Mühazir Arxitektura anlayışı. Fon Neyman prinsipləri. Ehm-lərin inkişаf tаriхi və nəsilləri




Download 3.92 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/99
Sana16.06.2022
Hajmi3.92 Mb.
#23861
TuriMühazirə
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   99
Bog'liq
emeliyyat-sistemleri-ve-komputer-axitekturasi-1

Registrlər və onların növləri 
Kompüterlərin rəqəmsal siqnalları emal edən bütün qurğuları registrlər adlanan 
bloklardan qurulur. 
Registrlər sonlu uzunluqda maşın sözlərini müvəqqəti olaraq 
ö
zlərində saxlanmasını və köməkçi sxemlər vasitəsi ilə orada müəyyən çevirmələr 
aparılmasını təmin edən məntiq sxemləridir. 
Registr ədədin və ya əmrin qısa müddətli yadda saxlanması funksiyasını yerinə 
yetirir. Xüsusi elektron sxemləri bəzi registrlərin içindəkilərin üzərində bəzi 
manipulyasiyaları yerinə yetirə bilər. Məsələn, sonrakı istifadə üçün əmrin ayrı-ayrı 
hissələrini «kəsmək» və ya ədədlər üzərində müəyyən hesab əməllərini yerinə yetirmək 
və s. 
Registrin əsas elementi bir dənə ikilik ədədi (ikilik kodun bir mərtəbəsini) yadda 
saxlamaq qabiliyyətinə malik 
trigger
adlanan elektron sxemidir. 
Registr ümumi idarəetmə sistemi vasitəsilə bir-biri ilə müəyyən qayda ilə birləşmiş 
triggerlərin yığımıdır. 
Registrlərdə yerinə
yetirilən əməllər mikroəməl adlanır. Hər mikroəməl uyğun 
idarəedici siqnalın təsiri ilə icra olunur. Yerinə yetirilən əməliyyatların növünə görə bir-
birindən fərqlənən bir neçə registr növü mövcuddur. Bəzi mühüm registrlərin öz adları 
downloaded from KitabYurdu.org


16 
var, məsələn: 
• cəmləyici 
– Hesab-Məntiq Qurğusunun hər əməlin yerinə yetirilməsində iştirak edən 
registri; 
• əmrlər sayğacı 
- içindəkilər növbəti yerinə yetirilən əmrin ünvanına uyğun gələn İQ 
registri; ardıcıl yaddaş xanalarından proqramın avtomatik seçilib götürülməsi vəzifəsini 
yerinə yetirir; 
• əmrlər registri 
- əmrin yerinə yetirilməsi üçün zəruri olan bir müddət ərzində əmrin 
kodunu yadda saxlayan İQ registri. Onun mərtəbələrinin bir hissəsi 
əməliyyatın kodunu, 
digər 
hissəsi isə 
operandların ünvanlarının kodlarını 
yadda saxlamaq üçün istifadə olunur. 
Registr n-mərtəbəli ikilik sözlər üzırində məntiqi çevirmələri yerinə yetirən 
və saxlayan ardıcıl rəqəmli qurğudur. Registr ardıcıl triggerlər toplusudur 
(triggerlərin sayı sözün mərtəbə sayı ilə uyğundur). 
Onlarda əsasən aşağıdakı əməliyyatlar icra olunmalıdır: 
1) Registrin sıfır vəziyyətinə gətirilməsi (silinməsi) 
2) Sözün qəbul edilməsi (məs. başqa registrdən) 
3) Sözün digər sxemə ötürülməsi(məs.registrə) 
4) Düz kodun əks koda və əksinə çevrilməsi (invertor) 
5) Sözün sağa və ya sola müəyyən mərtəbələr qədər sürüşdürülməsi 
6) Ardıcıl kodun parallel və əksinə çevrilməsi 
7) Registrlərdə mərtəbə-mərtəbə dizyunksiya, konyunksiya və iki moduluna 
görə ədədlərin toplanması əməllərinin yerinə yetirilməsi. 
downloaded from KitabYurdu.org


17 
n-mərtəbəli ikilik sözün saxlanması registrinin sxemi 
S-registri n triggerdən ibarətdir. Registrin vəziyyəti triggerin vəziyyəti ilə 
təyin olunur. Parafaz kodda S
n
, S
n
,...,S
1, 
S

çı
xış siqnalların yığımı ilə təsvir olunur. 
Giriş siqnalların toplusunun köməyi ilə parafaz kodda x
n
, x
n
, ..., x
1
, x
1

registrində saxlanması üçün n-mərtəbəli ikilik söz verilə bilər 
X=x
n,
x
n-1
,...,x

Ə
gər girişə x
i
siqnalları daxil olursa (0 və ya 1 bərabər olan), onda S 
registrin triggerləri x
i
dəyişənlərin qiymətinin vəziyyəti ilə təyin olunur. Girişə yeni 
siqnalları daxil olana qədər registrin triggerləri S=X qiymətini saxlayır. S

registrində hər i-elementi (trigger) S
i
ikilik dəyişənə uyğundur və S registrin i- 
mərtəbəsidir. Registrdə mərtəbələrin sayı onun uzunluğunu müəyyən edir. S 
registrində n-yüksək mərtəbədir, 1 – kiçik. Registrin girişi X


giriş şini ilə, çıxışı 
isə - çıxış şini ilə S
n
adlandırılır. N-mərtəbəli registrin vəziyyəti n-mərtəbəli ikilik 
sözü ilə əks olunur. N-mərtəbəli S registrin vəziyyətinin sayı 2
n
bərabərdir. Əgər 
registr ədədlərin saxlanması üçün istifadə olunursa, onda registrin hər vəziyyətinə 
tam ədədlərdən biri 0...(2
n
-1) diapazonunda qoyula bilər. 
Registrin vəziyyəti ikilik say sistemində tam ədədlə təsvir olunur (yazılışın 
qısadılması üçün ikilik ədədin 8 və 16 – liq formasından istifadə etmək olar). 
Simvollar vasitəsilə ilə də yazıla bilər (256 simvoldan). 
Mürəkkəb rəqəmli qurğuların hazırlanmasında registrlərin rolu böyükdür. 
downloaded from KitabYurdu.org


18 
Registrin əsas xüsusiyyəti – strukturun eyni tipliyidir. Elementlərin
eyniliyi registrlərin hazırlanma, nəzarət, istismar prosesini sadələşdirməyə imkan 
verir. 
Registrlərdə yerinə yetirilən mikroəməllərin tipindən asılı olaraq aşağıdakı 
tip registrləri mövcuddur:
-informasiyanın parallel qəbulu və ötürülməsi,
-informasiyanın ardıcıl qəbulu və ötürülməsi,
-informasiyanın ardıcıl qəbulu və parallel ötürülməsi,
- informasiyanın parallel qəbulu və ardıcıl ötürülməsi. 
Giriş-çıxış kanallarının sayından asılı olaraq registrlər birfazlı (siqnallar bir 
kanalla ötürülür) və parafazlı (cütfazlı – siqnallar iki kanalla ötürülür). Parafaz 
registrlər RS-triggerlər, birfazlı D-triggerlər üzərində qurulur. 
Registrlər mərtəbələrinin sayı ilə və tezliyi ilə xarakterizə olunur. 
Yaddaş registri. Informasiyanın parallel qəbulu və ötürülməsi registrləri 
yaddaş registri adlanır. Yaddaş registrlərin elementi kimi birfazlı giriş siqnallı 
sinxronlu D-triggerlər istifadə olunur və ya parafaz giriş siqnallı RS- 
triggerləri(şəkil 1). 
Şəkil 1 
RS-trigger ən sadə triggerdir və adətən Və Ya-Deyil və Və-Deyil elementləri 
ü
zərində qurulur. RS– triggerin funksional sxemi. Triggerin iki simmetrik (R və 
S) girişi və iki simmetrik (Q və Q-invers ) çıxışı var. Trigger VƏ YA –DEYİL
elementi 
ü
zərində 
qurulmuş 
asinxron triggerdir. 
downloaded from KitabYurdu.org


19 
Ə
gər siqnal S - girişinə verilibsə, onda triggerin çıxışı həmişə 1 yadda 
saxlayır. Əgər 1-ə uyğun siqnal R - girişinə verilibsə, onda çıxış 0 bərabərdir. 
Q=1, siqnal S-ə verilib, Q-dəyişmir. 
Q=0, siqnal S-ə verilib, Q=1. 
Q=1, siqnal R-ə verilib, Q=0. 
Q=0, siqnal R-ə verilib, Q- dəyişmir. 
R və S girişlərinə 1 verilə bilməz. 
“0”
-ın saxlanması : Tutaq ki, Q çıxışda – 0. Bu 0 yuxarı elementə(ventilə) 
ö
türülür, inversiyalanır (1 alınır) və bu şəkildə aşağı ventilə ötürülür. Bu da 
ö
znövbəsində yenidən inversiyalanır (0 alınır)və Q çıxışda 0 alınır. 
“1”
-in saxlanması : Tutaq ki, S girişinə 1 verilib. Yuxarı ventilə ikinci 
siqnal girir: 1- S-dən, 0- Q-dan. VəYa – Deyil elementi olduğu üçün çıxışda 0 olur. 
0aşağı ventilə ötürülür, orada inversiyalanır(1 alınır) və Q çıxışında siqnal 1-ə 
bərabər olur. 
Registrin əvvəlcədən “0” vəziyyətinə sazlanması asinxron girişə “0sazlamaq”
siqnalın göndərilməsi ilə yerinə yetirilir. C sinxronlaşmış girişə siqnal daxil
olduqdan sonra registrdə informasiyanın dəyişməsi X girişində siqnalın 
dıyişməsi ilə müşaidə olunur. 
Sürüşdürmə registri. İnformasiyanın ardıcıl qəbulunu və ya ötürülməsini 
yerinə yetirən registrlər sürüşdürmı registri adlanır. Sağa sürüşdürmə registrlərdə 
x

daxil olan rəqəminin birinci mərtəbəsi S
n
registrinin sonunsu sol mərtəbəsinin 
girişinə verilir və ilk sinxronlaşdırıcı C siqnalının daxil olunduqda registrə qəbul 
olur. 
Növbəti sinxronlaşdırıcı siqnalın gəlişi ilə x
1
qiyməti S

çı
xışından S
n-
mərtəbəsinə daxil olunur. S
n
mərtəbəyə x
2
qəbul olunur. Hər bir takta qəbul olunan 
informasiya bir mərtəbə sağa sürüşdürülür. N sinxronlaşdırıcı siqnallardan sonra 
bütün registr mərtəbələri x ədəd ilə dolur və x

ə
dədin birinci mərtəbəsi S

çı
xışında 
ə
ks olunacaq. Sürüşdürmə registrləri D-triggerləri və RS-triggerləri üzərində 
qurulur. 
downloaded from KitabYurdu.org


20 

Download 3.92 Mb.
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   99




Download 3.92 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Mühazir Arxitektura anlayışı. Fon Neyman prinsipləri. Ehm-lərin inkişаf tаriхi və nəsilləri

Download 3.92 Mb.
Pdf ko'rish