1.
KIRISH
Eksperimental psixologiya — psixik hodisalar va
jarayonlarni ilmiy metodlar
yordami bilan tadqiq qilish. Psixologiyaning fan sifatida falsafadan ajralib
chiqishida eksperimental tadqiqotlar oʻtkazish asosiy rol oʻynagan. 19-asrning
oʻrtalarida
ilk bor sezgi, idrok yuzasidan tadqiqotlar olib borilgan. Eksperimental
psixologiyaning fan sifatida ajralib chiqishiga nemis olimi V. Vundt katta hissa
qoʻshgan. Ilk eksperimental tadqiqotlar oʻzini oʻzi kuzatish uslubi yordami bilan
shaxsning ichki mayllari, motivlari, fikr yuritishiga bagʻishlangan. Keyinchalik
tekshirishlar turli hayvonlarda oʻtkazila boshlagan. Koʻp
tadqiqotlarni AQShlik
T.L.Morgan, E. L. Torndayk va boshqalar olib borganlar. Eksperimental
psixologiya murakkab tadqiqot (koʻp shkalali, koʻp bosqichli)
metodlari,
metodikalari (ishonchliligi, kafolatliligi, test yoki retest xususiyatiga egaligi)dan
tashqari elektron hisoblagichlar, texnik asboblar va moslamalar, sodda yoki
murakkab tuzilgan maxsus
apparatlar, zamonaviy texnika va texnologiyalarga
asoslanadi. Eksperimental psixologiya yordamida
psixik funksiyalargina emas,
shu bilan birga shaxs hissiyoti, emotsiyasi, individual xususiyati, diqqat, xotira,
idrok singari bilish jarayonlari ham tadqiq qilinadi. Eksperimental psixologiya
tadqiqotlari natijalari psixologiya sohalari nazariyasini ishlab chiqishda asos
boʻlib xizmat qiladi. Olimlardan F. Galton (1822-1911), D. Kettel (18601944), E.
Tolmen (1886-1959), G.Rorshax (1884-1984), A. Bine(1857-1911), P.Jane
(1859-1947), J. Piaje (1896—1980) va boshqalar Eksperimental psixologiyaning
rivojlanishiga muhim ulush qoʻshganlar.
