2.3 Dispers armaturalangan betonning tavsifi va uni ishlab chiqarish texnologiyasi
Betonni dispers armaturalashni unga tola qo’shish orqali amalga oshirish. Bazalt tolalar-kompleks uzluksiz tolalarni ma‟lum uzunlikdagi qirqimlarining yig’indisidir. Bazalt tolasi kimyoviy tarkibi bo’yicha bir-biriga yaqin bo’lgan bazalt, bazanitlar, amfibolitlar, gabrodiabazlar yoki ularning aralashmalari singari har xil tog’ jinslaridan olinadi. Bazalt tolalarini ishlab chiqarish eritish pechlarida bazalt eritmasi (qorishmasi)ni olishga va uning maxsus qurilmalardan erkin oqib o’tishiga asoslangan. Eritish temperaturasi 1450 °C ni tashkil etadi. Dispers armaturalashda bazalt fibralarning afzalliklari shundaki, u yuqori mustahkamlikka ega bo’lish bilan bir qatorda kuchlanishlar ta‟sirida cho’zilmaydi, tashqi muhitning kimyoviy, korroziyaviy va termik ta‟sirlariga, harorat va kuchlanishlar yo’nalishini o’zgarishiga bardoshli, shuningdek narxi ham qimmat emas.
Mamlakatimizda va chet eldagi taniqli laboratoriyalarning tadqiqot va xulosalari, bazalt tolalari -fibralar qurilish sohasidagi tasavvurlarimizni butunlay o’zgartira olishini to’liq ishonch bilan aytishga asos bo’ladi.
2.1-rasm Bazalt tolalarining ko'rinishlari
Hozirgi vaqtda bazalt tolalari binolarning poydevorlari va pollari, beton konstruksiyalar, gazli va ko’pikli betonlar, avtomobil yo'llarining beton va asfaltobeton qoplamalarini armaturalash uchun beton ishlab chiqarishda keng foydalanish va qo'llash imkoniyatlarini beradi.
Bazalt har qanday beton qorishmalarni aralashtiruvchi qurilma (mikser)da quruq aralashmaga suv qo'shishdan oldin qo'shiladi. Yaxshilab arashishi uchun tolalar qorishmaga aralashtirilayotgan paytda bo’lib-bo’lib qo'shiladi. Tolalar qorishma aralashtirish uskunasida 90-110 yoki undan yuqoriroq aylanishlar(oborotda) orqali aralashtiriladi. Tola qo'shilgan aralashtirish jarayoniga odatdagidan 15% ko'proq vaqt sarflash kerak, chunki tolaning samaradorligi to’g’ridan –to’g’ri uning qorishmadagi yaxshi tarqalishiga bog’liq.
O’rganishlar natijasida bazalt tolalarini betonga miqdorlari beton hajmiga nisbatan νbf% hamda sementning massasiga nisbatan μbf% qo’shishmumkinligini ko’rsatdi (1-jadval) 2.3-jadval.Bazalt tolalarini betonga qo‘shish miqdorlari
№
|
Beton xajmiga nisbatan, νbf%
|
Betonda sementning massasiga nisbatan, μbf%
|
1
|
0.5; 1; 1.5; 2; 2.5
|
|
2
|
0.3; 0.5; 1; 2
|
|
3
|
0.25-1
|
|
4
|
0.05; 0.1; 0.15; 0.2; 0.25; 0.3
|
|
5
|
|
5
|
6
|
|
0; 0.3; 0.6; 0.9; 1.2
|
7
|
|
0; 1; 1.5; 2
|
8
|
|
0.10-0.25
|
9
|
|
5
|
10
|
|
1-5
|
Bazalt tolalar asosidagi fibrotemirbetonning mexanik xossalarini o’rganish ishlarida keltirilgan natijalar tarqoq xarakterga ega (2-jadval) bo’lib, qo’llanilayotgan tolalarning uzunligi, miqdori va texnologiyalarning farqi bilan ularni izohlashlarda qayd etilishicha, betonga bazalt tolalarning qaysidir darajada (tadqiq qilish zarurligi ta‟kidlab o’tilgan) qo’shilishi siqilish va cho’zilishda deformatsiyalarning maksimal qiymatlarini va shu bilan birga material yemirilishining plastikligini oshirishi mumkin. Mualliflar tomonidan bazalt tolalari asosida tayyorlangan fibrobetonning sinov tadqiqotlari asosida olingan ilmiy natijalari 2-jadvalda keltirilgan.
|
