GEOMETRIK MATERIALLARNI O‘RGATISH
METODIKASI
F
оydаlаnilgаn аdаbiyotlаr ro‘yхаti
2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,14,15,,16,17,18
Mavzu bo‘yicha talabalarning bilim va ko‘nikmalariga talablar:
Har bir talaba:
– I–V-sinflar uchun matematika kursi bo‘yicha geometrik materiallarni
o‘rganish vazifalarini;
– Matematika boshlang‘ich kursiga kiritilgan geometrik xaraktyerdagi
masalalarni hamda ularni o‘rganish tartibini;
– Geometrik materiallar bilan tanishuv tufayli o‘zlashtirishga xizmat
qiluvchi arifmetik masalalarni;
– Geometrik tasovvurlarni shakllantirish metodlari va usullarini;
– O‘quvchilar tomonidan yechish jarayonida geometrik xaraktyerdagi
masalalarni o‘zlashtirib olishga xizmat qiluvchi mashqlarni ;
– Geometrik materiallarni o‘rganish davomida foydalaniladigan
ko‘rgazmali qo‘llanmalar va didaktik o‘yinlarni;
– Geometrik mazmundagi masalalarning o‘zlashtirilishini tekshirishning
turlicha ko‘rinishlari,shakli va usullarini bilishi kerak.
Shuningdek har bir talaba:
– O‘qitish davomida geometrik elementlar bo‘lgan arifmetik material-
larning o‘zaro aloqasining tatbiq etilishini bilishi;
– Geometrik tasavvurlarni shakllantirish metod va usullarini maqsad
sari yo‘naltirib, qo‘llay olishi;
– Geometriya elementlari bo‘lgan mashqlarni tanlab olabilishi va
maqsad sari yo‘naltira olishi;
– Geometrik misollarni o‘rganishga xizmat qiluvchi ko‘rgazmali
qo‘llanmalar va didaktik o‘yinlardan foydalana olishi;
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
90
– Geometriya elementlarini o‘zlashtirishni tekshirishning turlicha
ko‘rinishlarini,shakl va usullarini qo‘llay olishi;
–
Тekshiruv maqsadlariga mos sinov topshiriqlari va mustaqil ishlarni
tuza olishi kerak.
Geometriya materialini o‘rganish metodikasining umumiy tavsifnomasi
(xarakteristikasi)
Geometrik material boshlang‘ich sinflar uchun mustaqil bo‘lim sifatida
o‘quv dasturiga kiritilmaydi. O‘quv jarayonida geometriya elementlarini
o‘rganish bilan bevosita bog‘lab olib boriladi.
Geometrik mazmundagi masalalarni yechish, hisob-kitobga o‘rgatish
davomida geometrik figuralardan, didaktik material sifatida foydalanish -
bularning barchasi o‘quvchilarning geometrik taasurotlarini mustahkam-
lashga imkon beradi.
Geometrik materiallarni o‘rganish:
– Geometrik figuralar haqidagi tasovvurlar zahirasini to‘plashga (ken-
gaytirishga);
– fazoviy fikrlashni taraqqiy ettirish,tahlil qilish, umumlashtirish, tasovvur
etish ko‘nikmalarini shakllantirishga;
– muhim amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirishga;
– bolalarni keyinchalik geometriyani o‘rganishga tayyorlashga xizmat
qiladi.
«10 gacha bo‘lgan raqamlarni raqamlash» mavzusini o‘rganishda bo-
lalar
nuqta
va
kesmalar
bilan
tanishadilar,ulardagi
uchburchak,
to‘rtburchak, beshburchaklar va boshqa ko‘pburchaklar haqidagi tushun-
chalari kengayadi.
«100 raqamigacha bo‘lgan sonlarni qo‘shish va ayirish» mavzusini
o‘rganishda esa to‘g‘riburchak, to‘g‘riburchakli to‘rtburchak, kvadratlar,
ko‘pburchaklarning bir ko‘rinishi sifatida o‘rganadilar .
2- va 3-sinflarda geometrik figuralari haqida tasavvur kengayadi va chu-
qurlashadi. Bunday tasavvurlarni shakllantirishda quyidagi topshiriqlardan
foydalanish mumkin:
a) Geometrik figuralar va ularning elementlari chiziladi. (Bu holatda za-
ruriy atamalar o‘rganiladi, geometrik figuralarni tanib olish va o‘zaro
farqlash ko‘nikmalari shakllanadi.
b) Katak daftarda chizg‘ich va uchburchak figuralarni yasash.
d) Figuralarni guruhlarga ajratish.
e) Figuralarni qismlarga ajratish va bu qismlardan boshqa figuralar
yasash.
f) Turli predmetlar va ular qismlarining geometrik shaklni yaratish.
g) (3-sinfda) shartli belgilar yordamida geometrik chizmalarni o‘qiy olish
ko‘nikmalarini shakllantirish.
Kichik yoshdagi maktab o‘quvchilarida geometrik tasavvurni shakllanti-
rish metodikasida ma’lum shakldagi real predmetdan uning tasviri tomon
va aksincha, tasvirdan real predmet sari bormoq kerak.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
91
Geometrik elementlarni o‘rganishda quyidagi metodlardan masalan; ge-
ometrik modellashtirishdan foydalanish, qog‘oz, cho‘plar, plastilin va sim-
lardan figuralarning modellarini yasash, qog‘ozda geometrik figuralarni
chizish - bolalar ongida geometrik tasovvurni rivojlantirishga omil bo‘ladi.
Bunday sharoitda materialning turi, rangi, o‘lchamlari, tekislikdagi holatini
nazarda tutmagan holda figuralarni shunday tanlash kerakki, bolalar ularn-
ing asosiy belgilarini (shakli, geometrik sifatlarini) aniqlay olsinlar. Shunga
diqqat qaratish kerakki, o‘quvchilar geometrik figuralarning barcha sifat-
larini ajrata bilsinlar. Bu figuralar tasavvurning to‘g‘ri bo‘lishiga yordam
beradi. Masalan, to‘g‘riburchakli to‘rtburakni o‘rganish jarayonida bolalar
uning ikki asosiy sifati-to‘rtburchak ekanligi va burchaklari to‘g‘ri ekanligini
tushunib yetishlari kerak.
Geometriyaning maktab kursida uning asosiy tushunchalari sinfdan sin-
fga
o‘tgan
sari
o‘zgarib
boradi,
Masalan,
«kesma»,
«bur-
chak»,»ko‘pburchak» kabi tushunchalar noaniq tushunchalar guruhiga
kiradi. Shuning uchun boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga «Uchburchak
nima?» deb savol berish noto‘g‘ri bo‘lar edi.Lekin bu savolni boshqa shak-
lda, «Uchburchak haqida nima deya olasiz?» degan savolga bolalar o‘z
bilimi doirasida javob bera oladilar (uchburchakning uchta burchak, uchta
tomonlari bor).
Quyi sinf o‘quvchilarini geometrik figuralar bilan tanishtirishni erta bosh-
lashga bo‘lgan harakat nafaqat dasturiy talablarni oshirishga, shu bilan
birga materialni noto‘g‘ri o‘zlashti-rishga qadar xatolarga yo‘l qo‘yishga,
masalan,o‘quvchilar kvadratning to‘g‘ri burchakli to‘rtburchak ekanligini
sezmaydilar, ko‘pburchakli figuralar hisobiga faqat besh-olti burchakli
figuralarni kiritadilar.
Boshlang‘ich sinflarda geometrik materialni o‘rganishda bolalar eng od-
diy tushunchalar: to‘g‘ri va to‘g‘ri bo‘lmagan burchaklar, ko‘p burchakli
figuralar (burchaklar soniga ko‘ra uchburchak, to‘rtburchak, beshburchak)
bilan tanishadilar.
Mashg‘ulotni shunday tartibda olib borish kerakki, unda bolalar kvad-
ratni to‘g‘ri to‘rtburchak, to‘rtburchak yoki ko‘pburchakli figura deb atay
olsinlar.
Geometrik materialni o‘rganishda chizma va o‘lchov asboblarini qo‘llash,
oddiy chizmalarni chizish, geometrik figuralar tasvirini yasash bilan bog‘liq
bo‘lgan muntazam amaliy ishlar bolalarda tegishli ko‘nikmalar hosil qilishga
xizmat qiladi. Bunday xolatlarda bajarilayotgan ishlarni so‘zlar bilan tariflay
olish, dasturda ko‘zda tutilgan simvolika(belgi,ramz) va atamalarni qo‘llay
olish muhim ahamiyatga egadir.
Shuni ham nazarda tutish g‘arurki, boshlang‘ich sinflarda olingan ge-
ometrik figuralarni yasash va o‘lchashga doir ko‘nikmalar bolalar ongida
uzoq vaqtlar saqlanib qoladi.
Qurilmalarning aniqligi va o‘lchashga oid dastlabki tasovvurlar bolalar
ongida boshlang‘ich sinflardayoq shakllana boshlaydi. I sinf o‘quvchilari
chizg‘ich yordamida kesmalarni 1 sm.gacha aniqlik bilan o‘lchash
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
92
ko‘nikmasiga ega bo‘lishlari kerak.Bunday sharoitda zaruriy amaliy ishlarni
bajarilishi aniqligini muntazam kuzatib borish zarur bo‘ladi. Chizish as-
boblari va qalamlardan foydalanishda bolalar oldiga yozish va hisoblash
ko‘nikmalarini shakllantirish kabi jiddiy talablar qo‘yish kerak.
Chizish va o‘lchashga oid ko‘nikmalarni shakllantirish ishlarini asta - se-
kin va izchillik bilan, buning uchun nafaqat matematika, boshqa fanlardan,
jumladan, mehnat darsi, tasviriy san’at, tabiatshunoslik mashg‘ulotlaridan
ham foydalanish lozim.
O‘quvchilarni geometrik figuralar bilan tanishtirish metodikasi.
Mavzuni o‘rganishdan maqsad.
1.Nuqta, kesma, burchak, ko‘pburchak, to‘g‘riburchak, kvadrat kabi ge-
ometrik figuralar haqida aniq tasavvurlarni shakllantirish.
2.Chizish asboblari yordamida va ularsiz geometrik figuralar yasash
uchun amaliy tajriba va ko‘nikmalarni shakllantirish.
3.O‘quvchilarning fazoviy tasvvurlarini rivojlantirish.
Boshlang‘ich sinflar o‘quvchilarining geometrik figuralar haqidagi tasov-
vurlarini shakllantirish metodikasi yuqorida zikr etilgan vazifalar alohida
qo‘yadi va quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi:
I bosqich (tayyorlov) - Bolalarda bo‘lgan geometrik figuralar haqidagi
umumiy tasovvurlarni aniqlash. (bolalarning hayotiy tajribasi, model figura-
lardan foydalanib, amaliy ishlarni bajarish).
II bosqich - O‘quvchilar bilan amaliy ishlar asosida ularda geometrik
figuralar haqidagi tasovvurlarni shakllantirish.
III bosqich – O‘rganilgan materialni xotirada mustahkam saqlab qolish
uchun figuralar yasashga oid maxsus tanlangan mashq va masalalarni ba-
jarish.
O‘quvchilarda geometrik figuralar haqidagi umumiy tasavvurlari» 10
gacha bo‘lgan sonlarni o‘rganish» mavzusini o‘tish davomida yana bir bor
aniqlanadi. Dastlab bu figuralar (aylana, uchburchak, kvadrat va hokazolar)
materiali sifatida foydalaniladi. Unda bolalar hisob - kitobni bunday figuralar
yordamida, masalan, 3 ta kvadrat, 8 ta aylana, 5 ta uchburchak kabi, katta
yoki kichik uchburchaklar, qizil yoki zangori doiralarni sanash yo‘li bilan,
olib boradilar.
Bunday sharoitda geometrik figuralarning nomlari va talaffuziga diqqat
qaratiladi. «Kesma» haqida gap borganda, o‘qituvchi yaqin atrofdagi pred-
metlar – (qalam, chizg‘ich)dan foydalanib, kesmani qog‘ozda qanday tasvir
etish lozimligini ko‘rsatadi.
Bolalar mavjud materiallardan – (doska yoki stolning qirrasi), so‘ngra,
geometrik figuralardan (uchburchak tomonlari) kesmalarni topishni
o‘rganadilar. Bunday holatda bolalarni «nuqta» va «kesma» tushun-
chalarini aniq ko‘rsata olishga o‘rgatish juda muhimdir .Kesmalarni yasa-
shga oid ko‘nikmalarni shakllantirish jarayonida chizmalarning aniqligi va
sifatiga talabni kuchaytirish kerak. Dastlabki onlardanoq chizg‘ich, qalam,
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
93
qo‘lning holatining to‘g‘ri bo‘lishini nazoratda ushlash lozim. Bolalarni kes-
malar yasashga o‘rgatishga doir mashg‘ulotdan kichik parcha keltiramiz.
Bolalar o‘qituvchining topshirig‘i bilan katak daftar sahifasi boshidan 2 ta
va chapdan 3 katak tashlab, nuqta qo‘yadilar. So‘ngra bu nuqtadan o‘ngga
5 pastga 2 katak tashlab, 2 nuqtani qo‘yadilar. So‘ng bu nuqtalarni
chizg‘ich yordamida birlashtiradilar (chizg‘ichni chap qo‘l bilan ushlab,o‘ng
qo‘l bilan chizadilar).
So‘ng daftarning yuqori qismida bir nuqtani tanlab, uni yasalgan kes-
maning chap tomonidagi nuqtasiga tomon yana bir tik kesma tushiradilar.
Bolalarning to‘g‘ri burchak bilan tanishtirishda shunday amaliy mashqni
bajarish mumkin:
O‘qituvchi bolalarga bir varaqdan qog‘oz olib, uni avval o‘rtasidan buk-
lashni, so‘ng yana bir bor buklashni ko‘rsatadi .
Bu ishlarni o‘qituvchi bajarganda hamma bolalar ko‘rib turishi lozim.
So‘ng bolalarga hosil bo‘lgan burchak - to‘g‘ri burchak modeli ekani tushun-
tiriladi. O‘qituvchi burchakning balandligi va tomonlarini ko‘rsatadi.
So‘ng suhbat o‘tkaziladi:
– qanday figura hosil bo‘ldi? (
Тo‘g‘ri burchak).
– uning tomonlari va balandligini ko‘rsating.
-Endi o‘zingiz yasagan to‘g‘ri burchakni solishtiring
Buning uchun ularning birini ikkinchisi ustiga shunday qo‘yingki, to-
monlari bir-biriga to‘g‘ri kelib burchakning quyi qismi ikkinchi burchakning
quyi qismiga joylashsin. (o‘quvchilar ham o‘qituvchi bilan birga burchaklarni
taqqoslaydilar);
– Burchakning boshqa tomonlari haqida yana nima deyish mumkin.(Bu
tomonlar ham mos tushdi)
–
Тo‘g‘ri burchaklar teng keldi.O‘zingiz yasagan uchburchakdan to‘g‘ri
burchakni toping.(burchaklarni bir-biri ustiga qo‘yib, uchburchakdagi bur-
chak ham to‘g‘ri ekanligini aniqlaydilar).
Qo‘llarida bo‘lgan to‘g‘ri burchak modeli bilan ushbu tasvirdagi to‘g‘ri
burchaklarni aniqlab, uning balandligi atrofini bo‘yash topshiriladi.
Boshlang‘ich sinflarda o‘rganiladigan ko‘pburchaklar ichida to‘g‘ri bur-
chak va uning ko‘p uchraydigan ko‘rinishi bo‘lgan kvadrat alohida o‘rinni
egallaydi. O‘quvchilar har qanday kvadrat to‘g‘ri burchak ekanligini va ak-
sincha har qanday to‘g‘ri to‘rtburchak kvadrat emasligini tushinib olishlari
kerak.
Тo‘g‘ri burchakni o‘rganishga bag‘ishlangan mashg‘ulotdan bir parcha
har bir o‘quvchiga har xil rangga bo‘yalgan turlicha to‘g‘ri to‘rtburchaklar
solingan konvert beriladi.
Suhbat:
– Bu figuralar nima deb ataladi (to‘rtburchaklar).
– Model yordamida ularning to‘g‘ri burchaklarini toping va o‘sha joyni
bo‘yang;
– Ikki to‘g‘ri burchagi bo‘lgan to‘rtburchakni toping. Ikki to‘g‘ri burchakli
to‘rtburchakni ko‘rsating va to‘g‘ri bo‘lgan balandligini yonidan bo‘yang.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
94
– Uchta to‘g‘ri burchagi bo‘lgan ko‘pburchakli figurani toping.
(O‘quvchilar bunday to‘rtburchaklarning hamma bo‘lagi to‘g‘ri ekanligini
anglaydilar.)
–
Тo‘rt burchagi to‘g‘ri bo‘lgan to‘rtburchaklar to‘g‘ri burchakli
to‘rtburchaklar deyiladi. Bolalar to‘g‘ri burchaklarning balandligi yaqinini
bo‘yaydilar va o‘qituvchiga ko‘rsatadilar.
O‘quvchilar to‘g‘ri burchakli to‘rtburchaklarning muhim va muhim
bo‘lmagan sifatlarini anglab olishlari uchun ba’zi vaqtlar dars mashg‘ulotlari
davomida o‘yin sifat mashqlarni bajarishlari mumkin. Masalan:»Ortiqcha
figurani olib tashla» mashqida bolalar to‘rtburchaklarning muhim va muhim
bo‘lmagan belgilarini topishlari uchun amaliy ko‘nikma beradi.
Bolalarga har xil materiallardan yasalgan va turli ranglarga bo‘yalgan
ko‘pburchaklar namoyish etiladi.
– Xo‘sh, bu figuralarning qaysi belgisi barchasi uchun umumiy-
dir?(Hammasi to‘g‘ri burchakli ko‘pburchaklardir.)
– Qaysi figura ortiqcha?
– Nega?(1,2,3,5 figuralarda to‘rtta tomon bor) O‘qituvchi bu figurani olib
tashlashni taklif etadi.
– Qolgan figuralarning o‘zaro farqi nimada?
– Bu figuralarning umumiy sifatlari nima?(ularning ranglari turlicha,turli
materialdan, qog‘ozdan va kartondan yasalgan)
– Bu figuralar qanday nomlanadi? (to‘g‘ri burchakli to‘rtburchaklar.)
– Nega olib tashlangan figurani to‘g‘ri burchakli to‘rtburchak deb atash
mumkin emas?(chunki,uning 6ta tomoni bor -to‘g‘ri burchaklarda esa 4 to-
mon va 4 burchak bo‘ladi)
Bunday
mashqlar
bolalar
ongida
eng
muhim
tushuncha-
to‘g‘rito‘rtburchak belgilarini mustahkamlaydi.
Birinchi sinf o‘quvchilari bu tushunchani chuqurroq tushunib olishlari
uchun shunday o‘yin o‘tkazish mumkin.
O‘quv qurollari ichida turli o‘lchamdagi va rangdagi to‘g‘ri burchakli
to‘rtburchaklar shakli ko‘rsatiladi shulardan bittasi to‘g‘ri burchakli
to‘rtburchak emas.
Bolalar bilan shunday suhbat olib boriladi.
– Bu qanday figuralar?(
Тo‘g‘riturtburchaklar ularda 4ta burchak va 4ta
tomon bor).
– Bu figuralarning qay biri ortiqcha?
– Agar beshinchi figurani olib qo‘ysak qolganlarini qanday atash mum-
kin?(
Тo‘g‘ri to‘rtburchaklar)
– Nega shunday deb atash mumkin?(Chunki ularning 4 burchagi to‘g‘ri
burchakdir).
– Beshinchi raqamli figurani nega bu guruhga qo‘shib bo‘maydi? Unda
ham to‘rt tomon bor-ku! (Chunki, burchaklarning barchasi to‘g‘ri burchak
emas)
Mashqni bajarish davomida turli rangli, bir-birdan o‘lchamlari bilan farq
qiluvchi, turlicha joylashtirilgan to‘rtburchaklardan foydalaniladi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
95
Тo‘g‘ri burchak belgilarini tushunib olish uchun bolalar bilan quyidagi
mashqlarni bajarish tavsiya etiladi:
1. Chizmalar ichida, oddiy, hayotiy muhitda to‘g‘ri to‘rtburchakni boshqa
figuralardan ajrata olish.
2.
Тo‘g‘ri to‘rt burchaklarni uning belgilari bo‘yicha topish.
3. Boshqa geometrik figuralardan to‘g‘ri to‘rtburchak yasash.
4.
Тo‘g‘ri to‘rtburchaklar yasash.
Quyidagi amaliy ishlarni tashkil etish foydali hisoblanadi.
Bolalar 71-rasmda tasvirlangan figuralar tasviri tushurilgan kartoch-
kalarni oladilar. Barcha to‘g‘ri to‘rtburchaklarni bo‘yab, raqam sonlarini
daftarga yozish tavsiya etiladi.
Kvadratni to‘g‘ri burchak deb ham, keyinroq ko‘pburchak deb atash
mumkin ekanligi «Nomini ayting!»Uyinida ham o‘z tasdig‘ini topishi mum-
kin.O‘qituvchi paketdan figurani olib bolalarga faqat uning belgilarini aytadi
va bolalardan bu nima? deb so‘raydi.Masalan:
– Mening qo‘limda qizil rangli figura,uning to‘rt burchagi, to‘rt balandligi
va to‘rt tomoni bor. Bu qanday figura?(Bu to‘rtburchak)
– Mening qo‘limda kartondan yasalgan sariq figura bor.Uning 4 tomoni,
4 balandligi va 4 burchagi bor.uning hamma burchaklari to‘g‘ri burchak bu
figuraning nomi nima?(Bu - to‘g‘ri to‘rtburchak). Rasmlar.
– Mendagi to‘rtburchak figuraning ikki burchagi to‘g‘ri burchak uni to‘g‘ri
burchakli to‘rtburchak deyish mumkinmi? (Yo‘q, to‘g‘ri bo‘lganda barcha
burchaklari to‘g‘ri bo‘lishi kerak).»Ortiqcha figurani olib tashla» o‘yinida
ham foydalansa bo‘ladi. Doskaga turli rangli to‘g‘ri to‘rtburchak ili-
nadi.Undan ikkitasi kvadrat.
– Bu figuralar nima deb ataladi? (
Тo‘rtburchaklar, to‘g‘ri to‘rtburchaklar).
– Nima uchun bunday deb ataladi? Chunki to‘rttala burchagi teng, to‘rt
tomoni bor.
– Bulardan qay biri ortiqcha? (zangori to‘rtburchakni olib tashlansa, ik-
kita kvadrat qoladi).
– Qolgan figuralar kvadrat ekanini kim isbotlab bera oladi? (to‘rt tomoni
o‘lchanadi, agar ular teng bo‘lsa, demak, kvadrat).
Bolalarga yana shunday topshiriq berish mumkin.: doskaga uchta kvad-
rat ilib qo‘yiladi. O‘quvchi ularning tomonlarini o‘lchab, bir-biriga solishti-
rishni taklif etadi. Bolalar tomonlarni o‘lchab, uchchala kvadrat o‘zaro teng
ekanini bilib oladilar.
Model to‘g‘ri burchak yordamida barcha burchaklarni to‘g‘ri bo‘lgan to‘rt
burchaklarni topadilar:
Bu figuralarni bir so‘z bilan nima deb atash mumkin? (
Тo‘rtburchaklar)
– Ularning ichidan qay biri ortiqcha? (Qizil). O‘qituvchi qizil rang figurani
olib tashlaydi.
– Yashil va zangori figuralarni nima deb ataymiz? (Kvadratlar).
– Yana qanday atash mumkin? (
Тo‘g‘ri to‘rtburchaklar)
– Nima uchun qizil rang figurani kvadrat deb atay olmaymiz? (Barcha
burchaklari to‘g‘ri teng emas)
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
96
– Demak, yashil va zangori figuralarni kvadratlar deb ataymiz. Daftar-
ingizga kvadrat chizib, qizil qalam bilan bo‘yang.
Bunday topshiriqlarni bajarib, o‘quvchilar kvadratning muhim belgilarini
anglay boshlaydilar. Kvadrat tomonlari teng to‘rtburchak bo‘lib, bolalar endi
uning u qadar muhim bo‘lmagan belgilari - rangi, materiali, o‘lchamlariga
ham diqqat qaratishga o‘rgana boshlaydilar.
Boshlang‘ich matematika dasturida geometrik material katta o‘rinni
oladi. Geometrik materialni o‘rganishning asosiy maqsadi geometrik figura-
lar (nuqta, to‘g‘ri va egri chiziq, to‘g‘ri chiziq kesmasi, siniq chiziq,
ko‘pburchak, aylana va doira) haqida ularning elementlari haqida, figuralar
va ularning elementlari orasidagi munosabatlari haqida, ularning ba’zi xos-
salari haqidagi tasavvurlarning to‘la tizimini tarkib toptirishdan iborat.
G
еоmеtrik figurаlаr hаqidаgi fаzоviy tаsаvvurlаr, gеоmеt-rik figurаlаrni
chizm
аchilik vа o‘lchаsh аsbоblаri yordаmidа vа bu аsbоblаrning
yord
аmisiz o‘lchаsh vа yasаshlаrning аmаliy mаlаkаlаrini (ko‘zdа
ch
аmаlаsh, qo‘ldа chizish vа hоkаzо) tаrkib tоptirilаdi; o‘quvchilаrning nutq
v
а fikrlаshlаri shu аsоsdа rivоjlаntirilаdi.
O‘quvchil
аrdа gеоmеtrik tаsаvvurlаrni tаrkib tоptirish, ulаrni chizish vа
o‘lch
аsh mаlаkаlаri bilаn qurоllаntirish, ulаr tаfаkkurini rivоjlаntirish
m
аsаlаlаrigа gеоmеtriya elеmеntlаrini o‘rgаtishdа qo‘llаnаdigаn o‘qitish
m
еtоdlаri jаvоb bеrаdi. Gеоmеtriya prоpеdеvtik kursini o‘qitishning muhim
m
еtоdlаri kuzаtish mеtоdi, tаqqоslаsh mеtоdidаn ibоrаtdir. Bunda induktiv
хulоsа chiqаrish bilаn bir qаtоrdа dеduksiya elеmеntlаridаn hаm
f
оydаlаnilаdi. Lаbоrаtоriya vа аmаliy ishlаr mеtоdi gеоmеtrik mаtеriаlni
o‘rg
аnishning effеktiv mеtоdlаridаn biridir. Lаbоrаtоriya ishlаri vа аmаliy
ishl
аr o‘quvchilаrning gеоmеtrik figurаlаrning mоhiyatini o‘zlаshtirishlаridа
ij
оbiy tа’sir ko‘rsа-tаdi.
| 