86
o‘zaro bog‘lanishlarni
umumlashtirish,yozma hisoblashlarning ongli va
puxta ko‘nikmalarini hosil qilishdan iborat.
Ko‘p xonali sonlarni qo‘shish va ayirish bir vaqtda o‘rganilib,
nazariy
asoslari, yig‘indiga yig‘indini qo‘shish va yig‘indidan yig‘indini ayirish qoi-
dalaridan iborat.
Darslikda qo‘shish va ayirish hollari qiyinligi
ortib boradigan tartibda
kiritiladi: sekin asta xona birliklaridan o‘tish sonlari orta boradi, nollarni o‘z
ichiga
olgan sonlar kiritiladi, uzunlik, massa, vaqt va boshqa birliklarda
ifodalangan sonlarni qo‘shish va ayirish qaraladi.
31064734581002002000
++---
902734572643178
70000
-
3 241
va hokazo
O‘quvchilarni bir nechta sonni qo‘shishda qo‘shiluvchilarni guruh usuli
(yig‘indining
guruhlash
xossasi)
bilan
tanishtirish
kerak.
Masalan; 23+17+48+52=140
(23+17)+(48+52)=40+100=140
23+(17+48+52)=23=117=140
Ko‘p xonali ismsiz sonlarni qo‘shish va ayirish bilan bog‘liq
holda
uzunlik, massa, vaqt va baho o‘lchovlari bilan ifodalangan ismli sonlarni
qo‘shish va ayirish ustida ishlash amalga oshiriladi.
Masalan: 42 m 65 sm +26 m 63 sm =69 m 48 sm
42 m 65 sm 4265
26 m 83 sm 2683
69 m 48 sm6948 sm 69 m 48 sm.
Ko‘p xonali sonlarni ko‘paytirish va bo‘lish bir-biridan farq qiluvchi uch
bosqichga ajraladi.
I bosqich. Bir xonali songa ko‘paytirish va bo‘lish
II boqich. Xona sonlariga ko‘paytirish va bo‘lish
III bosqich. Ikki xonali va uch xonali sonlarga ko‘paytirish va bo‘lish.