|
Mundarija: Kirirsh i-asosiy qism. Operatsion tizimlarda ma’lumotlarni kiritishchiqarishni boshqarish
|
| bet | 5/5 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 132,24 Kb. | | #235628 |
Bog'liq UlfatoyTarmoq operatsion tizimlarida foydalanuvchilar boshqa tarmoq kompyuterlarining manbalariga kirishlari mumkin, faqatgina ular mavjudligi to'g'risida bilishlari va buni amalga oshirishlari kerak. Tarmoqdagi har bir mashina o'zining shaxsiy operatsion tizimida ishlaydi, bu mustaqil kompyuterning operatsion tizimidan qo'shimcha vositalarning mavjudligi (tarmoq interfeysi qurilmalari uchun dasturiy ta'minot va uzoq manbalarga kirish) bilan farq qiladi, ammo bu qo'shimchalar operatsion tizimning tuzilishini o'zgartirmaydi.
Taqsimlangan tizimAksincha, bu oddiy avtonom tizimga o'xshaydi. Foydalanuvchi o'zining fayllari qaerda - mahalliy yoki uzoq mashinada saqlanganini va uning dasturlari qayerda bajarilishini bilmaydi va bilmasligi kerak. U hatto kompyuteri tarmoqqa ulanganligini ham bilmasligi mumkin. Taqsimlangan operatsion tizimning ichki tuzilishi avtonom tizimlardan sezilarli farqlarga ega.
Keyinchalik biz avtonom operatsion tizimlarni klassik operatsion tizimlar deb ataymiz.
Hisoblash tizimlarining rivojlanish bosqichlarini ko'rib chiqqandan so'ng, biz ta'kidlashimiz mumkin oltita asosiy funktsiyalarevolyutsiya davrida klassik operatsion tizimlarni bajargan:
Vazifalarni rejalashtirish va protsessorni ishlatish;
Dasturlarni aloqa va sinxronizatsiya vositalari bilan ta'minlash;
Xotirani boshqarish;
Fayl tizimini boshqarish;
I / O boshqarish;
Xavfsizlik.
Ushbu funktsiyalarning har biri odatda OT tarkibiy qismi bo'lgan quyi tizim sifatida amalga oshiriladi. Har bir operatsion tizimda bu funktsiyalar, shubhasiz, o'zgacha, turli hajmlarda bajarilgan. Dastlab ular operatsion tizimlarning tarkibiy qismlari sifatida ixtiro qilinmagan, ammo hisoblash jarayonida yanada qulay, samarali va xavfsiz bo'lib qolganligi sababli rivojlanish jarayonida paydo bo'lgan. Inson tomonidan yaratilgan hisoblash tizimlarining evolyutsiyasi shunday yo'lni bosib o'tdi, ammo hech kim bu ularning rivojlanishi uchun yagona yo'l ekanligini isbotlay olmadi. Operatsion tizimlar mavjud, chunki hozirgi paytda ularning mavjudligi hisoblash tizimlaridan foydalanishning oqilona usuli hisoblanadi.
OT evolyutsiyasini ko'rib chiqishda shuni yodda tutish kerakki, individual operatsion tizimlarni tashkil etishning muayyan tamoyillarini amalga oshirish o'rtasidagi umumiy farq tan olinmaguncha vaqt farqi, shuningdek, terminologik noaniqlik OT rivojlanishining aniq xronologiyasini berishga imkon bermaydi.
Biroq, endi operatsion tizimlar evolyutsiyasida asosiy bosqichlarni aniq aniqlash mumkin.
Shuningdek, OT naslini aniqlashda turli xil yondashuvlar mavjud. Ma'lumki, OT kompyuterlar va tizimlarning avlodlariga muvofiq avlodlarga
bo'linadi. Bunday bo'linishni to'liq qoniqarli deb hisoblash mumkin emas, chunki bitta kompyuter avlodi doirasida OTni tashkil etish usullarini ishlab chiqish, ularning yaratilish tajribasida ko'rsatilgandek, juda keng doirada amalga oshiriladi. Yana bir nuqtai nazar, OS avlodini tegishli kompyuter avlodlari bilan bog'lamaydi. Shunday qilib, masalan, OT avlodlarining ta'rifi kirish kompyuterining darajalari, markaziy protsessorlardan foydalanish usullari, tizimlarning ishlash shakllari va boshqalar bilan ma'lum.
Ko'rinishidan, kompyuterlarning va samolyotlarning alohida avlodlari doirasida OT rivojlanish bosqichlarini ajratish eng maqbul bo'lishi kerak.
Tizimli dasturiy ta'minotni ishlab chiqishning birinchi bosqichi kutubxona dasturlari, standart va yordamchi dasturlar va makroslardan foydalanish hisoblanadi. Kutubxona tartiblari tushunchasi eng qadimgi va 1949 yildan boshlanadi. Kutubxonalar paydo bo'lishi bilan avtomatik qo'llab- quvvatlash vositalari - yuklovchilar va havola muharrirlari - rivojlandi. Ushbu vositalar birinchi avlod kompyuterlarida, bunday operatsion tizimlar hali mavjud bo'lmagan paytlarda ishlatilgan.
Bir tomondan protsessor ishlashi va elektromexanik kirish-chiqish moslamalarining tezligi o'rtasidagi mos kelmaslikni bartaraf etish istagi va boshqa tomondan magnit lentalari va barabanlarida (NML va NMB) etarlicha yuqori tezlikda ishlaydigan drayverlardan foydalanish, boshqa tomondan magnit disklarda (NMD), boshqa tomondan, olib keldi. ma'lumotlarni blokirovka qilish va blokirovka qilish muammolarini hal qilish zaruriyati. Bog'lanish muharriri modullari ob'ektlariga kiritiladigan kirish usullarining maxsus dasturlari paydo bo'ldi (keyinchalik, buferlash tamoyillari qo'llanila boshlandi). Mashinalarning ishlashini va ishlashini osonlashtirish uchun diagnostika dasturlari yaratildi.
Shunday qilib, asosiy tizim dasturlari yaratildi.
Kompyuterlarning xususiyatlarining yaxshilanishi va ularning mahsuldorligi o'sishi bilan, mavjud bazaviy dasturiy ta'minot (dasturiy ta'minot) etarli emasligi ma'lum bo'ldi. Dastlabki partiyalarni qayta ishlash operatsion tizimlari - monitorlar mavjud edi. To'plamga ishlov berish tizimining bir qismi sifatida, har qanday ishni bajarishda (tarjima qilish, montaj qilish, tayyor dasturni bajarish) operatsion tizimda tizimning biron bir qismi RAMda bo'lmagan, chunki barcha xotiralar joriy ish uchun taqdim etilgan. Keyin monitor tizimlari keldi, unda operativ xotira uch sohaga bo'lindi: monitor tizimining sobit maydoni, foydalanuvchi maydoni va umumiy xotira maydoni (ob'ekt modullari almashishi mumkin bo'lgan ma'lumotlarni saqlash uchun).
Ma'lumotni boshqarish usullarining jadal rivojlanishi boshlandi, OTning muhim funktsiyasi paydo bo'ldi - masalan, markaziy jarayon ishtirokisiz kirish-chiqishni amalga oshirish, ya'ni "aylantirish" (inglizcha SPOOL - liniyada bir vaqtning o'zida periferik operatsiya).
Yangi apparat ishlanmalarining paydo bo'lishi (1959-1963) - uzilishlar tizimlari, taymerlar, kanallar - OTning yanada rivojlanishiga turtki bo'ldi.
Kompyuter resurslarini tarqatish, operator bilan aloqa o'rnatish, hisoblash jarayonini boshqarish va kirish / chiqish boshqarish uchun mo'ljallangan dasturlar to'plami bo'lgan boshqaruv tizimlari paydo bo'ldi. Bunday ijro etuvchi tizimlar o'sha paytda kompyuter tizimlari ishining ancha samarali shaklini - bitta dasturli partiyani qayta ishlashni amalga oshirishga imkon berdi. Ushbu tizimlar foydalanuvchiga nazorat punktlari, mantiqiy taymerlar, dasturlarning ortiqcha tuzilishini tuzish, tizimda qabul qilingan cheklovlar dasturlari bo'yicha buzilishlarni aniqlash, fayllarni boshqarish, buxgalteriya ma'lumotlarini to'plash va boshqalar kabi vositalarni taqdim etdi.
Biroq, kompyuterning ish faoliyatini oshirib, bitta dasturli partiyani qayta ishlash mashinaning ishlashini iqtisodiy maqbul darajasini ta'minlay olmadi. Qaror ko'p programmalashtirish edi - kompyuterning xotirasida bir protsessor tomonidan ketma-ket bajariladigan bir necha dastur mavjud bo'lgan hisoblash jarayonini tashkil qilish usuli va bitta dastur uchun hisoblashni boshlash yoki davom ettirish uchun boshqa dasturlarni bajarish kerak emas edi. Ko'p dasturli muhitda resurslarni taqsimlash va himoya qilish muammolari yanada keskin va qiyin bo'lib qoldi.
Ushbu davrda operatsion tizimlarni qurish nazariyasi bir qator samarali g'oyalar bilan boyitildi. Ko'p dasturli ish rejimlarining turli shakllari paydo bo'ldi, shu jumladan vaqtni taqsimlash - bu ko'p terminal tizimning ishlashini ta'minlaydigan rejim. Virtual xotira, keyin esa virtual mashinalar tushunchasi yaratildi va ishlab chiqildi. Vaqtni taqsimlash rejimi foydalanuvchiga ommaviy dasturlarni qayta ishlash tizimlari paydo bo'lishidan oldin bo'lgani kabi, o'z dasturlari bilan o'zaro ta'sir o'tkazish imkoniyatini berdi. Ushbu so'nggi echimlardan foydalangan birinchi operatsion tizimlardan biri 1963 yilda Burroughs tomonidan o'zining B5000 kompyuterlari uchun yaratilgan MCP operatsion tizimi (asosiy boshqaruv dasturi) edi. Keyinchalik ko'plab operatsion tizimlar uchun standart bo'lgan ushbu OSda ko'plab tushunchalar va g'oyalar amalga oshirildi:
ko'p dasturlash;
ko'p protsessorli ishlov berish; virtual xotira;
dasturlarni manba tilida tuzatish qobiliyati; operatsion tizimni yuqori darajadagi tilda yozish.
O'sha davrning mashhur vaqtni taqsimlash tizimi CTSS (Compused Time Sharing System) edi - Massachusets Texnologiya Institutida (1963) IBM-7094 kompyuteri uchun ishlab chiqilgan vaqtni taqsimlashning mos tizimi. Ushbu tizim o'sha institutda Bell Labs va General Electric kompaniyalari bilan birgalikda MULTICS (Multiplexed Information and Computing Service) vaqtni taqsimlovchi yangi avlod tizimida ishlab chiqishda foydalanilgan. Shunisi e'tiborga loyiqki, ushbu OS asosan yuqori darajadagi EPL tilida yozilgan (PL / 1 tilining birinchi versiyasi IBM tomonidan yaratilgan).
Operatsion tizimlar tarixidagi eng muhim voqealardan biri 1964 yilda IBM dan System / 360 nomli kompyuterlar oilasining paydo bo'lishi, keyinchalik esa -System / 370. Bu dunyoda kompyuterlar sanoatining barcha kompaniyalari uchun odatiy bo'lgan dasturiy ta'minot va ma'lumotlarga mos keladigan kompyuterlar oilasi kontseptsiyasining birinchi amalga oshirilishidir.
Ta'kidlash joizki, vaqtni taqsimlash tizimlarida ham, partiyani qayta ishlash tizimlarida ham kompyuterlardan foydalanishning asosiy shakli ko'p terminal rejimga aylandi. Shu bilan birga, nafaqat operator, balki barcha foydalanuvchilar o'zlarining vazifalarini shakllantirish va terminalda bajarilishini boshqarish imkoniyatiga ega bo'ldilar. Tez orada terminal komplekslari kompyuterdan ancha masofada (modem telefon ulanishi tufayli) joylashishi mumkin bo'lganligi sababli, masofadan turib ish joyiga kirish va teleprosessing tizimlari paydo bo'ldi. Aloqa protokollarini amalga oshiradigan modullar OT ga qo'shildi. Bu vaqtga kelib, funktsiyalarni kompyuterning dasturiy ta'minoti va dasturiy ta'minoti o'rtasida taqsimlashda sezilarli o'zgarishlar yuz berdi. Operatsion tizim, go'yo qo'shimcha qurilmalarning davomi kabi "kompyuterning ajralmas qismiga" aylanmoqda. Protsessorlarda imtiyozli (OS / 360-dagi Supervisor) va foydalanuvchi (OS / 360-dagi vazifa) ish rejimlari, kuchli uzilish tizimi, xotirani himoya qilish, dasturlarni tez almashtirish uchun maxsus registrlar, virtual xotirani qo'llab-quvvatlash vositalari va boshqalar paydo bo'ldi.
70-yillarning boshlarida birinchi tarmoq operatsion tizimlari paydo bo'ldi, bu nafaqat teleprosess tizimlarida bo'lgani kabi foydalanuvchilarni tarqatib yuborishga, balki elektr ulanishlari orqali ulangan kompyuterlar o'rtasida ma'lumotlarni saqlash va qayta ishlashni tashkil qilishga imkon berdi. Mashhur ARPANET MO USA. 1974 yilda IBM o'zining asosiy kadrlari uchun o'zining SNA tarmoq arxitekturasini yaratganligini e'lon qildi, bu terminal-terminal, terminal- kompyuter va kompyuter-kompyuter aloqalarini ta'minlaydi. Evropada X.25 protokollariga asoslangan paketli kommutatsion tarmoqlarni qurish uchun texnologiyalar faol rivojlandi.
70-yillarning o'rtalariga kelib, asosiy freymlar bilan bir qatorda mini-kompyuterlar (PDP-11, Nova, HP) keng qo'llanila boshlandi. Mini-kompyuterlarning arxitekturasi ancha sodda edi, ko'p dasturli asosiy kadrli OS funktsiyalari qisqartirildi. Mini- kompyuter operatsion tizimlari ixtisoslashtirila boshlandi (RSX-11M - vaqtni taqsimlash, RT-11 - real vaqtda OC) va har doim ham ko'p foydalanuvchilardan emas.
UNIX operatsion tizimining yaratilishi mini-kompyuterlar va umuman operatsion tizimlar tarixidagi muhim bosqich bo'ldi. Ushbu tizimni MELLTICS loyihasida ishlagan BELL Labs kompaniyasining kompyuter mutaxassilaridan biri Ken Tompson yozgan. Aslida, UNIX bu MULTICS tizimining bitta foydalanuvchi uchun qisqartirilgan versiyasidir. Ushbu tizimning asl nomi UNICS (UNiplexed Information and Computing Service - ibtidoiy axborot va kompyuter xizmati).
Ushbu tizim hazil deb nomlandi, chunki MULTICS (MULTiplexed Information and Computing Service) - bu multipleksli ma'lumot va kompyuter xizmati. 70-yillarning o'rtalaridan boshlab S tilida 90% yozilgan UNIX OS-dan ommaviy foydalanish boshlandi.S-kompilyatorlarning keng qo'llanilishi UNIX-ni noyob ko'chma OCga aylantirdi va u manba kodlari bilan ta'minlanganligi sababli birinchi ochiq operatsion tizim bo'ldi. Moslashuvchanlik, nafosatlilik, kuchli funksionallik va ochiqlik unga kompyuterlarning barcha sinflarida - shaxsiy kompyuterdan tortib to super kompyutergacha kuchli pozitsiyani egallashga imkon berdi.
Mini-kompyuterlarning mavjudligi mahalliy tarmoqlar yaratilishini rag'batlantirdi. Eng oddiy LANlarda kompyuterlar ketma-ket portlar orqali ulangan. UNIX OS uchun birinchi tarmoq dasturi - UUCP (Unix to Unix Copy Programma) - 1976 yilda paydo bo'lgan. TCP / IP protokoli stekli tarmoq tizimlarini yanada rivojlantirish: 1983 yilda u AQSh MO tomonidan standart sifatida qabul qilingan va ARPANET tarmog'ida ishlatilgan. Xuddi shu yili ARPANET MILNET (AQSh harbiylari uchun) va Internet sifatida tanilgan yangi ARPANET-ga bo'linadi. Barcha saksoninchi yillar UNIX ning yanada takomillashgan versiyalari: Sun OS, HP-UX, Irix, AIX va hokazolarning paydo bo'lishi bilan ajralib turadi. Ularning muvofiqligi muammosini hal qilish uchun ushbu tizimlarning interfeyslarini aniqlaydigan POSIX va XPG standartlari qabul qilindi.
Operatsion tizimlar tarixidagi yana bir muhim voqea 80-yillarning boshlarida shaxsiy kompyuterlarning paydo bo'lishi edi. Ular mahalliy tarmoqlarni tarqatish uchun kuchli turtki bo'lib xizmat qildi, natijada tarmoq funktsiyalarini qo'llab- quvvatlash shaxsiy kompyuter OT uchun zaruriy shart bo'ldi. Biroq, foydalanuvchi interfeysi va tarmoq funktsiyalari darhol PC OTda ko'rinmadi.
Shaxsiy kompyuterlar rivojlanishining dastlabki bosqichidagi eng mashhur OS versiyasi Microsoft-ning MS-DOS, bitta dasturli, buyruqlar qatori interfeysiga ega bitta foydalanuvchi OS edi. Foydalanuvchilarning qulayligini ta'minlaydigan ko'plab funktsiyalar ushbu OTda qo'shimcha dasturlar, masalan, Norton Commander, PC Tools va boshqalar tomonidan ta'minlangan. Kompyuter dasturiy ta'minotini rivojlantirishga 1985 yilda paydo bo'lgan Windows operatsion muhiti katta ta'sir ko'rsatdi. Tarmoq funktsiyalari tarmoq qobig'i yordamida ham amalga oshirildi va MS-DOS 3.1 versiyasida paydo bo'ldi. Shu bilan birga, Microsoft-ning tarmoq mahsulotlari paydo bo'ldi - MS-NET, keyinroq - LAN menejeri, Workgroup uchun Windows va undan keyin Windows NT.
Novell boshqacha yo'l tutdi: uning NetWare mahsuloti ichki tarmoq xususiyatlariga ega operatsion tizimdir. NetWare OS mahalliy tarmoqning markaziy serveri uchun operatsion tizim sifatida tarqatildi va fayl serveri funktsiyalarining ixtisoslashuvi tufayli fayllarga yuqori tezlikda masofaviy kirish va ma'lumotlar xavfsizligini oshirish ta'minlandi. Shu bilan birga, ushbu OS o'ziga xos dasturiy interfeysga (API) ega edi, bu esa dasturlarni ishlab chiqishni qiyinlashtirdi.
1987 yilda kompyuterlar uchun birinchi multitaskli OS paydo bo'ldi - OS / 2, Microsoft tomonidan IBM bilan birgalikda ishlab chiqilgan. Bu virtual xotira, grafik interfeys va DOS dasturlarini boshqarish qobiliyatiga ega yaxshi ishlab chiqilgan tizim edi. Buning uchun LAN Manager (Microsoft) va LAN Server (IBM) tarmoq qobiqlari yaratildi va tarqaldi. Ushbu chig'anoqlar NetWare fayl serveridan past edi va ko'proq qo'shimcha resurslarni iste'mol qildi, ammo muhim afzalliklarga ega edi. Ular sizga OS / 2, MS-DOS va Windows uchun mo'ljallangan har qanday dasturni serverda ishlashga imkon berishdi, bundan tashqari siz ular ish stantsiyasi sifatida ishlagan kompyuterdan foydalanishingiz mumkin edi. OS / 2- ning muvaffaqiyatsiz bozor taqdiri LAN-Manager va LAN-Server tizimlariga katta bozor ulushini olishga imkon bermadi, ammo ushbu tarmoq tizimlarining ishlash printsiplari asosan 90-yillarning OS - MS Windows NT-da o'rnatildi.
80-yillarda mahalliy tarmoqlar uchun aloqa texnologiyalarining asosiy standartlari qabul qilindi: 1980 yilda - Ethernet, 1985 yilda - Token Ring, 80-yillarning oxirida - FDDI (Fiber Distributed Data Interface), ma'lumotlar uzatiladigan taqsimlangan interfeysi. optik-tolali kanallar, markerli juft uzuk. Bu pastki darajadagi tarmoq operatsion tizimlarining muvofiqligini ta'minlash, shuningdek, tarmoq adapterlari drayverlari bilan operatsion tizimlarni standartlashtirish imkonini berdi.
Shaxsiy kompyuterlarda nafaqat ular uchun maxsus ishlab chiqilgan (MS-Dos, NetWare, OS / 2) operatsion tizimlar ishlatilgan, balki mavjud OTlar, xususan UNIX moslashtirilgan. Ushbu turdagi eng mashhur tizim Santa Cruz Operation UNIX versiyasi (SCO UNIX) edi.
90-yillarda bozorda muhim o'rin egallagan deyarli barcha operatsion tizimlar tarmoqqa aylantirildi. Tarmoq funktsiyalari uning ajralmas qismi bo'lgan OT yadrosiga kiritilgan. OT bir nechta protokollar to'plamlarini ko'paytirish vositalaridan foydalanadi, shu sababli kompyuterlar bir vaqtning o'zida heterojen serverlar va mijozlar bilan ishlashni qo'llab-quvvatlaydilar. Masalan, marshrutizatorlarda ishlaydigan Cisco System Network IOS ixtisoslashgan operatsion tizimlari paydo bo'ldi. 90-yillarning ikkinchi yarmida barcha OT ishlab chiqaruvchilari interfeys bilan ishlashni qo'llab-quvvatladilar. TCP / IP protokollari to'plamiga qo'shimcha ravishda, to'plamga mashhur Internet xizmatlarini: telnet, ftp, DNS, Internet va boshqalarni amalga oshiradigan yordamchi dasturlar kiritila boshladi.
So'nggi o'n yillikda alohida e'tibor berildi va hozirda korporativ tarmoq operatsion tizimlariga alohida e'tibor berilmoqda. Bu yaqin kelajak uchun eng muhim vazifalardan biridir. Korporativ OT ko'plab shaharlarda va, ehtimol, turli mamlakatlarda filiallariga ega bo'lgan yirik tashkilotlar (korxonalar, banklar va boshqalar) uchun xarakterli bo'lgan katta tarmoqlarda yaxshi va barqaror ishlashi kerak. Korporativ OT har xil turdagi operatsion tizimlar bilan uzluksiz o'zaro ishlashi va turli xil apparat platformalarida ishlashi kerak. Endi korporativ OS sinfining etakchilari aniqlandi - bu MS Windows 2000/2003, UNIX va Linux tizimlari, shuningdek Novell NetWare 6.5.
2. Operatsion tizimlarning jarayonlari boshqaruvi.
Rejalashtirish parametrlari, rivojlantirish ko‘rsatkichlari. Operatsion tizimlarning jarayonni rejalashtirish algoritmlari. Jarayonlar o‘zaro bog‘lanishi algoritmlari (sinxronlashtirish). Sinxronlashtirish mexonizmlar jarayonlari.
Operatsion tizimlarning ishini o`rganishda asosiy tushunchalardan biri bo`lib, ustida tizim aniq amallar bajaradigan asosiy dinamik ob’ektlar sifatida olinadigan jarayonlar xisoblanadi.
Jarayon tushunchasi.
OT tushunchasini qarab o`tganimizda, biz Ko`pincha “dastur” va “topshiriq” so`zlarini Ko`p ishlatdik. Masalan, xisoblash tizimi bitta yoki bir nechta dasturni bajaradi, OT topshiriqni rejalashtiradi, dasturlar ma’lumotlar almashadi va xokazo. Biz bu so`zlarni umumiy xolda ishlatdik va siz xar bir aniq xolda nimani tushunayatganingizni taxminan tasavvur qilar edik. Ammo bir xil so`zlar xar xil xolatda masalan, xisoblash tizimi ishlov bermaydigan statik xolatdagi ob’ektlarni xam (masalan, diskdagi fayllar) va ijro jarayonidagi bo`lgan dinamik xolatdagi ob’ektlarni xam bildirar edi. Bu xolat OT lar umumiy xossalari to`g`risida gapirganimizda, ya’ni uning ichki qurilmalari va o`zini tutishiga e’tibor berilmagan xolatda mumkin edi. Ammo endi zamonaviy kompyuter tizimlari ishini detallashgan xolda o`rganganimizda biz amallarni(terminologiyani) aniqlashttirishimizga to`g`ri keladi.
“Dastur ” va “topshiriq” terminallari statik, faol bo`lmagan(neaktivniy) ob’ektlarni tavsiflash uchun ishlatiladi. Dastur esa, bajarilish jarayonida dinamik, faol ob’ektga aylanadi. Uning ishlashi borasida kompyuter turli komandalarga ishlov beradi va o`zgaruvchilar qiymatlarini o`zgartiradi. Dastur bajarilishi uchun, OT ma’lum son operativ xotira ajratishi, unga kiritish chiqarish qurilmalarni va fayllarni bog`lashi, ya’ni butun xisoblash tizimi resurslari xisobidan ma’lum qismini rezervlab qo`yishi kerak. Ularning soni va konfiguratsiyasi vaqt o`tishi bilan o`zgarishi mumkin. Bunday kompyuter tizimlari ichidagi faol ob’ektlarni tavsiflash uchun “dastur” va “topshiriq” terminlari o`rnmga yangi “jarayon” terminini ishlatamiz.
Jarayon xolati. Ko`pincha abiyotlarda soddalashtirish uchun, jarayonni bajarilish vaqtidagi dasturni xarakterlaydigan abstrapena sifatida olish tavsiya etiladi.
Jarayon OT boshqaruvi ostida xisoblanadi. Bunday qabul qilishda xisoblash tizimlarida bajariladigan xamma narsa(faqat foydalanuvchi dasturlarigina emas, balki OTning xam ma’lum isimlari xam) jarayonlar to`plami sifatida tashkil qilingandir.
Bir prtsessorli kompyuter tizimida vaqtning xar bir momntida faqat bitta jarayon bajarilishi mumkin. Multidasturli xisoblash tizimlarida bir nechta jarayonni
`sevdaparallel qayta ishlash protsessorni bir jarayondan ikkinchisiga o`tkazish yordamida amalga oshiriladi. Bir jarayon bajarilguncha, qolganlari o`z navbvtini kutadi. Ko`rinib turibdiki xar bir jarayon minimum ikki xolatda bo`lishi mumkin:
Jarayon bajarilmoqda va jarayon bajarilmayapti. Bunday modeldagi jarayonlar xolati diagrammasi quyidagi rasmda ko`rsatilgan.
Bajarishga olindi
Jarayon bajarilmoqda
Jarayon bajarilmayapti
↓ ↓
↑ ↑ To`xtatildi
Bajarilayatgan xolatdagi jarayon, ma’lum vaqtdan so`ng OT tomonidan tugallanishi, yoki to`xtatilishi va yana bajarilmayatgan xolatga o`tkazilishi mumkin. Jarayon to`xtatilishi ikkita sabab bilan ro`y berishi mumkin: uni ishini davo ettirishi uchun biror bir xodisa talab etilsa, (masalan, kirish –chiqish operatsiyasini tugallash) yoki OT tomonidan ish jarayon uchun ajratilgan vaqt tugaganda ro`y beradi. Shundan so`ng OT belgilangan algoritm bo`yicha bajarilmayatgan xolatidagi jarayonlardan birini tanlaydi va bu jarayonni bajarilayatgan xolatga o`tkazadi. Tizimda paydo bo`layatgan yangi jarayon, boshqa jarayon bajarilmayatgan xolatga o`tkaziladi.
Bu juda qulay modeldir. U bajarilishga tanlangan jarayon u to`xtatilishiga sabab bo`lgan xodisani kutishi va amalda bajarishga tayyor bo`lmasligi mumkin. Bunday xolatdan qutilish uchun jarayon bajarilmayatgan xolatni yangi ikkinchi xolatga bo`lamiz: tayyorlik va kutish xolatlari.
Rasm-2. Jarayon xolatining yanada to`liq diagrammasi
Tizimda paydo bo`layotgan xar qanday yangi jarayon tayyorlik xolatiga tushadi. Operatsion tizim rejalashtirishning biror bir algoritmidan foydalanib, tayyor jarayonlardan birini tanlab, uni bajarilish xolatiga o`tkazadi.
Bajarilish xolatida jarayon dasturiy kodini bevosita bajarilishi ro`y beradi.
Jarayonning bu xolatidan uchta sabab bo`yicha chiqish mumkin:
OT bu jarayonning faoliyatini to`xtatadi;
U o`z faoliyatini ma’lum xodisa ro`y bermaguncha davom ettira olmaydi va OT uni “kutish” xolatiga o`tkazadi;
Xisoblash tizimida uzilish ro`y berishi bilan (masalan, bajarilishga ajratilgan vaqt tugashi bilan taymerdan uzilish) uni tayyorlik xolatiga o`tkaziladi.
Kutish vaqtlari tayyorgarlik xolatiga jarayon, kutilayatgan xodisa ro`y berishi bilan o`tadi va u yana bajarilish uchun tanlanishi mumkin. Keyinchalik rejalashtirish algoritmi xaqida so`z borsa, bizning modelda yana bir operatsiya qo`yiladi: bu jarayon prioritetini o`zgarishidir. Jarayonni yaratish va tugallash operatsiyalari bir marttalik operatsiyalardir, chunki ortiq qo`llanilmaydi ba’zi tizimli jarayonlar, xisoblash tizimi ishi vaqtida xech qachon tugallanmaydi.
Jarayon xolatini o`zgarishi bilan bog`liq bo`lgan, ho u ishga tushirish yoki blokirovka bo`lsin, qoida bo`yicha Ko`p martalik xisoblanadi.
Jarayon konteksti va process Control Block (jarayon diskriptori)
OT, jarayon ustidagi amallarni bajara olishi uchun, xar bir jarayon OTda ma’lum ma’lumotlar strukturasi sifatida tasvirlanishi lozim bu struktura(tuzilma) shu jarayonga xos ma’lumotlarni o`z ichiga oladi. Bu ma’lumotlar quyidagilar:
Jarayon xolati. Jarayon dasturli(schyotchigi) hisoblagichi, yoki boshqacha qilib aytganda, jarayon uchun keyingi bajariladigan komanda adresi.
Protsessor registri tarkibi. Xotirani boshqarish va protsessordan foydalanishni rejalashtrish uchun zarur ma’lumotlar (jarayon prioriteti, adres makoni, o`lchami va joylashgan o`rni va xokazolar.) Xisob (qayd) ma’lumotlari jarayon identifikatsiya nomeri, qaysi foydalanuvchi uning ishini initsializatsiya qildi, jarayonning protsessordan foydalanish umumiy vaqti va xokazolar
Kiritish –chiqarish qurilmalari bilan bog`liq ma’lumotlar(masalan, jarayonga qanday qurilmalar bog`langan, ochiq fayllar jadvali va xokazolar).
Albatta bu ma’lumotlar tizimini va tarkibi xar bir OTga bog`liqdir. Ko`pgina OTlarda jarayonni xarakterlovchi ma’lumot bitta emas, balki bir nechta ma’lumotlar strukturaida saqlanadi. Bu strukturalar xar xil nomlanishi, yuqorida keltirilgan ma’lumotlarni bir qismini yoki qo`shimcha ma’lumotlarni xam o`z ichiga olishi mumkin. Uni jarayon diskriptori, PCB (Process Control Block) yoki jarayonni boshqarish bloki deb nomlash mumkin.
Bir martalik amallar (operatsiyalar)
Jarayonning kompyuterdagi murakkab xayot yo`li uni tug`ilishidan boshlanadi. Jarayonlar kontseptsiyasini qo`llovchi ixtiyoriy OT, jarayon yaratish vositasiga ega bo`lishi kerak.
Eng oddiy tizimlarda (masalan, faqat bitta aniq ilova ishi uchun loyixalashtirilgan tizimlarda) xamma jarayonlar tizim satrida tug`ilishi mumkin. Murakkabroq operatsion tizimlar, jarayonlarni zaruriyat bo`yicha dinamik xolda yaratadilar.
Operatsion tizim startidan so`ng, yangi jarayon tug`ilishi sababchisi bo`lib maxsus tizimli chaqiriq bajargan foydalanuvchi jarayoni yoki operatsion tizim bo`lishi mumkin, ya’ni natijada yana jarayon bo`lishi mumkin.
Yangi jarayon tug`ilishiga sabab bo`lgan jarayon ota jarayon(parent process) deyiladi, qaytadan yangi yaratilgan jarayon–farzand jarayon deyiladi(child process). Farzand jarayon o`z navbatida yana yangi farzand jarayonni yaratishi mumkin va tizim ichida jarayonning geneologik daraxtini to`plamini xosil qiladilar, ya’ni geneologik o`rmon xosil bo`ladi.
Rasm-3. soddalashtirilgan jarayonlarning o`rmoni. Strelka ota –farzand
munosabatini ko`rsatadi.
Jarayon tug`ilishida tizim yangi PCB tuzadi bunda jarayon tug`ilishi xolati bilan uni to`ldira boshlaydi, yangi jarayon o`zining yagona identifikatsiya tartib raqamini oladi. Biror bir jarayon tugashi bilan bo`shagan identifikatsiya nomeri boshqa jarayon uchun ishlatilishi mumkin.
Odatda o`zining funktsiyalarini bajarish uchun jarayon –farzand ma’lum resurslarni talab qiladi: xotira, fayllar, kiritish –chiqarish qurilmalari va xokazolar. Ularni ajratishning ikki xil xolati bor. Yangi jarayon o`ziga ota jarayon resurslarini olishi mumkin. Bunda u resurslarni ota –jarayon yoki boshqa farzand –jarayonlar bilan bo`lishadi yoki resurslarin bevosita operatsion tizimdan olishi mumkin. Ajratilgan resurslar xaqidagi ma’lumot PCB ga kiritiladi.
Ko`p martalik operatsiyalar.
Bir martalik operatsiyalar jarayonlar OT boshqaruvi ostidagi sonini o`zgarishiga olib keladi va xar doim ma’lum resurslarni ajratilishi va bo`shashi bilan bog`liqdir. Ko`p martalik o`eratsiyalar operatsion tizimdagi jarayonlar sonini o`zgarishiga olib kelmaydi va resurslarni ajratish va bo`shashi bilan bog`liq bo`lishi shart emas.
Jarayonlar ustida Ko`p martalik o`eratsiyalarni bajarish uchun OT qanday ishlarni bajarishini ko`rib chiqamiz.
Jarayonni ishga tushirish OT, tayyor turgan jarayonlar orasidan birini bajarishga tanlaydi. Tanlangan jarayon uchun uni bajarilishi uchun o`erativ xotirada zarur ma’lumot bilan tahminlaydi. Keyin jarayon xolati bajarilish xolatiga o`zgartiriladi va boshqaruv jarayon komandalari xisoblagichi (schyotchik) ga ko`rsatiladigan komandasiga uzatiladi. Xamma zarur ma’lumotlar jarayon `CBdan olinadi.
Jarayonni to`xtatish. Bajarilish xolatidagi jarayon ishi, biror bir uzilish natijasida to`xtaydi. `rotsessor avtomatik tarzda komandalar schyotchigini saqlaydi va boshqaruvni bu uzilishga ishlov beruvchi maxsus adresga uzatadi. OT jarayonni tayyorlik xolatiga o`tkazadi va uzilishni katta ishlashga, ya’ni uzilishga olib kelingan xolat uchun ma’lum o`eratsiyalarni bajaradi.
Jarayonni blokirovka qilish. Jarayon o`z ishini xisoblash tizimida biror bir xodisa ro`y bermaguncha davom ettira olmaydi. SHuning uchun jarayon ma’lum tizimli chaqiriq bilan OTga murojaat qiladi. OT tizimli chaqiriqni qayta ishlaydi(kiritish –chiqarish operatsiyalarini initslalizatsiya qiladi, biror qurilmani bo`shashini yoki xodisa ro`y berishini kutayotgan jarayonlar navbatiga qo`shadi va xokazolar.), jarayonni bajarilish xolatidan kutish xolatiga o`tkazadi.
Jarayonni bloklashdan chiqarish(razblokirovanie). Tizimda biror xodisa ro`y bergandan so`ng, OT aynan qanday xodisa ro`y berganligini aniqlashi zarur. Keyin OT, qaysi jarayon shu xodisani kutish xolatida ekanligini aniqlaydi va shunday jarayon bo`lsa uni tayyorlik xolatiga o`tkazadi.(bunda OT xodisa ro`y berishi bilan bog`liq bo`lgan amallarni bajaradi.)
Protsessorni bir jarayondan ikkinchisiga to`g`ri(korrekt) o`tkazish uchun bajarilaya`gan jarayon kontekstini saqlashi va `rotsessor o`tkazadigan jarayon kontekstini tiklash zarur. Bunday jarayonlar ishlanganligini saqlash/tiklash protsedurasi kontekstni o`tkazsh deyiladi.
Jarayon tushunchasi, OT boshqaruvi ostidagi bajariladigan komandalar to``lami, ular bilan bog`liq resurslar va uning bajarilishi joriy momenti bilan xarakterlanadi. Ixtiyoriy vaqtda jarayon to`liq ravishda o`zining konteksti, ya’ni registirli, tizimli va foydalanuvchi qismlaridan tashkil to`gan konteksti bilan tasvirlanadi. OTlarda jarayon aniq ma’lumotlar strukturasi –PCB bilan tasvirlanadi. PCB –registirli va tizimli kontekstlarni aks ettiradi. Jarayonlar beshta asosiy xolatlarda bo`lishi mumkin: tug`ilish, tayyorlik, bajarilish, kutish, bajarilishni tugallash.
Bir xolatdan ikkinchisiga jarayon OT yordamida, ular ustida biror bir amal bajarilishi natijasida o`tkaziladi. OT jarayonlar ustida quyidagi o`eratsiyalarni bajarishi mumkin: jarayon yaratish, jarayon tugallash, jarayonni to`xtatib turish, jarayonni blokirovka qilish, jarayonni bloklashdan chiqarish. Jarayon prioritetini o`zgartirish.
Jarayonlarni rejalashtirish.
Xar gal, chegaralangan resurslar va ularning bir nechta iste’molchilari bilan ish ko`rilganda, masalan, misol uchun mexnat jamoasida maosh fondini taqsimlash deylik, biz mavjud resurslarni istehmolchilar o`rtasida taqsimlash bilan shug`ullanishimizga to`g`ri keladi, yoki boshqacha aytganda resurslardan foydalanishni rejalashtirishimizga to`g`ri keladi. Bunday rejalashtirish aniq qo`yilgan maqsadlarga (ya’ni, masalan, resurslarni taqsimlash xisobicha biz nimaga ega bo`lmoqchimiz) va bu maqsadlarga mos va istehmolchi parametrlariga tayanadigan algoritmlarga ega bo`lishi kerak.
Rejalashtirish darajalari(urovni).
Yuqorida biz, xisoblash tizimidagi ikki xil rejalashtirish: topshiriqlarni va `rotsessordan foydalanishni rejalashtirish xaqida so`z yuritgan edik.
Topshiriqlarni rejalashtirish jarayonlarni uzoq muddatga rejalashtirish sifatida foydalaniladi. U, tizimda, uning mulg`tidasturlash darajasini, ya’ni bir vaqtning o`zida mavjud bo`lgan jarayonlar sonini aniqlab, jarayonlarni yuzaga kelishiga javob beradi. Agar tizimning mulg`tidasturlash darajasi doimiy bo`lib tursa, kompyuterdagi jarayonlar o`rtacha soni o`zgarmaydi, u xolda yangi jarayonlar faqat oldin yuklanganlari tugallangandan keyin paydo bo`ladi. Shuning uchun xam uzoq muddatga rejalashtirish kam ishlatiladi chunki, yangi jarayonlar `aydo bo`lishi orasida o`nlab minutlar o`tishi mumkin.
Protsessordan foydalanishni rejalashtirish, jarayonlarni qisqa muddatga rejalashtirish sifatida foydalaniladi. U, masalan, bajariladigan jarayonning kiritish – chiqarish qurilmalari yoki vaqtning ma’lum intervali tugallangandan so`ng amalga oshiriladi. Masalan u, xam qisqa muddatli rejalashtirish 100 millisekundda bir marttadan kam amalga oshirilmaydi.
Bahzi xisoblash tizimlarida, unumdorlikni oshirish uchun, qisman bajarilaya`gan jarayonni operativ xotiradan diskka vaqtincha jo`natish va keyinroq esa uni bajarilishini davom ettirish uchun orqaga qaytarish mumkin. Bunday `rotsedu raswapping, ya’ni tarjimada “o`tkazish (perekachka)” ni bildirsa xam, tarjimasiz “svoning” termini ishlatiladi. Jarayonlardan qaysisini va qachon diskka va orqaga qayta o`tkazishni, odatda, jarayonlarni rejalashtirishning qo`shimcha darajasi –o`rtacha muddatli rejalashtirish yordamida amalga oshiriladi
Rejalashtirish ko`rsatkichi va algoritmlarga talablar.
Jarayonlarni rejalashtirish xar bir darajasi uchun, xar turli juda Ko`p algoritmlarni taklif qilish mumkin. Qaysi algoritmni tanlash, xisoblash tizimi yechadigan masalalar va biz rejalashtirishdan foydalanib erishmoqchi bo`lgan maqsadlarimizga bog`liqdir. Bu maqsadlar quyidagilardir.
Xaqqoniylik –kom`yuter tizimida, xar bir jarayon va topshiriq uchun
`rotsessordan foydalanish vaqtining ma’lum qismi ajratilishiga kafolat berish. Ya’ni, bir foydalanuvchi jarayonni xar doim `rotsessor vaqtini band qilishi va boshqa foydalanuvchi jarayoni bajarilmay turishiga yo`l qo`ymaslik.
Samaradorlik –protsessor ish vaqtining xamma 100%ni band qilishga xarakat qilish. Bunda u, bajarishga tayyor jarayonlarni kutib turishi kerak emas. Real xisoblash tizimlarida `rotsessor yuklanishi 40ta 90%gacha o`zgarib turadi.
To`liq foydalanish vaqtining qisqarishi(turn aroid time) –jarayonni starti yoki topshiriqni yuklashga navbat qo`yishi va uni tugallashi orasidagi minimal vaqtni ta’minlash.
Kutish vaqtini qisqartirish –jarayonlarning tayyor xolati va yuklashga navbatni berish vaqtini qisqartirish.
Javob berish vaqtini qisqartirish –jarayonning interaktiv tizimlarda foydalanuvchi so`roviga javob berish uchun kerak vaqtini minimallashtirish.
Rejalashtirishning qo`yilgan maqsadlariga bog`liq bo`lmagan xolda, algoritmlar quyidagi xossalarga ega bo`lishi kerak.
Aniq bo`lishi kerak, masalan, bitta topshiriq xar doim bir xil vaqda bajarilishi zarur.
Minimal xarajatlar bilan bog`liq bo`lishi kerak. Masalan, protsessorning xar bir yuz millisekundiga, jarayon o`zining bajarilishiga qaysi protsessorni olishi mumkinligini aniqlash uchun 200 millisekund kerak bo`lsa, bunday algoritmni qo`llash maqsadga muvofiq emas.
Xisoblash tizimi resurslarini bir xil taqsimlash zarur, bunda kam foydalaniladigan resurslarni band qiladigan jarayonlarga imtiyoz berish kerak.
Masshtablashtirish xossasiga ega bo`lish, ya’ni yuklama oshganda ishlovchanlik qobiliyatini yo`qotmaslik.
Yuqorida keltirilgan maqsad va xossalar bir –biriga qarama –qarshidir. Algoritmni bir kriterist(ko`rsatgich) nuqtasi nazaridan yaxshilasak, ikkinchisi nuqtai
–nazaridan xolat yomon tomonga o`zgaradi.
Rejalashtirish parametrlari
Qo`yilgan maqsadlarni amalga oshirish uchun, yaxshi algoritmlar, tizimdagi jarayonlarning qandaydir xarakteristikalariga, yuklamaga navbatdagi topshiriqlarga xisoblash tizimi xolatiga, boshqacha qilib aytganda rejalashtirish `arametrlariga tayanishi zarur.
Xamma rejalashtirish parametrlarini ikkita katta guruxlarga bo`lishi mumkin: statik parametrlar va dinamik parametrlar. Statik parametrlar xisoblash tizimi ish vaqtida o`zgarmaydi, dinamiklari esa teskarisi, doimo o`zgarishda bo`ladi.
Tizimning statik parametrlariga uning resurslarining chegaraviy qiymatlarini (o`erativ xotira xajmi, svoping uchun diskdagi xotira maksimal soni, ulangan kiritish
–chiqarish qurilmalarining soni va xokazolar). Tizimning dinamik parametrlari ayni vaqtdagi bo`sh resurslar sonini tavsiflaydi.
Jarayon statik parametrlariga, qoida bo`yicha yuklash vaqtiga xos xarakteristikalar kiradi.
Jarayon qaysi foydalanuvchi tomonidan ishga tushirilgan va qaysi foydalanuvchi topshiriqni shakllantirgan.
Qo`yilgan masala bajarilish prioriteti qanday, ya’ni masala qay darajada muxim
Foydalanuvchi tomonidan masalani yechish uchun qancha `rotsessor vaqti so`ralgan.
`rotsessor va kiritish –chiqarish amalini bajarish vaqti nisbati qanday
Topshiriq uchun, xisoblash tizimining qaysi rusurslari(o`erativ xotira, kiritish
–chiqarish qurilmalari, maxsus kutubxonalar, tizimli dasturlar va xokazolar) va qancha miqdorda kerak.
Uzoq muddatga rejalashtirish algoritmlari o`z ishlarida xisoblash tizimining dinamik va statik parametrlaridan va jarayonlarning parametrlaridan(jarayonlar dinamik parametrlari topshiriqni yuklash eta`ida xali noma’lum bo`ladi).
O`rtacha muddatli va qisqa muddatli rejalashtirish algoritmlari, qo`shimcha ravishda jarayonlarning dinamik xarakteristikalaridan foydalanadilar. O`rtacha muddatli rejalashtirishda bunday xarakteristika sifatida quyidagi ma’lumotlardan foydalaniladi:
Jarayonni diskka yoki operativ xotiraga yuklangan momentdan qancha vaqt o`tdi;
Jarayon qancha operativ xotira egallaydi;
Jarayonga qancha protsessor vaqti ajratildi;
Rejalashtirish jarayoni OTning “rejalashtiruvchi” deb ataladigan qismi orqali bajariladi. Rejalashtiruvchi, bajarishga, tayyor xolatdagi jarayon ichidan yangi jarayonni quyidagi to`rtta xollarda tanlash xaqida yechim qabul qiladi:
Jarayon bajarilish xolatidan, bajarilish tugallandi xolatiga o`tishda
Jarayon bajarilish xolatidan kutish xolatiga o`tishda
Jarayon bajarilish xolatidan, tayyorlik xolatiga o`tishida
jarayon kutish xolatidan, tayyorlik xolatiga o`tishida.
Rejalashtirishning turli –tuman algoritmlari mavjuddir, ular xar turli masalalar uchun samarali va turli maqsadlarga erishishga mo`ljallangandir.
Masalan, 1.First –come, First –Served(FCFS) –birinchi keldi, birinchi xizmat ko`rsatildi.
Round Robin(RR) –bolalar koruseli. Bu FCFS ni modemfikatsiya qilingan ko`rinishidir.
Shortest – Job – First (SJF) –birinchining eng qisqa vaqti va xokazolar.h
Xisoblash tizimi N ta foydalanuvchi interaktiv rejimda ishlaya`gan bo`lsa, xar bir foydalanuvchi o`zida protsessor vaqtining ~1/N qismiga ega deb xisoblanishi kafolatlaydigan rejalashtirish algoritmini qo`llash mumkin.
Xisoblash tizimining eng chegaralangan resurslaridan biri `rotsessor vaqtidir. Ularni Ko`p sonli jarayonlar orasida taqsimlash uchun tizimga jarayonlarni rejalashtirish `rotsedurasini qo`llashga to`g`ri keladi. Rejalashtirishning xisoblash tizimi xolatiga tahsirining davomiyligi darajasiga qarab, jarayonlarni qisqa muddatli, o`rtacha muddatli va uzoq muddatli rejalashtirishlarga bo`linadi. Rejalashtirish aniq algoritmlari qo`yilgan maqsadlardan, yechilaya`gan masala sinflariga bog`liq bo`lib, jarayonlarning statik va dinamik parametrlariga va kompyuter tizimlariga tayanadi. Rejalashtirishning siqib chiqaradigan va siqib chiqarmaydigan rejimlari ajratiladi.
Siqib chiqarilmaydigan rejalashtirish rejimida, bajariladigan jarayon boshqa jarayonga protsessorni faqat xoxishi bilan berishi mumkin, siqib chiqaradigan rejimda esa, bajarilaya`gan o`ziga bog`liq bo`lmagan xolda chiqariladi.
Eng oddiy siqib chiqarmaydigan rejalashtirish algoritmi –FCFSdir, u qisqa jarayonlarni sezilarli darajada ushlab qolishi mumkin(tayyorlik xolatiga vaqtida o`tmagan jarayonlarni).
Vaqtni ajratish tizimlarida keng tarqalgan algoritm bu siqib chiqaradigan algoritm –RRdir.
Siqib chiqaradigan algoritmlar ichida jarayonlarning o`rtacha kutish vaqti jixatidan o`timal algoritm -SJF algorifmidir.
Xulosa
Xulosa qilib aytadigan bo’lsam men ushbu menga berilgan mustaqil mavzusini tayyorlash davomida juda ko’p ma’lumotlarga ega bo’ldim. Shuningdek meni bu fanga bo’lgan qiziqishim yanada oshdi. Mavzu bo’yicha bugungi kunda operatsion tizimlar algoritmlashgan jarayonlarga talab katta. Xamma rejalashtirish parametrlarini ikkita katta guruxlarga bo`lishi mumkin Jarayonni sinxronizatsiya qilish - bu jarayonlarning bajarilishini bir-biridan ikkala jarayon bir xil umumiy ma'lumotlar va manbalarga kirish huquqiga ega bo'lmaydigan tarzda muvofiqlashtirish vazifasidir.
Muhim qismning to'rtta elementi
1) Kirish qismi
2) Muhim bo'lim
3) Chiqish qismi
4) Eslatish bo'limi
Muhim bo'lim - bu ma'lum bir vaqtda signal jarayoni orqali kirish mumkin bo'lgan kod segmenti.
Xulosa qilib aytish mumkinki bugungi kunda operatsion tizimlar algoritmlashgan jarayonlarga talab katta. Xamma rejalashtirish parametrlarini ikkita katta guruxlarga bo`lishi mumkin: statik parametrlar va dinamik parametrlar. Statik parametrlar xisoblash tizimi ish vaqtida o`zgarmaydi, dinamiklari esa teskarisi, doimo o`zgarishda bo`ladi.
Tizimning statik parametrlariga uning resurslarining chegaraviy qiymatlarini (kerativ xotira xajmi, svoping uchun diskdagi xotira maksimal soni, ulangan kiritish–chiqarish qurilmalarining soni va xokazolar). Tizimning dinamik parametrlari ayni vaqtdagi bo`sh resurslar sonini tavsiflaydi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YHATI:
Nazirov Sh. C++ da dasturlash asoslari.
Mardanova N.S. C++ tilida dasturlash
J.Liberti. Osvoy samostoyatelno C++ za 21 den.-SPb.2003.-815 s.
Informatika. Bazaviykurs. 2-izdanie. Uchebnikdlya VUZOV/Pod red. S.V.Simonovicha.-SPb.: Piter, 2009.-640 s.
Рахмокулова С.И. IBMPCшахсийкомпьютердаишлаш. 1999.
Бобровский С. , Delphi 7. Учебный курс. 2003, - 736 с.
О.А.Акулов, Н.В.Медведев Информатика базовый курс. Учебник.Москва 2007г. 555 стр.
Internet resurslari
1. http://www.ziyonet.uz - milliy axborot ta`lim tarmog`i
2. http://www.mail.uz - milliy elektron pochta xizmati
4. http://www.edu.uz - O`zbekiston ta`lim portali
5. http://www.aci.uz - O`zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi portali
6. http://www.uza.uz - O`zbekiston milliy axborot agentligi
7. http://www.tuit.uz -TATU Veb portali
|
| |
