|
Nomidagi samarqand davlat universiteti matematika fakulteti amaliy matematika yo
|
| bet | 1/4 | | Sana | 12.05.2023 | | Hajmi | 33.56 Kb. | | #58867 |
Bog'liq 2-Mustaqil ish LAZIZBEK KARIMOV 8-sinf Huquq Test Saylanma 4-v @Huquq Testlar, 1-mavzu, Andijon viloyati sog, MI Kompyuter grafikasi va WEB dizayn (LAZIZBEK KARIMOV ZIYADULLA O\'G\'LI), vybebiz site3
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA-MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI SHAROF RASHIDOV
NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI
MATEMATIKA FAKULTETI
AMALIY MATEMATIKA YO’NALISHI
327-GURUH TALABASI
LAZIZBE KARIMOVNING
TIZIMLI DASTURLASH FANIDAN
2-TOPSHIRIQ
SAMARQAND – 2023
1. Programmalsh tizimi tarkibi nimalardan iborat.
Programmalar tizimi bir nechta qismlardan iborat bo'ladi:
1. Dasturlash tili (programming language): Bu, dasturlarni yozish uchun foydalaniladigan sintaksis (qoidalarga muvofiq yozilgan so'zlar va belgilar) va tushunchalar (masalan, o'zgaruvchilar, ifodalarni bajarish, funksiyalar va h.k.) to'plami.
2. Kompilyator yoki tuzatuvchi (compiler): Bu, dasturlar yozilgan dasturlash tilidagi kodni, dastur ishga tushirilgandan oldin avval, asosiy muloqotchilarga (processor, operating system) o'zgartirishga qodir bo'lgan, to'plangan yuklarni yaratadi.
3. Tahrirlash muharriri (text editor): Bu, dasturni yozish uchun foydalaniladigan muharrir dasturi hisoblanadi. Bu dasturi yordamida fayllar yaratiladi va tahrir qilinadi.
4. Debagger (debugger): Bu, dasturlarni to'g'ri ishlatish uchun yozilgan xatolar (buglar)ni topishga, tahlil qilishga va tuzatishga yordam beradi.
5. Birlashtiruvchi (linker): Bu, dasturlash tili yordamida yozilgan dasturlarni shu til bo'yicha yuklangan ulanishli kutubxonalar (libraries) bilan birlashtiradi.
6. Virtual muhiti (virtual environment): Bu, dasturlash tilini o'rganish, o'zlashtirish va sinash uchun yaratilgan turli muhitlar hisoblanadi. Bu turdagi muhitingiz, istalgan dasturlash tili uchun tayyorlangan muhitingizdan farqli bo'lib, sizning xususiy tayyorgarliklaringizni qo'llashga imkon beradi. Bunday elementlarni birlashtirib, yangi dastur yoki ilova yaratish, mavjud dasturlarni tahrir qilish, to'g'ri ishlatish va boshqa dasturlash vazifalarini bajarish mumkin. Endi har biriga batafsilroq yondoshamiz.
Dasturlash tili (programming language) - bu, kompyuterda dastur yozish va bajarish uchun ishlatiladigan sintaksis va grammatikaning bir to'plami. Dasturlash tilida yozilgan dasturlar avtomatik ravishda kompyuter tomonidan tushiriladi va bajariladi. Dasturlash tillari bir necha turdagi bo'lishi mumkin:
1. Yaqin tildagi dasturlash tillari (C++, Java, Python, JavaScript, PHP, Swift, Kotlin va hokazo). Bu tillar yordamida, kompyuterda ilovalar va dasturlar yozish mumkin. Har bir dasturlash tili o'ziga xos sintaksis va grammatikaga ega bo'lib, kompyuterda foydalaniladigan muhim tilda yozilgan dasturlarning amalga oshirilishini ta'minlaydi.
2. Tashqi tildagi dasturlash tillari (assembly, binary code). Bu tillar bilan dasturlar yozish juda qiyin, chunki ular yalniz kompyuter tili yordamida yoziladilar. Bu tillar asosan kompyuter arxitekturasi va maskanigini tushunish uchun kerak bo'lishi mumkin.
Dasturlash tillari ayrim holatlarda ob'ektga yo'naltiriladi, bu esa ob'ektga yo'naltirilgan dasturlash tillari (Object-oriented programming languages) deb ataladi. Bu tillar o'z ichiga turli turdagi o'zgaruvchilar, funksiyalar va sinflar bilan birlikda ishlatiladi va dasturlarni ob'ektoriyentlangan yozishga imkon beradi.
Dasturlash tillari har qanday muammolarni hal qilish uchun ishlatiladi. Bu muammo avtomatlashtirilgan nazoratlar, ilovalarning interfeysi, dasturni yozish vaqti, ish o'zlashtirish, va hokazo bo'lishi mumkin. Har bir dasturlash tili o'ziga xos kamchiliklarga ega bo'lishi mumkin, masalan, bir tomonlama (platform-specific) yoki masshlashtirilgan (interpreted) til bo'lishi mumkin.
Kompilyator (compiler) - bu, dasturlash tilida yozilgan kodni avtomatik ravishda o'qib, uni bajargan vaqtda, masofaviy yoki lokal dasturiy tizimga o'girish uchun ishlatiladigan dasturlash vositasi. Kompilyator yordamida yozilgan dasturlar bir necha platformalarda, operatsion tizimlarda va arxitekturalarda ishga tushirilishi mumkin.
Kompilyator yordamida dasturlash tili (programming language) yozilgan kod, asosan ikkita bosqichda bajariladi. Birinchi bosqichda, kompilyator dasturlash tili yozilgan kodni tahlil qiladi va uni masofaviy kodga (intermediate code) aylantiradi. Intermediat kod bu kasblarni bajarish uchun ishlatiladigan kompilyatsion vaqti darajada kam xotirachi, shuning uchun u ishlab chiqarish jarayoni samarali bo'ladi.
Ikkinchi bosqichda, kompilyator avtomatik ravishda platforma yoki arxitektura bo'yicha ma'lum bo'lgan kodga (machine code) aylantiradi. Bu kod kompyuter tomonidan to'g'ridan-to'g'ri bajargan vaqtda amalga oshiriladi. Shuningdek, kompilyator kodni optimallashtirishi mumkin, bu esa dasturlarni tezroq va yaxshiroq ishga tushirishga yordam beradi.
Kompilyatorlar kuchli, yuqori darajali va samarali dasturlar yaratishda keng foydalaniladi. Kompilyator yordamida yaratilgan dasturlar tez va samarali ishlaydi, chunki ular birinchi bor ishga tushirilganda avtomatik ravishda o'qib, bajargan vaqtda esa yuqori tezlikda ishlaydi. Kompilyatorlar quyidagi dasturlash tillari uchun ishlatiladi: C, C++, Java, Pascal, Fortran, Go, va hokazo.
Kompilyatorning kamchiliklari ham bor. Bular dasturni ishlab chiqarish jarayoni davomida ko'rinadi. Kompilyator ko'p xotira va protsessor kuchi ishlatadi. Shuning uchun kompilyatsiya jarayoni uzun bo'lishi mumkin va ishlovchi dasturiy vositalarning tezligiga va kuchli xususiyatlariga qarab mukammal ishni bajarishi mumkin.
Tahrirlash muharriri (text editor) - bu dasturiy ta'minot, matnli fayllarni tahrirlash, formatlash va saqlash uchun ishlatiladigan dastur. Bu dastur, matnli fayllar ustida tahrir qilishga imkon beradi va matn formatlash, ko'chirib olish, kichik-kichik qayta yozish, fayllar orasida ko'chirish va boshqa amallarni bajarishga imkon beradi.
Tahrirlash muharrirlari ochiq manba kodi yoki chaqaloq kodida yozilishi mumkin va unda boshqa dasturlar yordamida emas, balki o'zida kod yoziladi. Bu tahrirlash muharrirlari dasturlash tillari, markup tillari, konfiguratsiya fayllari va boshqa matnli fayllarni tahrirlash uchun ishlatiladi.
Tahrirlash muharrirlarining kamida ikkita turini o'ylab chiqish mumkin: yuqori va pastki darajali tahrirlash muharrirlari. Pastki darajali tahrirlash muharrirlari, shuningdek, notepad, nano, vi va emacs kabi oddiy tahrirlash muharrirlarini o'z ichiga oladi. Bu dasturlar matn fayllarini oddiy ko'rinishda tahrir qilishga imkon beradi.
Yuqori darajali tahrirlash muharrirlari, dasturlash yoki web loyihasi yaratish jarayonida matn tahririni osonlashtirish uchun ko'plab imkoniyatlarga ega. Bu tahrirlash muharrirlari yordamida kodni ajratish, syntax qiyoslash, kodi ranglanganligi, code folding va boshqa amallar bajarilishi mumkin. Mavjud tahrirlash muharrirlari Visual Studio Code, Sublime Text, Atom, IntelliJ IDEA, PyCharm va hokazo.
Tahrirlash muharrirlari odatda oddiy va yagona faylni tahrir qilishga yo'l qo'yadi, ammo ba'zi muharrirlar ko'p fayllarni bitta sahifada yig'ish imkoniyatiga ega. Shuningdek, ba'zi muharrirlar matnli fayllarni chiqarish, PDF fayllarini yaratish va HTML fayllarini ko'rinishiga o'tkazishni ham ta'minlaydi.
Bundan tashqari, tahrirlash muharrirlari o'z ichiga algoritm yozish, ma'lumotlar bazasi fayllari tahrir qilish, markup tillarini tahrir qilish va boshqa imkoniyatlarga ega bo'lishi mumkin.
|
| |
