1.3.3. Modelni algoritmlash va uni mashinali amalga
oshirish
Modellashtirishning ikkinchi bosqichida - modelni algoritmlash
va uni mashinali amalga oshirish bosqichida - birinchi bosqichda
shakllangan matematik model, konkret mashinali modelga aylanadi.
S tizimni ishlash jarayonining
M
m
mashinali modeli ko'rinishida
g‘oyalar va matematik sxemalami amalga oshirishga yo‘naltirilgan
bu bosqich amaliy faoliyat bosqichini ifoda etadi.
Modelning algoritmlash va mashinali
amalga oshirish nimbos-
qichlarini ko‘rishdan avval, modellashtirish algoritmlarini qurish-
ning asosiy tamoyillari va ulami ifoda etish shakllarida to‘xtalamiz.
S tizimning ishlash jarayonini
R - o‘lchovli fazoda uning
holatlarini
z = z(zj(t), z
2
(t),..., z R(t))
ketma-ketli almashish sifatida
ko'rish mumkin. Ma'lumki,
tadqiq qilinayotgan S tizimning ishlash
jarayonini modellashtirish masalasi
z
funksiyalami qurishdir va
ushbu funksiyalar asosida tizimning ishlash jarayonini qiziqtiruvchi
tavsiflar hisobini bajarish mumkin.
Buning uchun
z
funksiyani
o'zgaruvchilar, parametrlar va vaqt bilan bog‘lovchi bog‘liqliklar
hamda
t = t0
vaqt
lahzasining
z
=
z (z x(t°), z
2
(t0),..., z R(t0))
boshlang‘ich shartlari bo‘lishi kerak.
Qandaydir
SD determinanlangan, tasodifiy omillari bo‘lmagan,
ya’ni
z°=@ (z°,x, t)
ko‘rinishida bunday tizimning holatlar
vektorini aniqlash mumkin bo‘lgan, tizimning ishlash jarayonini
ko‘rib chiqamiz. Unda
t0 +
jAt vaqt lahzasida jarayon holatini
ma’lum boshlang'ich shartlar bo'yicha matematik model bog'liq-
liklaridan bir xil aniqlash mumkin. Bu tizimni
ishlash jarayonining
modellashtirish algoritmini qurishga imkon beradi. Buning uchun
/ modeli bog‘liqliklarini shunday ko‘rinishga o ‘zgartiramizki,
/ = 1,
R qiymatlari bo‘yicha z,(/+At),
z2(t+/St),...,zR(t+/St) larni
lii'ioblash qulay bo‘lsin, bunda,
z< .t. Boshlang‘ich lahzada
t0 vaqtni
kn'i'.uliuligan tizimli vaqtning hisoblagichini tashkillashtiramiz. Bu
liili/u iiclnm z,(r0) = z,°
At vaqt intervalini qo‘shamiz, unda
hisoblagich q = /0 + Ar ni ko‘rsatadi. Endi
zt(t + St) qiymatlarini
hisoblaymiz. Kcyin
t2 =f, +
At vaqt lahzasiga o ‘tamiz va h.k. Agar
33
www.ziyouz.com kutubxonasi
