Қуйи тартибли мода
Дисперсия
P
n1
б) t1 t2
P
n1
в) t1 t2
1.5-rasm. Turli optik tolalardan yorug‘lik nurining tarqalishi va ularning sindirish ko‘rsatkichlari ko‘rinishlari.
- ko‘p modali, pog‘onali sindirish ko‘rsatkichli optik tola;
- ko‘p modali, gradient sindirish ko‘rsatkichli optik tola;
v) - bir modali, pog‘onali sindirish ko‘rsatkichli optik tola.
1.6-rasm. Bir modali optik tolaning sindirish ko‘rsatkichlari:
a) - pog‘onali sindirish ko‘rsatkichli bir modali standart SF optik tola; b) - maxsus uch tishli, W ko‘rinishga ega sindirish ko‘rsatkichli, dispersiyasi nolga siljigan bir modali optik tola.
1300 nm to‘lqin uzunligida esa dispersiya qiymati minimal, lekin so‘nish qiymatlari katta 0,35-0,5 dB/km ni tashkil etadi (1.7-rasm). Dispersiya qiymati kichik bo‘lgani uchun 1300 nm to‘lqin uzunligi dispersiyasi nolga teng 0 to‘lqin uzunligi deb ataladi. So‘nish qiymatlari kichik, ya’ni 0,2-0,25 dB/km ni tashkil etadigan 1500 nm tÿlqin uzunligida (1.7-rasm) dispersiya qiymatlarini ham kamaytirish maqsadida 0 to‘lqin uzunligini 1550 nm ga siljitish orqali siljigan dispersiyali DSF tolalari ishlab chiqilgan.
DSF tolalarida 0 =1550 nm ga teng bÿlib, bu to‘lqin uzunligi nolinchi dispersiya nuqtasi deb olingan.
DSF va NZDSF tolalari maxsus turdagi W ko‘rinishdagi sindirish ko‘rsatkichlariga ega. Ammo 1550 nm to‘lqin uzunligida DSF tolalarida to‘lqin uzunligi bo‘yicha zichlashtirish usulini amalga oshirib bo‘lmaydi. Chunki, agarda 1550 nm to‘lqin uzunligida to‘lqin uzunligi bo‘yicha zichlashtirish usulini qo‘llasak, bu to‘lqin uzunligi atrofida parazit optik kanallar, ya’ni nochiziqli effektlar hosil bo‘ladi. Buni bartaraf etish va to‘lqin uzunligi bo‘yicha zichlashtirish usulini qo‘llash uchun nolinchi 0 to‘lqin uzunligini 1520 nm dan 1560 nm gacha surib, nolga teng bo‘lmagan siljigan dispersiyali NZDSF tolalari hosil qilingan.
800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700
λ, нм
2
и c а
ойн
лик
ф о
ф
аф Ш
3
и ас
ойн
лик
ф о
ф
аф Ш
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
Шаффофлик ойнаcи 2
Шаффофлик ойнаси 3
800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700
λ, нм
,дБ/км
1
и c а
ойн
лик
ф о
ф
аф Ш
Шаффофлик ойнаcи 1
1.7-rasm. To‘lqin uzunligiga bog‘liq ravishda optik tola so‘nishining o‘zgarishi.
Nolinchi dispersiyali to‘lqin uzunligini surish maxsus turdagi W ko‘rinishdagi sindirish ko‘rsatkichlarini qÿllash, ya’ni optik tola ÿzagini sindirish ko‘rsatkichlari turlicha bo‘lgan ko‘p qatlamli qobiqlar bilan qoplash orqali hosil qilinadi. Ikki qatlamli qobiqlarni qo‘llab DSF tolalari, to‘rt qatlamli qobiqlarni qo‘llab, 1300 nm dan 1650 nm to‘lqin uzunligida dispersiya qiymati D1-6 ps/nmkm bo‘lgan NZDSF tolalari hosil qilingan. Dispersiyaning to‘lqin uzunligiga va qobiqlar soniga bog‘liqligi 1.8-rasmda tasvirlangan [1].
1.8-rasm. Dispersiyaning to‘lqin uzunligiga va qobiqlar soniga
bog‘liqligi: BQ- bir qobiq; IQ-ikki qobiq; TQ-to‘rt qobiq.
Hozirgi kunda “Korning”, “Lyusent Texnolojiz”, “Alkatel”, firmalarining standart bir modali tolalari keng tarqalgan.
NZDSF tolalarida esa 1550 nm da dispersiya noldan farqli, ishorasi bir xil va 2-4 ps/nmkm dan kichik bo‘lmasligi kerak .
Xozirgi kunda “Korning’’ firmasi SMF-LS, LEAF, “Lyusent Texnolojiz’’ True Wave deb belgilangan NZDSF tolalarini ishlab chiqarmoqda. Dispersiya qiymati kichik bo‘lganligi uchun bu tolalar to‘lqin uzunligi bo‘yicha zichlashtirilgan uzatish tizimlarida qo‘llaniladi.
Bir tashuvchili DSF - nolga teng bo‘lgan siljigan dispersiyali tolalardan SDH (asosan STM-16 va undan yuqori) tizimlarda foydalaniladi. “Fujikura” firmasining DSM 8/125, “Korning’’ firmasining SMF-DS shu turdagi tolalari ishlab chiqarilgan. Bir modali standart SF tolalari qo‘llanilganda dispersiya qiymatini kamaytirish kerak. Dispersiyani kamaytirish, regeneratsiyalash seksiyasi uzunligini oshirish, 2,5 Gbit/s tezlikdan yuqori 10 Gbit/s tezlikka o‘tish, shuningdek to‘lqin uzunligi bo‘yicha zichlashtirish usullaridan foydalanilganda dispersiyani kompensatsiya qiluvchi - DCF (Dispersion Compensating Fiber) tolalarni yoki dispersiyani kompensatsiya qiluvchi modullarni DCM (Dispersion Compensating Module) qo‘llash kerak. Dispersiyani kompensatsiya qilish usullari quyida batafsil yoritilgan.
|
