|
N. S. Dunyashin, S. S. Xudoyorov
|
| bet | 11/62 | | Sana | 31.10.2023 | | Hajmi | 2.02 Mb. | | #92153 |
Bog'liq Texnologik mashinalar va jixozlarni tamirlash. (3) Diplom ilova 1, 2-amaliy, jsSFZJC4LWJnkmedr1Ts7eg6t79Hlmea, Mavzu Notiqlik tarixi. Sharq notiqligi reja, 3-Mustaqil ishi kiber etika kiber huquq, Matematika (7), NANOELEKTRONIKA ASOSLARI, Sifat so\'z turkumini o\'rganish jarayonida o\'quvchilar nutqini o\' (1), Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika Farmonov Sh. Q (1)2.8-rasm. Harakatni о’zgartirish mexanizmlari:
а — vintli, b — ekssentnkli, d — kulachokli, e — kulisali.
Ariqchada steqen (5) vositasida polzun (4) ga binktirilgan rolik (3) joylashgaiL Kulachok (1) aylamshi natijasida (umng turli uchastkalanda) polzun (4) har xil tezlikda qaytma ilganlama harakatlanadi.
Kulisali mexanizm
rasm, (e) da, masalan, ko‘ndalang-randalash va teshik ochish jihozlanda keng foydalamladigan kulisali mexanizm sxemasi ko‘rsatilgan. Kesish asbobi bor support malikamlangan polzun (1) ga kulisa deb ataluvchi chapga va o‘ngga tebranadigan detal (4) ga (2) yordamida shamirli binktinlgan. Kulisa pastdan shamirli birikma (6) vositasida binktirilgan. U tebranish vaqtida o‘zinmg pastki uchi bilan shu o‘q yaqmida bunladi.
Kulisaning tebranishiga umng pazida kulisa toshi deb ataladigan detal (5) ning qaytma-ilgarilama harakatlanishi sabab bo‘ladi. Detal (5) ni unga binktinlgan tishli g‘ildirak (3) harakatlantiradi. Tishli g‘ildirak (3) ga aylanma harakat yetakchi valga mahkamlangan g‘ildirak vositasida uzatiladi. Kulisali mexanizmmng aylanma harakati tezligi elektr dvigatelga bogMangan tezliklar qutisi bilan rostlanadi.
Polzun yo‘limng uzunligi kulisa toshi kulisa shestemyasiga qay tarzda o‘matilganligiga bog‘bq. Kulisa toshi shestemya markazidan qancha uzoq bo‘lsa, shestemya aylanganda tosh hosil qiladigan aylana shuncha katta bo‘ladi, binobann, kulisaning tebranish burchagj shupcha katta va polzun yo‘li shuncha uzun bo‘ladi, va aksmcha, kulisa toshi g‘ildirak markaziga qancha yaqm o‘matilsa, yuqonda aytilgan harakatlar shuncha qisqa bo‘ladi.
Xrapovikli mexanizmiar
Bu mexanizmlar mashina ish organlarming davny harakatlan kattaligini keng diapazonda o‘zgartinshga imkon beradi. Xrapovikli mexanizmlarmng tiplan va ishlatili sh sohalan turli-tumandir.
Xrapovikli mexanizm (2.9-rasm) to‘rtta asosiy zveno: stoyka (1), xrapovik (tishli g‘ildirak) (4), ricliag (2) dan va til deb ataladigan chiqiqli detal (3) dan tashkil topgan. Tishlan bir tomonga qiyalatib yo‘nilgan xrapovik mexanizmmng yetaklanuvchi valiga o‘tkazilgan. Val o‘tkazilgan o‘qqa yuntish shtangasi (6) ta’sirida buriladigan (tebranadigan) nchag (2) shamirli qilib mahkamlangan. Richagga
chiqig‘ining shakli xrapovik tishlari orasidagi botiqqa mos keluvchi til ham sharnirli qilib mahkamlangan.
rasm, Xrapovikli mexanizm.
Xrapovikli mexanizm ishlayotganda nchag (2) harakatga keladi. U o‘ngga harakatlanayotganda til xrapovik tishimng dumaloqlangan qismida erkin sirpanadi, keyin u o‘zining og‘irlik kuchi ta’sinda yoki maxsus prujma ta’sirida botiqqa kiradi va keyingi tishga tiralib uni oldmga itaradi. Natijada xrapovik va u bilan birga yetaklanuvclii val buriladi.
Qo‘zg‘almas o‘qqa shamirli qilib mahkamlangan va xrapovikka prujma yordamida siqib qo‘yilgan stoporlash tili (5) richag til (3) bilan birga salt yurganda xrapovik va yetaklanuvchi valmng orqaga burilishigayo‘l qc/ymaydi. Xrapovikli mexamzm nchagning tebran- ma harakatim yetaklanuvchi valning uzlukli-aylanma harakatiga o‘zgartiradi.
Aylanma harakat uzatuvchi tipoviy detallar
Sanoat jihozlanda aylanma harakat uzatuvchi eng xarakterli tipoviy detallarga vallar, o*qlai\ podshipmklar, muftalar va boshqalar kiradi.
Val va o‘qlar
Val mashinanmg podshipniklarda aylanadigan va burovchi moment uzatadigan detalidir. Konstruksiyasiga ko‘ra vallar tun tirsakli, shlitsli vallarga, val-shesternyalarga va boshqa vallarga 33
bo‘linadi. Egiluvchan vallar alohida gnippani tashkil qiladi. Vallar silliq yoki pog‘onali boUishi mumkin. Pog‘onalar ayrim kesimlari har xil zo‘riqish bilan o‘tkazilganligi, shuningdek tayyorlash sharoitlari va yig‘ish qulay boUishi uchun qilinadi. Uzun vallar muftalar yordamida binktirilgan bir nechta alohida qismlardan iborat bo‘lishi mumkin. Vallar aylanuvchi detallar uchun tayanch vazifasini o‘taydi. Ishlayotganda vailar egilishi va buralishi, ayrim hollarda esa cho‘zilishi va siqilishi mumkin.
Kesimining tipiga qarab val va o‘qlar yaxlit hamda ichi bo‘sh qilib yasaladi. Ichi bo‘sh kesimlardan val massasini kamaytirish yoki ichiga boshqa detallar joylashtirish uchun foydalaniladL Vallardan mashinalaming mexanizmlari va yig‘ish birliklarida keng foydalaniladi. Mashinalar yuritmalanmng aylanuvchi qismlan— tishli g‘ildiraklar, disklar, muftalar va boshqalar ko‘p hollarda val hamda o‘qlarga o‘matiladi. Val va o‘qlar harxil: vertikal, gonzontal, qiya joylashtirilgan bo‘lishi mumkin. Val bilan o‘q orasidagi farq shundan iboratki, val aylanib, o‘ziga o‘matilgan detallar orqali ularga tutashgan boshqa detallarga kuch uzatadi, o‘q esa aylanib yoki aylanmasdan, unga o‘tkazilgan detallami tutib turadi, xolos. Kuch uzatish uchun vallar maxsus detallar—shponkalar yoki shlitsli birikmalar yordamida tishli g^ldiraklarga, shuningdek shkivlarga biriktiriladi. Bunda shponkalar bir qismi bilan valga, boshqa qismi bilan esa tutashtiriladigan detalga o‘rnatiladi. Binktiriladigan detallardagi shponkalar va shponka pazlarining kesimi val diametriga hamda tutashma xarakteriga qarab tanlanadi.
Sapfalar deb, val yoki o‘qning dumalash yoxud sirpanish tayanchlanga yotuvchi qismlariga aytiladi. Valdagi holatiga ko‘ra sapfalar turum, bo‘yin va tovonlarga bollinadi. Turum val uchida joylashib, radial yuklamani qabul qiladi. Bo‘yin valning o‘rta qismida joylashadi, unga radial yuklamalar va ayni vaqtda burovchi moment ta’sir etadi. Tovon val yoki o‘qning torets qismi bo‘lib» unga faqat bo4ylama yuklamalar tushadi.
Val va o‘qlar mashmalammg muhim detallari hisoblanadi. Biriktiriladigan detallarga yaxshi tutashishi uchun vallammg tayanch qismlariga yaxshilab ishlov beriladi. Vallar konstruksiyasi ularga detallami mahkanilash usullariga, ular uchun tayanch vazifasini o‘taydigan podshipniklaming dpi va oJchamlanga, ishlov bensh hamda yig‘ishning texnologik shart-sharoitlanga qarab aniqlanadi. Ko‘pgina jihozlarda sirtida uncha chuqur bo‘lmagan bo‘ylama anq- chalan bor shlitsli vallar ishlatiladi. Anqcbalar orasida chiqiqlar— shlitslar bo‘ladi. Shlitslar to‘g‘ri to‘rtburchak, uchburchak ko‘nni- shida yoki shakldor profilli bo‘lishi mumkin. Val bo‘ylab sunsh mumkin bo‘lgan detaJ valiga tutashadigan gupchakka ham xuddi shunday shlitslar qilinadi. Shlitsli binkmalaming tuziiishi va tayyor- lanishi shponkali binkmalarnikiga qaraganda murakkabroq bo‘lsa- da, ular detalnmg valda aniq joylashishini ta’minlaydi hamda valning ko‘ndalang kesimi kichik boMganda ham shponka orqali binktirish- dagiga nisbatan juda katta aylantiruvchi kuchlami uzatishga imkon be- radi, bundan tashqan, ular uzoqqa chidaydi va yeyilishga chidamhdir.
Podshipniklar
|
| |
