|
Mustahkamlash
|
Sana | 27.03.2023 | Hajmi | 10.31 Mb. | | #46955 |
Bog'liq 5-ssinf TUBAN O‘SIMLIKLAR 1. INTELLEKTUAL AXBOROT TIZIMLARI VA ULARNING TAVSIFI, FOYDALI MANBALAR , Mustaqil ish mavzulari (2) - Sistematika faniga asos solgan olim?
MUSTAHKAMLASH - O‘xshash turlar birlashib …….. tashkil etadi.
- Suvo‘tlar tuban o‘simlik bo‘lib, tanasi organlarga bo‘linmagan, qattana yoki tallom deb ataladi. Barcha suvo‘tlari xromatoforga ega. Xromatoforda pigment joylashgan.
- Suvo‘tlar tarkibidagi pigment turiga ko‘ra qizil, yashil, qo‘ng‘ir suvo‘tlarga bo‘linadi.
- ULOTRIKS, SPIROGIRA, PORFIRA, LAMINARIYA
- Xlorella sharsimon yashil suvo‘t. Kosachasimon xromatoforida yashil xlorofill pigmenti joylashgan. Yorug‘lik ta’sirida organik moddalar sintezlanib avtotrof oziqlanadi. Suvni O2 ga boyitadi. Oqsilga boy ozuqa.
- Xlamidomonada – yadro va qisqaruvchi vakuolaga ega yashil suvo‘t. Qizil ko‘zchasi yorug‘likni sezadi. Xivchinlari yordamida yorug‘likka qarab harakatlanadi. Kosachasimon xromotaforida yashil xlorofill pigmenti bo‘lishi bilan xlorellaga o‘xshaydi.
- XLAMIDOMONADANING KO‘PAYISHI
- Ortiqcha ozuqani hujayrasida to‘playdi. Xlamidomonadani akvarium devorida ham uchratish mumkin. Bu suvo‘tdan ifloslangan suv havzalarini tozalashda foydalaniladi.
- Ulotriks – xromotofori belbog‘ shaklida joylashgan ko‘p hujayrali yashil ipsimon suvo‘t. Tallomi shoxlanmaydi, rizoidi orqali suv tubiga birikadi. Rizoid - yunoncha ildizga o‘xshash degan ma’noni anglatadi, tuzilishi bo‘yicha ildiz tukchalariga o‘xshaydi.
- Zoosporalar xivchinlari yordamida suzib, uzoqroqqa borib o‘rnashadi. Undan yangi ulotriks ipi o‘sib chiqadi. Jinsiy ko‘payishi ikki xivchinli izogametalar orqali amalga oshadi. Izogametalar bir-biriga o‘xshaydi. Ikkita izogameta qo‘shilib zigota hosil qiladi. Zigota qalin po‘st bilan o‘ralib tinim davrini o‘taydi. Qulay sharoitda to‘rtta hujayraga bo‘linadi. Har bir hujayradan yangi ulotriks ipi rivojlanadi.
- Ulotriks qulay sharoitda jinssiz, noqulay sharoitda jinsiy ko‘payadi.
- Jinssiz ko‘payganda to‘rt xivchinli zoospora hosil qiladi.
- Spirogira – rizoidsiz ko‘p hujayrali suvo‘t. Chuchuk suv havzalari yuzasida boshqa suvo‘tlar bilan birga “baqa to‘nlarni” hosil qiladi. Tallomi och yashil rangda, shilimshiq bilan o‘ralgan. Xromatofori spiralsimon buralgan. Spirogira baliq va baqalarning harakati, suv oqimi ta’sirida tallomining bo‘laklarga bo‘linishi natijasida ko‘payadi.
- Porfira – qizil suvo‘t bo‘lib, tallomi bir qavat hujayralardan iborat. Keng, chetlari kungurador qattananing uzunligi bir metrdan oshadi. Rizoidi yordamida suv ostiga birikib o‘sadi.
- Dengizda uchraydi. Xromotoforida xlorofill pigmentidan tashqari qizil rang beruvchi antotsian pigmenti ham bo‘ladi. Iste’mol qilinganligi sababli “dengiz salati” deb ataladi.
- Laminariya – ko‘p hujayrali qo‘ng‘ir suvo‘ti bo‘lib, asosan, dengizda uchraydi. Suvo‘tning tanasi tasmasimon, rizoidi bilan bilan suv tubiga birikib turadi. Tarkibida yod moddasi ko‘p uchraydi. Iste’mol qilingani uchun “dengiz karami” deb ham ataladi.
- Suvo‘tlar fotosintez qilishi tufayli suvni kislorod bilan ta’minlaydi, suv jonivorlari uchun ozuqa hisoblanadi. Ayrim dengiz suvo‘tlaridan yod, brom olinadi. Xlorella va xlamidomonadadan suv havzalarini tozalashda foydalaniladi.
- MUSTAQIL BAJARISH UCHUN TOPSHIRIQLAR:
- Darslikning 40- 43- sahifalaridagi
- “Tuban o‘simliklar” mavzusini o‘qing.
- 2. Mavzuga oid rasmlarni chizing.
- Suvo‘tlar fotosintez qilishi tufayli suvni kislorod bilan ta’minlaydi, suv jonivorlari uchun ozuqa hisoblanadi. Ayrim dengiz suvo‘tlaridan yod, brom olinadi. Xlorella va xlamidomonadadan suv havzalarini tozalashda foydalaniladi.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!
|
| |