boshlanishga o‘quvchilar e’tiborini qaratish kerak. 
O‘quvchilarga sonlarni birining ostiga ikkinchisini to‘g‘ri yozishning za-
rurligini oydinlashtirish uchun birinchi darsdayoq qo‘shiluvchilardan biri uch 
xonali, ikkinchisi esa ikki xonali bo‘lgan misollar ishlatish kerak: 
412 I437256333464279 
32512324645474 
737 5608098001000 
II. Birliklar yig‘indisi yoki o‘nliklar yig‘indisi 10 ga teng bo‘lgan hollar. 
III. Birliklar yig‘indisi yoki o‘nliklar yig‘indisi 10 dan katta bo‘lgan hollar. 
Yozma ayirishning har xil usullari qo‘shishdagidek o‘rganiladi: oldin 
yig‘indidan yig‘indini ayirish qoidasi qaraladi, so‘ngra yozma usuli yechib 
boriladi. 
563–321=(500+60+3)–(300+20+1)=(500–300)+(60–20)+(3–
1)=200+40+2=242 
563 450 963
--- 
321 136 586 
242 314 
1000 ichida ko‘paytirish va bo‘lish. Ikkinchi sinfda o‘quvchilar bir yoki ikki 
nol bilan tugaydigan sonlarni ko‘paytirish va bo‘lish usullari bilan tanishadi-
lar. Ko‘paytirish va bo‘lish hollari jadvalda ko‘paytirish va bo‘lishga keltiri-
ladi. 
60 x 4 80:2 540:9
6 o‘nl x 4=24 8 o‘nl:2=4 o‘nl 54 o‘nl:9=6 o‘nl 
60x4=240 80:2=40 540:9=60 
900:3 300x2 
9 yuzl:3=3 yuzl 3 yuzl x 2=6 yuzl 

Download 0.6 Mb.
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   62




Download 0.6 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



“Minglik” mavzusida arifmetik amallarini o‘rganish

Download 0.6 Mb.
Pdf ko'rish