O ’z b e k ist o n r e sp u b L ik a si o L iy va o ’r t a m a X su s t a ’lim V a z ir L ig I o ’zbek jsto n r e sp u b L ik a si




Download 3.11 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/99
Sana01.03.2023
Hajmi3.11 Mb.
#43913
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   99
Bog'liq
boshqarish tizimlarini kompyuterli
Elektr mash. fan.
F(kY, kU, kZ) = kF{Y, U, Z) 
( 2 . l b )
xususiyatlariga ega bo Isa.
Superpozitsiya prinsipini qanoatlantirm aydigan tizim lar chiziqli boMmaydi.
A BTning eng sodda matematik tavsifi param etrlari to ‘plangan, bir oMchovli 
statsionar chiziqli ta v s if b o ‘lsa, tadqiq qilish uchun eng murakkabi parametrlari taqsim­
langan, nostatsionar ko‘p oMchamli chiziqli boMmagan tavsiflardir. M atematik 
tavsiflami soddalashtirishda quyidagi usullardan foydalaniladi:

K o‘p oMchamli tizim ni kichik oMchamli qator tizim larga ajratish.

E ng m uhim t a ’sirla rn i q o ld irib , q o lg a n la rin i p aram etrik sh a k lid a


h is o b la b , ta v s if o ‘lch am in i k ic h ra y tiris h .
- T a v sifn in g statsio n arlig i yo k i k v a z is ta tsio n a rlig i g ip o te z a s in i q a b u l 
q ilis h
(«qolirilgan» koeffitsiyentlar usuli).
- T izim n in g fazoviy x u su siy atlarin i h is o b g a olm aslik (p a ra m e trla ri 
to 'p la n g a n ta v s ifla rg a k e ltirish ) y o k i h ar b ir fa z o d a p a ra m e trla r 
o 'z g a ris h in i hiso b g a o lm a y d ig a n s o h a la rg a ajratish
(xujayrasimon 
tavsiflar usuli).
-
T izim o ‘z g a ru v c h ila rin in g o 'z g a ris h s o h a la rid a c h iz iq li b o ‘lm ag an
tiz im la r n i c h iziq li tiz im la rg a k e ltiris h i 
(kichik chetlanishlar usuli).
M a z k u r b o b d a soni c h e k la n g a n o 'z g a r u v c h ila r y o rd a m id a t o ‘la ta v s i- 
fla n u v c h i, p a ra m e trla ri to ‘p la n g a n c h iz iq li tiz im g a k elu v ch i av to m atik tiz im la r 
k o ‘rilad i. A m a ld a b u nday av to m atik b o sh q arish tiz im la rin i tav siflash u ch u n ik- 
k ita u su ld a n fo y d a la n ila d i:
1) 
«kirish y o 'li

chiqish yo'li»
x a r a k t e r i s tik a la r i y o rd a m id a ;
2) 
holat o'zgaruvchilari
u ch u n te n g la m a la r (u m u m la sh tirilg a n k o o rd in a - 
ta la r) y o rd a m id a .
A B T n i « k irish y o 'li — ch iq ish y o 'li» x arak teristik alari y o rd a m id a ta v s i­
flash q u y id a g ila r orqali am alg a o sh irilish i m um kin:
1. T iz im o 'z g a ru v c h ila rin in g v a q t b o ‘y ic h a v a fa z o d a o ‘z g a rish in i ta v s i- 
flo v c h i d if fe re n s ia l te n g la m a la r.
2. V a q t 
fu n k siy asi 
sifa tid a
b e rilg a n
o 'z g a ru v c h ila r 
o rasid ag i 
b o g ‘la n ish n i ak s ettiruvchi v a q t x arak teristik alari.
3. O 'z g a r u v c h il a r n in g F u re v a L a p la s
b o ‘y ic h a ifo d a la ri o ra s id a g i 
b o g 'la n is h n i a k s e ttiru v c h i c h a s to ta x a ra k te ris tik a la ri.
A B T n i u m u m la s h tirilg a n k o o rd in a ta la r y o rd a m id a m a te m a tik ta v sifla sh
k la s s ik
m ex an ik ad an
b o sh la n g a n . 
K e y in ch alik

e le k trik
va 
e le k tro m e x a n ik
tiz im la rn i, 
y a q in d a n
esa 
ijtim o iy , 
b io lo g ik
v a
b o s h q a
tiz im la rn i 
ta v s ifla s h d a
is h la tila
b o sh la n d i. 
B u n d a
« u m u m la s h tirilg a n
k o o rd in a ta »
te rm in i o ‘rn ig a k o 'p in c h a « h o lat o ‘zg a ru v c h isi» te rm in i ish latiiad i.
Real sistemani, ixtiyoriy vaqt onida, holat o'zgaruvchilari deb ataluvchi 
x , , x 2,..., 
xn, kattaliklar gunihi yordamida to ‘la tavsiflash mumkin.
X/ x2 . .
., 
x,,
o ‘zg aru v ch ilarn i h o lat v e k to ri 
X
nin g kom ponentlari sifatida 
q arash m u m k in . E rkin holat o 'z g a ru v c h ila rin in g en g k ic h ik soni 
p
tiz im n in g
erkinlik darajasi
deb a ta la d i. H o lat tu sh u n c h a sin i m isol o rq ali tu sh u n tirib , unga 
xos b e lg ila rn i k o ‘rsa tish m um kin.
0 ‘z g a rm a s k o e ffits iy e n tli c h iz iq li d iffe re n s ia l te n g la m a n i y e c h is h n i 
k o 'r a y l ik . M a ’lu m k i, b u n d ay d iffe re n s ia l te n g la m a n i y ech ish d a
t0
berilgan 
o ‘z g a r m a s la r n in g b o s h la n g 'ic h q iy m a tla ri a n iq b o 'lis h i k erak . T u rli b o sh - 
la n g ‘ich 
s h a r tla r tu rli y e c h im la rg a o lib
k e la d i. 
H o lat o 'z g a ru v c h ila ri 
k o 'r in is h id a o ra liq p aram etrlarn in g k iritilish id a n aso siy m aq sad — b o sh q a ru ­
v ch i t a ’s irla r b ilan o b y e k t chiqish y o 'li koordinatalari o'rtasidagi bunday k o 'p
m a ’n o lik n i y o 'q o tish d ir.
H o la tn in g y u q o rid a keltirilgan x u su siy atlarin i h iso b g a olgan h o ld a bosh-
14


t
qarilu v ch i tizim larn in g (1 .1 ) v a (1 .2 ) b o g ‘lanish te n g la m a la rin i b irin c h i d a ra ja li 
te n g la m a la rn in g h o la t te n g la m a la ri s h a k lid a ifo d alash m u m k in :
(X = f(X,U,Z),X(i„)=X0

Y = g(X),
bu y e rd a
f g
— b ir q iy m atli fu n k s iy a la r.
Y uqorida keltirilgan u su llarn in g birortasi ham k o ‘zga tash lan u v ch an , o d d iy
fiz ik m a ’n o g a ega em as y o k i b ir o r a m aliy m asalalarn i y ech ish d a q u lay em as. 
M asalan , 
keng 
q o 'lla n ilu v c h i 
A B T n in g
norm al 
sh ak lid ag i 
d iffe re n sia l 
te n g la m a la r o rq ali ta v s ifi b e rilg a n ta ’s irla r va c h iq ish y o ‘li o 'z g a ru v c h ila ri 
o 'rta s id a g i b o g 'la n ish n i ifo d a la sh v a ta h lil q ilish d a ju d a n o q u lay b o 'ls a , b u n ­
day ta v s i f h is o b la sh m a s h in a s id a tiz im n i ta v sifla sh d a ju d a q o 'l k elad i. A k sin - 
cha, A B T n in g v a q t x u su siy a tla ri o d d iy fizik m a ’n o g a ega b o ‘lsa-da, am aliy 
h is o b la sh la rd a v a ta v s ifla s h d a n o q u lay . S hu n d ay q ilib , differensial te n g la m a la r 
h a m d a v a q t x a ra k te ristik a la ri o rq ali ta v s ifla sh o d d iy fizik m a ’noga ega, am m o 
d iffe re n s ia l v a integral te n g la m a la rn in g y e c h ilis h in i ta q o z o e tg an lig i sababli 
am aliy h iso b lash lard a n o q u la y lik tu g 'd ira d i. M a ’lum b o 'lish ich a, m uhandislik 
m asalalari tadqiqini chastota x arak teristik alari y o rd a m id a am alg a o sh irish q u lay . 
F u re v a L ap las o 'z g a ru v c h ila ri m a te m a tik apparati tizim ni tavsiflash va tadqiq 
qilish d a qulaylikka ega, c h u n k i b u n d a in te g ro -d iffe re n sia l te n g la m a la r o 'r n ig a
faq at a lg eb raik te n g la m a la r y e c h ila d i.
2.2. 

Download 3.11 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   99




Download 3.11 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O ’z b e k ist o n r e sp u b L ik a si o L iy va o ’r t a m a X su s t a ’lim V a z ir L ig I o ’zbek jsto n r e sp u b L ik a si

Download 3.11 Mb.
Pdf ko'rish