• Mavzu: Konfutsiya. Reja: Konfutsiyaning hoyati ijodi Konfutsiyani 9 ta hoyatiy saboqlari
  • "Ozingiz uchun istamagan narsani boshqalarga qilmang"
  • Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali




    Download 374.65 Kb.
    bet1/6
    Sana29.03.2023
    Hajmi374.65 Kb.
    #47416
      1   2   3   4   5   6
    Bog'liq
    dinshunoslik
    “Yulduzli tunlar” asariga annotatsiya, Rajabov Abdullaziz Kurs ishi, 1 синф харакатли ўйинлари, ilxom, 5-amaliy ish Axborot xavfsizligi risklarini tahlili Ishdan maqsa, атом ээl, Psixika va ongning taraqqiyoti slayd, 39-Mavzu Mobil O,A, 1-kitob, sa, Individual loyiha1, Amaliy ish 2, 1-LABORATORIYA ISHI

    MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
    TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI
    Kompyuter Injinering sirtqi TA’LIM 962-21 guruh
    _______________________________________________________
    Dinshunoslik fanidan yozgan


    Tоpshirdi: Jobborov_Abrorbek

    Qabul qildi: Jumaniyozov Fazlinddin



    Urganch – 2022
    Mavzu: Konfutsiya.
    Reja:

    1. Konfutsiyaning hoyati ijodi

    2. Konfutsiyani 9 ta hoyatiy saboqlari

    3. Konfutsiya qanday inson bo’lgan

    4. Konfutsiyani du G'arbiy Evropada konfutsiylikning tarqalishi


    Konfutsiylik yoki konfutsiychilik - Xitoydagi axloqiy-siyosiy taʼlimot; keyinchalik eng taʼsirli 3 asosiy falsafiy-diniy oqimdan biri (daosizm va buddizm bilan birga). Konfutsiy asos solgan. Konfutsiyning ilk davomchilari — Men-szi (Mek Ke — miloddan avvalgi 371—289), Ven-szi (miloddan avvalgi 6-asr), Xan Fey-szi (miloddan avvalgi 233 yil v.e.), keyingi davrda Fan Chjen (6-asr), Xan Yuy (768—824) va boshqa
    Konfutsiy taʼlimotida insonparvarlik (jen), odob qoidalari (li), fazilat (de) tushunchasi muhim oʻrin egallaydi. Insonparvarlik tushunchasiga koʻra, odamlar axloqiy va ijtimoiy munosabatlarda yoshi ulugʻ, mavqei baland kishilarni xurmat qilishlari, podshohga sadoqatli boʻlishlari kerak. Odob kridalari tushunchasiga koʻra, u tufayli yuksak fazilatlar shakllanadi, jamiyat rivoj topadi, adolat tantana qiladi. Burchni ado etish tufayli in-son kamolotga erishadi. Uning negi-zida "sen oʻzing nimaga erishishni istasang , unga boshqalarning erishishiga koʻmaqlash", "sen nimani orzu qilmasang , uni boshqalarga ravo koʻrma" kabi hayotiy tamoyillar yotadi. "Buyuk taʼlimot" va "Oʻrtalik haqida taʼlimot" degan asarlarni Konfutsiy yozgan deb taxmin qilinadi. Bu kitoblarga koʻra, odamlarning birgalikda oqilona yashashi tartibining muhim shartini 5 ta oddiy va buyuk fazilat tashqil etadi: donolik; insonparvarlik; sadoqat; kattalarni hurmat qilish; jasorat. Bu fazilatlar oʻziga va boshqalarga xalollikni va chuqur hurmatni anglatadi. Faqat mumtoz va komil insonlargina bunday fazilatga ega boʻladi.
    Konfutsiyda taʼkidlanishicha, qonun inson manfaatlariga xizmat qilmogʻi lozim. Qonun oʻzgarishi bilan manfaatdorlik va manfaatsizlik tushunchalari ham boshqacha maʼno kasb etadi, inson faoliyatida tub oʻzgarish roʻy beradi. Oʻtmishda oʻrnatilgan tartibga sajda qilish yangi qonunlar ruhiga ziddir. K.da jamiyatni boshqarishga katta eʼtibor berilib, unga koʻra, jamiyatni keragidan ortik, oddiy qonunlar bilan toʻldirib yubormaslik zarur. Xitoyda asrlar mobaynida K.ning turli maktablari yuzaga kelgan. Ular oʻrtasida keskin kurash borgan.
    Konfutsiy milodiy 1 -a.da davlat taʼlimotiga aylandi, 9-asrda buddizm, 11-asrda daosizm ustidan toʻla gʻalaba qozondi. Bunga, ayniqsa, Sun davri (960—1279)da neokonfutsiychilik rivojlanganligi tufayli erishildi.
    Konfutsiy kambagʻallashib qolgan zodagon va harbiylar oilasida tugʻilgan. 22 yoshida taʼlim berish bilan shugʻullanib, Xitoyning eng mashhur oʻqituvchisi sifatida shuhrat qozongan. Konfutsiy oʻzi ochgan maktabida 4 ta fan: axloq, til, siyosat va adabiyot oʻqitilgan. 50 yoshida Konfutsiy siyosiy faoliyatini boshlab, Lu davlatida yuqori amaldori boʻlib xizmat qiladi. Fitnalar natijasida xizmatidan ketadi, 13 yil mobaynida Xitoyning turli oʻlkalariga boradi, biroq u joylarda oʻz gʻoyalarini qoʻllay olmagach, miloddan avvalgi 484-yilda Luga qaytib keladi. Taʼlim berishdan tashqari qadimiy Xitoyning 5 ta mumtoz asari — „Shudzin“, „Shidzin“, „Idzin“, „Yuedzin“ va „Lidzi“ni toʻplash, tahrir qilish, tarqatish bilan shugʻullanadi. Konfutsiy taʼlimoti uning „Lun yuy“ („Suhbatlar va mulohazalar“) kitobida bayon etilgan. Bu kitob aslida Konfutsiyning fikrlari va suhbatlari asosida shogirdlari va izdoshlari tomonidan yaratilgan. Konfutsiy oʻzi uchun, avlodlari, yaqin shogirdlari uchun alohida ajratilgan qabristonga dafn etilgan; uning uyi Konfutsiy ibodatxonasiga aylantirilgan, bu joy ziyoratgoh boʻlib qolgan.[1]
    Xitoydagi ilm-fan taraqqiyotida Konfutsiy va uning maktabi alohida ahamiyatga ega. Uning Xitoy falsafasi tarixida tutgan oʻrnini Suqrotning yunon falsafasi tarixidagi oʻrnigagina qiyoslash mumkin. Uning butun dunyoda mashhur boʻlgan nomi „kun“ va „futszi“ soʻzlari asosida yasalgan „Kun“ hozirgi vaqtda familiyani anglatuvchi soʻz boʻlsa, „fu“ faylasuf, „szi“ oʻqituvchi maʼnolarini ifodalovchi soʻzlardir. Yaʼni Konfutsiy „falsafa oʻqituvchisi“ degan soʻzlarning familiya maqomini olgan shaklidir. Konfutsiy yashagan davrdan „Toʻrt asos“ va „Besh asos“ degan ulkan yozma yodgorliklar saqlanib qolgan. „Besh asos“ Konfutsiyga qadar yaratilgan „Qoʻshiqlar kitobi“, „Taomillar kitobi“ („Marosimlar kitobi“), „Rivoyatlar kitobi“ va „Folbinlik kitobi“ („oʻzgarishlar kitobi“) singari qismlardan iborat boʻlgan. Lekin bu kitoblarning barchasi konfutsiylik taʼlimoti asosida qayta ishlangan va Konfutsiy taʼlimotining mohiyatini ochishga xizmat qilib kelgan. „Toʻrt asos“ esa Konfutsiy „Hikmatlar“idan tashqari, „Menzi“ („Men-muallim“), „Buyuk taʼlimot“ va „Oraliq haqidagi taʼlimot“ sin-gari Konfutsiy shogirdlarining hikmatli soʻzlaridan tashkil topgan. Konfutsiy taʼlimoti markazida „muruvvatli zot“ turadi. U hukmron tabaqaning ideal vakili boʻlib, Konfutsiy taʼlimoti yordamida oʻzida jamiyat farovonligini taʼminlaydigan va maʼnaviy asoslarini ifodalay oladigan oliyjanob fazilatlarni shakllantirgan. Konfutsiy „Hikmatlar“i „muruvvatli zot“ning shunday yuksak insoniy fazilatlarini aks ettiradi. Aniqroq aytsak, bu zot oliy hukmdorga nisbatan chuqur ehtiromli, xalqqa esa muruwatli boʻluvchi, butun kuch va qobiliyatini jamiyat oldidagi burchini oqlashga, milliy urf-odat va anʼanalarning toʻla-toʻkis bajarilishini taʼminlashga sarf etuvchi kishidir. Shuning uchun ham uning oʻgitlari, pand-u nasihatlari Xitoyda hanuzga qadar eʼzozlanib va qadrlanib keladi.
    Bu odam miloddan avvalgi 551 yilda tug'ilgan. e. zamonaviy Shandun provinsiyasida (keyinchalik Qufu). Biografiyasi bizgacha yetib kelgan tarixiy manbalar kabi puxta o‘rganilgan Konfutsiy qashshoq zodagonlar oilasining avlodi edi. Uning otasi keksa amaldor edi. Bolaligidanoq bola mehnat va ehtiyojni bilardi. Biroq, qiziquvchanlik, tabiiy mehnatsevarlik va odamlarga kirib borish istagi uni doimiy ravishda o'z-o'zini tarbiyalash va o'z-o'zini takomillashtirishga undadi.

    Tarjimai holi musibat va mashaqqatlarga boy Konfutsiy yoshligida davlat yerlari va omborxonalarida qorovullik qilgan. Biroq, 22 yoshida u keyinchalik o'zining kasbi bo'lishi aniqlangan kasbni - xususiy o'qituvchilikni boshladi. Shuni unutmasligimiz kerakki, Xitoyda ta’lim doimo yuksak baholangan. Maxsus imtihonlarsiz martaba ko'tarilishini tasavvur qilib bo'lmasdi. Ko'p o'tmay, yigit butun Osmon imperiyasida mashhur bo'ldi. Uning ta'limini moddiy boyligidan yoki aslzodaligidan qat'i nazar, hamma uchun ochiq edi. Biografiyasi o'qituvchi va talabalar o'rtasidagi munosabatlar haqida ko'plab masallar va hikoyalar bilan to'ldirilgan Konfutsiy juda hurmatli yoshga qadar boshqa hech narsa qilmadi. Faqat 50 yoshida u davlat xizmatiga kiradi. Biroq, intrigalar tez orada uni bu biznesni tark etishga majbur qildi, shundan so'ng u o'z shogirdlari hamrohligida o'n uch yil davomida Xitoy bo'ylab kezdi. Sayohatlari davomida u turli viloyatlar hukmdorlari huzurida doimiy bo‘lib, ularga o‘zining axloqiy, axloqiy va siyosiy ta’limotlarini yetkazgan. Biroq, Konfutsiyning o'sha yillardagi g'oyalari keyinchalik paydo bo'ladigan darajada mashhur emas edi. Miloddan avvalgi 484 yilda. e. u Lu shahrida joylashadi. O'sha davrdan boshlab buyuk mutafakkir faqat o'qituvchilik bilan shug'ullanadi.

    U haqidagi afsonada aytilishicha, Xitoyda Konfutsiy falsafasi tobora ommalashib bormoqda. Uning shogirdlari soni uch mingga yaqin. Ulardan yetmishga yaqini taxminan edi. O'n ikki kishi doimo o'z ustoziga tinmay ergashgan. Hatto ulug‘ mutafakkirning yigirma olti shogirdi ham nomlari bilan mashhur. Ushbu biznes bilan bir qatorda, Konfutsiy kitoblarni tarqatish bilan shug'ullangan. Miloddan avvalgi 479 yilda. e. buyuk faylasufni o'lim bosib ketdi. Afsonaga ko'ra, bu sokin daryo bo'yida, supurayotgan daraxtning shoxlari va barglari soyasida sodir bo'lgan.
    Samoviy

    Konfutsiy va uning ta'limoti. Konfutsiylik tamoyillari va mohiyati, bu dinning asosiy qoidalari


    Bu odam hech qanday yangilik ixtiro qilmagan, lekin uning asosiy xizmati shundaki, u haqiqatan ham aqli raso inson bo'lgan va o'zidan ko'ra oddiy odamlar haqida o'ylagan. Konfutsiy ta'limoti odamlarga o'limdan keyin jannatni emas, balki erdagi jannatni, bundan tashqari, hayot davomida - bu erda va hozirni taklif qildi.
    Agar insoniyat uning so'zlariga quloq solib, Konfutsiy ta'limotiga amal qilishga harakat qilganida edi, bugungi dunyo, albatta, juda boshqacha va ancha yaxshi bo'lar edi. Konfutsiy bir narsani hisobga olmadi - fikrlashga odatlanmagan odamlar uning ta'limoti haqida o'ylamaydilar, demak, ular konfutsiylikni hech qachon tushunishlari va qabul qilishlari dargumon.
    Ammo Konfutsiy hali ham insonga ishongan va shuning uchun butun hayotini uning ta'limotini targ'ib qilishga bag'ishlagan. Biroq, Konfutsiy ta'limotini hali ham qadrlaydigan odamlar bor edi - bir vaqtlar konfutsiylik hatto rasmiy davlat dini hisoblangan (Xan sulolasi davrida - milodiy 206 - 220 yillar).
    Konfutsiy ta'limotining asosi ikkita oddiy fazilat - "jen" va "li" edi. “Ren”ni “qo‘shnilarga xayrixoh munosabat”, “li”ni esa “xulq-atvor qoidalari, odob-axloq qoidalari, an’analar, kattalarga hurmat” deb tarjima qilish mumkin. Shunday qilib, hamma narsa juda oddiy va tushunarli.
    Biroq, Konfutsiy ta'limotining o'ziga xos xususiyati birinchi navbatda insoniyatdadir. Ehtimol, konfutsiylik sirli ko'rinmas ruhlar yoki afsonaviy keyingi hayot haqida emas, balki birinchi navbatda tirik odam haqida qayg'uradigan yagona dindir (garchi u umuman din bo'lmasa ham).
    Inson, oddiy tirik odam, avvalambor, kichkina odam - bu Konfutsiy ta'limotining qahramoni, buyuk faylasuf unga g'amxo'rlik qilgan va shuning uchun hatto Xitoyda konfutsiylik taqiqlanganida ham (Qin sulolasi davri) - miloddan avvalgi 221), odamlar Konfutsiy ta'limotini avloddan-avlodga yashirincha o'tkazdilar, shunda u avlodlarga ham o'tadi. Bunday uzoqni ko'rgan insonlarga rahmat.
    Shunga qaramay, Konfutsiy ta'limotining Sharqda juda keng tarqalishiga qaramay, konfutsiylik G'arbda ildiz otgani yo'q - bu erda diktatsiya va foyda kulti gullab-yashnagan, odamlar o'zaro halol va adolatli munosabatlar haqida kamroq va kamroq tashvishlanadilar. Yer yuzining aksariyat mintaqalaridagi hozirgi holatga nazar tashlaydigan bo‘lsak, g‘arbliklar Konfutsiy ta’limotiga jiddiyroq qarashlari kerakdek tuyuladi.
    Shubhasiz, ulug‘ faylasuf Konfutsiy va uning ta’limoti, hech bo‘lmaganda, hali ham sog‘lom fikrlash va fikrlashga qodir insonlar dunyoga kelgunicha, insoniyatda abadiy qoladi.
    Konfutsiy yuksak axloqiy va barkamol jamiyat qurish g‘oyasini birinchilardan bo‘lib ilgari surgan. Va uning ta'limotining oltin qoidasi shunday yangradi: "O'zingiz uchun istamagan narsani boshqalarga qilmang" . Konfutsiyning saboqlari har bir inson uchun sodda va tushunarli - ehtimol shuning uchun ular odamlarni ilhomlantiradi va yaxshilaydi.
    E'tiboringizga ushbu Buyuk va Donishmandning eng mashhur so'zlari va nasihatlarini havola qilamiz.

    Download 374.65 Kb.
      1   2   3   4   5   6




    Download 374.65 Kb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali

    Download 374.65 Kb.