Nukus konchilik instituti 1-b kurs kimyoviy texnologiya talabasi Kurbanbayev Dilshodning yo’nalishga kirish fanidan fanidan yozgan mustaqil ishi

Nukus konchilik instituti 1-b kurs kimyoviy texnologiya talabasi Kurbanbayev Dilshodning yo’nalishga kirish fanidan fanidan yozgan mustaqil ishi

Sintetik yuvish vositalari

• Reja:
• 1. Maishiy kimyoviy moddalar 

2.Soda va sovunlar

• 3. Sintetik yuvish vositalari

• Yuvuvchi vositalar (tozalovchi vositalar) — turli materiallar sathidagi, inson va hayvonlar tanasidagi kirlarni yuvish uchun qoʻllanadigan modda yoki moddalar aralashmasi. Yuvuvchi vositalar tarkibiga sintetik yuvuvchi moddalar (sovunga oʻxshash sirt faol moddalar) va turli qoʻshimcha vositalar (mineral tuzlar, organik birikmalar va boshqalar) kiradi. Yuvuvchi vositalar sifatida qadimdan ishqoriy tuzlar (potash, tabiiy soda), gidrofil loylar (mas, gilvata), baʼzi oʻsimliklarning sharbati qoʻllangan.

• Yuvuvchi moddalar barcha Yuvuvchi vositalar xossasini belgilovchi tarkibining asosiy qismini tashkil etuvchi sirt faol moddalardir. Yuvuvchi vositalar eritmalarda (aniqrogʻi, yarim kolloid sistemada) mitsellalar hosil qiladi va ularning yuvish qobiliyati ana shu eritma xossasiga bogʻliq. Yuvuvchi moddalar ionlarga dissotsilanadigan — ionli va ionlarga dissotsilanmaydigan — ionsiz sinflarga boʻlinadi. Ionli moddalarning sirt faol ioni manfiy zaryadli boʻlsa, anion faol, musbat zaryadli boʻlsa kation faol deyiladi. 

• 19-asrda sovungarlik sanoatining vujudga kelishi bilan bu tabiiy Yuvuvchi vositalar oʻz mavqeini yoʻqotdi. Yuvuvchi vositalarni sanoat miqyosida ishlab chiqarish ilk bor 19-asrning 30-yillarida Germaniyada yoʻlga qoʻyildi; 1950-yildan boshlab Yuvuvchi vositalar qariyb barcha rivojlangan mamlakatlarda ishlab chiqarila boshlandi. Bu vaqtda yogʻdan olinadigan sovun ulushi Yuvuvchi vositalar umumiy hajmiga nisbatan anchagina kamayadi.

• Sirt faol ionlar ishqoriy sharoitda manfiy, kislotali sharoitda musbat zaryadlansa, bunday yuvuvchi moddalar amfoter yoki amfolit deb ataladi. Eng koʻp tarqalgan yuvuvchi moddalar anion faol moddalardir. Bular asosida barcha sovunlar va koʻpchilik sintetik Yuvuvchi vositalar olinadi.

• Sovunlar yog'larning ishqorlar ishtirokida gidrolizlanishidan hosil bo'ladi:
• сн2-о-со-с17н35 сн2он СН - О - СО - С17нз5+ 3NaOH CHOH + 3C17H35COONa СН — О — СО - С17Н, CROH natriy stearat 2 (sovun) stearin kislotaning glitserin triglitseridi (tristearin)

• Ana shuning uchun ham eterifikatsiyaga teskari reaksiya sovunlanish reaksiyasi deb ataladi. Yog‘lar sulfat kislota ishtirokida ham sovunlanishi mumkin (kislotali sovunlanish). Bunda glitserin bilan yuqori karbon kislotalar olinadi. Bu kislotalar ishqor yoki soda ta’sirida sovunga aylantiriladi. Sovun olish uchun xomashyo sifatida o ‘simlik moylari (kungaboqar moyi, paxta moyi va b.), hayvon yog‘lari, shuningdek natriy gidroksid yoki suvsizlantirilgan soda ishlatiladi. 

• 0 ‘simlik moylari dastlab gidrogenlanadi, ya’ni ular qattiq yog‘larga aylantiriladi. Yog‘larning o ‘rniga molekular massasi katta bo‘lgan sintetik karbon yog‘ kislotalari ham ishlatiladi. Sovun ishlab chiqarishda ko‘p miqdorlarda xomashyo talab qilinadi, shu sababli sovunlarni ovqat bo‘lmaydigan mahsulotlardan olish masalasi qo‘yilgan. Sovun ishlab chiqarish uchun zaruriy karbon kislotalar parafmni oksidlab olinadi.

• vSovunlar, yuvish vositalari va maishiy kimyo vositalaridan foydalanish natijasida inson tanasiga kiradigan kimyoviy moddalar miqdori ular keltirib chiqaradigan sog'liq muammolari uchun muhimdir. AQShda o'tkazilgan tadqiqotga ko'ra, bir kun ichida inson tanasiga kiradigan deterjan sirt faol moddasining miqdori ko'pi bilan 3 mg atrofida. 

• Mamlakatimizda olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, hatto ichimlik suvida ham juda ko'p miqdordagi sirt faol moddalar mavjud. Yuvish vositalaridan foydalanish joylarini hisobga olgan holda, ushbu holatning inson salomatligi va ekologik xavfsizligi nuqtai nazaridan salbiy ta'siri juda yuqori. Shu sababli, yuvish vositalarini ishlab chiqaruvchilarni nazorat ostida ushlab turish juda muhimdir. Inson salomatligi va atrof-muhitning ifloslanishi uchun eng kam zararli bo'lgan aralashmalar Sog'liqni saqlash vazirligi tomonidan belgilanadi va ishlab chiqaruvchilar ushbu mezonlardan oshmasligi uchun tekshiriladi.

• Asosiy sintetik tozalovchi vositalar suyuq sovun, shampunlar, kir yuvish vositalari va idishlarni yuvish vositalaridir. Ushbu mahsulotlar tarkibidagi kimyoviy moddalar inson tanasining uglerod tuzilishini buzadi yoki tanadagi kislorodni iste'mol qiladi. Bugungi kunda, yuvish vositalari inson salomatligiga zarar etkazmasligi uchun, masalan, kirlarni 8 tonna suv bilan, idishlarni 6 tonna suv bilan yuvish kerak, agar hammomda shampun yoki tana jeli ishlatilgan bo'lsa, tanani 2 tonna suv bilan yuvish kerak. Bunday bo'lishi mumkin emasligi sababli, ishlab chiqarish jarayonlarini nazorat ostida ushlab turish va mahsulotlarni tez-tez sinab ko'rish va tahlil qilish kerak.

• Bu borada ilg'or laboratoriyaAR tomonidan ishlab chiqaruvchilar uchun barqarorlikni o'rganish bo'yicha xizmatlar muhim ahamiyatga ega.
• Tashkilotimiz sovun, yuvish vositalari va maishiy kimyo mahsulotlarini sinov xizmatlari orasida barqarorlikni o'rganish bo'yicha xizmatlarni iste'molchi kimyoviy moddalari doirasida taqdim etadi. Ushbu tadqiqotlar davomida mahalliy va xorijiy tashkilotlar tomonidan e'lon qilingan standartlardan va umuman qabul qilingan test va tahlil usullaridan foydalaniladi.