|
O’z betinshe jumisi
|
| Sana | 29.04.2022 | | Hajmi | 310.32 Kb. | | #20459 |
Bog'liq materialtaniw oz bet 4-Mavzu. Transformatorlar. Reja, Maktabgacha ta’lim muassasasini yalpi tekshiruv shakillari reja, NOMODDIY AKТIVLAR HISOBI, ШОЛОХОВ МИХАИЛ АЛЕКСАНДРОВИЧ, Поливанов, TOPQIRLAR BLANKA, 3-Mavzu. Dvigatelar tuzilishi. Reja. Avtomobil dvigatelinig tasn, avstraliya materigining o\'ziga xos xususiyatlari. tarkib topishi relyefi va foydali qazilmalari, ЗНАНИЕ СЛОВА МОТУРИТИ И АШАРИЯ, Boshlang ich sinflarda o quv-tarbiyaviy ishlarga rahbarlik qilis, 4ketma-ketliklar, O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikasiy, kurs ishi-abdullayeva-yaxshiyev yo., PF-270 23.12.2022
Ajiniyaz atindag’i no’kis pedagogikaliq instituti texnologik talim sirtqi fakultet 2-b kurs studenti yovmudboyev sardordin’ jas materialtaniw pa’ninen
|
O’Z BETINSHE JUMISI
|
Tema: Termik islew texnologiyası.
|
|
|
|
Qabillag’an: Ibrayimova S. Tayarlag’an: Yovmudboev S.
|
Tema: Termik islew texnologiyası.
Jobası :
1. Termik islewden maqset jáne onı túrleri.
2. I tur jumsatiw.
3. II tur jumsatiw.
4. Polatlardı ximik-termik islew protsesslarining ulıwma xarakteristikası.
Polatlardı cementatsiyalaw.
5. Cementatsiyalangan polatlarǵa termik qayta islew texnologiyası
6. Polatlardı azotlaw texnologiyası.
7. Polatlardı maydanın uglerod hám azot menen birgelikte toyindiriw.
8. Polat maydanın metallar menen diffuzion toyindiriw (metallizatsiya).
Polattı fizikalıq-mexanik ózgesheliklerin ózgertish maqsetinde onı qızdırıp
keyininen suwitiw nátiyjesinde strukturanı basqarıwǵa termik islew dep ataladı.
Termik islew túrleri maqsetke kóre hár túrlı bolıwı múmkin. Termik islew
zagatovka yamasa yarım mahsulotlarga beriliwi múmkin (quyma detallarga,
pokovkalarga, prokatlarga, kepserlengen detallarga hám t.b. ).
Termik islew tayın ónimlerge de beriledi: jumsatiw, normallaw, taplaw,
bosatiw.
Lekin kombinatsion termik islewler de bar. Áne sonı esapqa alıp barlıq termik
islew usılların úsh gruppaǵa bolıw múmkin:
1. Sap termik islew (jumsatiw, normallaw, toblash, bosatish);
2. Ximik termik islew (cementatsiya, azotlaw hám t.b. );
3. Termo-mexanik qayta islew (joqarı temperaturalı hám tómen temperaturalı
termomexanik ishlov). 1;
Lekin, hámme túrdegi termik ishlovlarda sap termik ishlov beriletuǵın
operatsiyalar atqarıladı. Sol sebepli sap termik ishlov operatsiyaların túrlerin tolıq
kórip shıǵamız.
1-tur jumsatiw. Jumsatiw dep detaldi qandayda bir bir temperaturaǵa shekem
qızdırıp, keyininen pech menen birgelikte sovitishga aytıladı. Pútkil ishki
kernewler minimumǵa azayadı, sostav stabillashadi. Donachalar múmkin bolǵan
iri ólshemlerge iye boladı, yaǵnıy mexanik ózgeshelikler múmkin bolǵan dárejede
azayadı. Qızdırıwda faza ózgeriwine qaray 2 túrde boladı.
1-tur jumsatiw ushın xarakterli tárepi sonda, qızdırıw temperaturası faza ózgeris
sızıǵınan joqarıdama yamasa tómendeme bunı áhmiyeti joq. Bunday jumsatiwdan
maqset ózinden aldınǵı bolǵan operatsiyada strukturada payda bolǵan tegis
emeslikler, turaqsizliq jaǵdayın turaqlılıqqa, teń salmaqlılıq jaǵdayına keltiriwden
ibarat esaplanadi. Sonday eken, bul jumsatiw gomogenlash, rekristalizatsiya hám
qaldıq ishki kernewlerden holi bolıw sıyaqlı protsesslarni óz ishine aladı.
Gomogenlash (diffuziyali jumsatiw). Bunday jumsatiw uglerodlı hám legirlangan
polatlarǵa beriledi. Maqset bolsa quyma detallarda payda bolatuǵın kemshilikler
dendritli hám kristall ishindegi likvatsiyani joytıw. Sebebi bunday kemshilikler
detalni mortlıǵın asıradı, anizotropik ózgeshelik payda etedi, detalni ishki
dúzilisindegi mayda jıralardı payda bolıwına alıp keledi.
Diffuzion jumsatiw nátiyjesinde metall bolmaǵan ózge qosımshalar kóleminde bir
tegis tarqalıwina alıp keledi yamasa bul qosımshalar protsess qattı eritpeler payda
etedi hám yiqilgan halǵa keltiriledi. Dentrit likvatsiyasi ásirese legirlanganda
polatlardı plastikligin hám zarbni jabısqaqlıǵın azaytadı. Sol sebepli polat
quymalarigina emes, bálki iri quyma zagatovkalarga da gomogenlash beriledi.
Diffuzion tezligi úlken bolıwı ushın bunday termik ishlovda joqarı temperaturaǵa
shekem qızdırıladı (1100-1200°C). Nátiyjede pútkil kólem boyınsha struktura
stabillashadi, teń salmaqlılıqlasadı. Diffuzion jumsatiw ushın joqarı
temperaturadan tısqarı kóp waqıt talap etiledi. Ásirese pechkaga detal kóp
jaylastırilganda diffuzion jumsatiw ushın ketken ulıwma waqıt 50-100 saatqa
jetedi, hátte odan da artadı.
Rekristallizatsion jumsatiw. Bul jumsatiw tórin plastik deformatsiya temasida
kórilgen edi. Basım astında islegen detallarda naklyop jaǵdayınan shıǵarıw ushın
detalni rekristallizatsiya temperaturasında ustap turıp, keyininen az-azdan
suwitıladı. Qolpiq ishki kernewlerdi alıw ushın beriletuǵın jumsatiw quyma
detallar alıw ushın, kepserlengen detallarga, kesip islengennen keyin beriletuǵın
termik ishlov bolıp tabıladı. Sebebi bunday operatsiyalarda bir tegis
sawıpilmaganligi ushın plastik deformtasiyalash bir tegisde barmaǵanlıǵı ushın
qaldıq ishki kernewler payda boladı. Qaldıq ishki kernewler detal ólshemlerin
ózgertiwi múmkin, geometriyalıq formasın kemeytiw múmkin. Bunday
kemshiliklerden holi bolıw ushın detalni 160 -700°C ge shekem qızdırıp,
keyininen aste sawıpıladı.
2-tur jumsatiw (keńislikdegi qayta kristallanish). 2-tur jumsatiw dep polatlardı
faza ózgeris temperaturasınan joqarı temperaturaǵa qızdırıp, sol temperaturada
azmaz ustap turıp, keyininen aste sawıpıwǵa aytıladı. Bunda faza ózgeris júz
bergeni ushın, polat strukturası sawıpilgandan keyin teń salmaqlılıq jaǵdayına
jaqın jaǵdayǵa keledi: evtektoidgacha bolǵan polatlarda F+P evtektoid
polatlarında perlit, evtektoiddan keyingi polatlarda P+SG ónim boladı.
Jumsatılınǵannan keyin polat qattılıǵı kem hám plastikligi kóp boladı. Tolıq
jumsatiw polattı A^ den 30 -50°C joqarı temperaturaǵa shekem qızdırıp, sol
temperaturada azmaz ustap turıp, faza ózgeris tamam bolǵandan keyininen aste
menen sawıpıladı, Bunday jumsatiwda faza ózgerisleri tolıqlıǵınsha ótedi. Polattı
A^ den 30 -50°C joqarıǵasha qızdırganimizda austenit mayda donachali boladı,
sawıpilganda bolsa áne sol mayda donacha saqlanıp qaladı. Eger polattı A^ den
hádden tıs joqarılaw temperaturaǵa shekem qızdırsak, austenit donachalari ósiwi
múmkin. Bul bolsa polat ózgesheliklerin jamanlastıradı. Eger aldınǵı struktura
tártipli bolsa, (martensit, beynit), austenitda talay sol quram hám forma saqlanıp
qaladı.
Ximik termik islew degende polat maydanına termik tásirinde bir yamasa bir
neshe elementler menen diffuzion boyitib muǵdar ózgerisler sebepli sapa
ózgeriwge alıp keletuǵın process túsiniledi. Ximik termik islew processinde polat
maydanı metall hám metall bolmaǵan elementler menen boyitiladi (C, M, SSh, 81
hám t.b. ). Polat maydanın bunday bayıtıw diffuzion process bolıp, bayıtıw kerek
bolǵan elementler qattı, gaz, puw, suyıq ortalıqlardan aktiv atomlar jaǵdayına
keltiriledi. Ximik termik islewde ush bólek processni kórsetip ótiw kerek:
Bayıtılıwı kerek bolǵan maydan jaqın átirapında boyitiladigan elementlerdiń
aktiv atomlaridan ibarat bolǵan ortalıqtı payda etiw.
Boyitiladigan maydan tárepinen áne sol aktiv atomlarni sındırıw (qo'ndirish)
aktiv atomlarini júzege adsorbsiyalash. Bunda da fizikaviy (qayta alatuǵın ) da
ximiyalıq adsorbsiya bolıwı múmkin.
Ximik termik islew processinden aldın fizikaviy keyininen ximiyalıq adsorbsiya
bolıp, bir-birin ústinde jaylanıwı múmkin. Fizikaviy adsorbsiya nátiyjesinde
boSnggilastgan elementler atomlari júzege ilakishadi, málim van-der-vals kúshleri
tartısıwı, yaǵnıy molekulalararo kúshler torilishi nátiyjesinde hám sol sebepli
protsess ańsatǵana keyin basıp da qaytıwı múmkin (lesorbsiyalanadi). Ximsorbsiya
nátiyjesinde maydan atomlari menen dene atomlari arasında baylanısıw
ornatılıwı mumkmi. Bunday baylanısıw valentiga kóre ximiyalıq baylanısıwǵa
jaqın boladı.
Eger ximik termik protsess ótip atırǵan ortalıqta diffuziyalanayotgan
elementlerdiń ximiyalıq yumsatilishi metall maydanınıń ximiyalıq potensialınan
joqarı bolsa, adsorbsiyalanayotgan elementler metall maydanı tárepinen sińiriledi
(jutıladı ), yaǵnıy bul elementler yuzada kóp bolǵan kristall tor daǵı vakansiyalarni
ornın toldıradı.
6. Diffuzion protsesslar, yaǵnıy absorbsiyalangan atomlarning metall kristall
torında jılısıwı júz boladı, nátiyjede metall maydanınan baslap onıń ishki bólegine
qaray maydan tuyintirilib barıladı. Lekin diffuzion protsesslar barıwı ushın
diffuziyalanayotgan element Boyitilayotgan jismda eriy alatuǵın bolıwı kerek,
yamasa ximiyalıq birikpe payda eta alatuǵın bolıwı kerek, yaǵnıy elementler óz-ara
tásirde bóle alıwı kerek.
Eger maydan azot, uglerod atomlari menen boyitilsa temir menen sıńırıw qattı
eritpesi ónim boladı hám protsess talay tez hám ańsat baradı, yaǵnıy joqarı
temperatura talap etpeydi. Eger maydan metall atomlari menen bayıtılıwı kerek
bolsa, joqarı temperatura talap etiledi hám prosess júdá aste barıp temir menen orın
almastırıw qattı eritpesin payda etedi. Eger uglerod yamasa azot elementlerin
temirdi kristall torında diffuzion jaylasıw ushın 129, 6 -133, 8 K J/g atom
energiya sarp etiw qılıw kerek bolsa (aktivatsiya energiyası ), metall (SSh, A1, Mo
hám x. k.) atomlarini áne sol - temir kristall torında diffuzion orın almaslawı ushın
bolsa talay kóp 0 > 250, 8 K J/g atom energiya sarp etiw qılıw kerek. Sol sebepli
metall maydanın metallar menen diffuzion bayıtıw ushın ádewir ulken temperatura
hám kóp waqıt talap etiledi. Metall maydanınan diffuzion procesin taraqqiysi
nátiyjesinde yuzada tiykarǵı metall quramınan parıq etetuǵın hár túrlı qatlamlar
qosil bolıwı múmkin, eriw dárejesi hár túrlı bolǵan qattı eritpe qatlam yamasa
ximiyalıq birikpe qatlamı payda bolıwı múmkin.
Boyitilayotgan maydan qatlamı tiykarǵı metall quramınan parq etkenligi ushın onı
ulıwma tárzde diffusion qatlam dep júritiledi. Áne sol diffuzion qatlam tagida
tiykarǵı metall quramı bolǵanlıǵı ushın detalni orta bólegi dep ataladı.
Diffuzion qatlamdı ulıwma qalıńlıǵı degende metall maydanıdam tap tiykarındaǵı
sap strukturasıǵa shekem bolǵan qatlam túsiniledi. Diffuzion qatlamdı effektiv
bólegi degende,sonday qatlam túsinilediki, bul qatlamda tiykarǵı metall strukturası
pútkilley ózgeredi, odan keyingi qatlamda bolsa tiykarǵı metall strukturası menen
bir qatarda diffuzion qatlam da boladı.
Sol sebepli effektiv diffuzion qatlamdı xarakterlew ushın diffuziyalangan
elementler konsentraciyası menen, qatlam qattılıǵı yamasa strukturası menen
xarakterlenedi. Ximik termik islewdi san hám sapa tárepinen xarakterleytuǵın áne
sol diffuzion qatlam bolıp tabıladı, onıń konsentraciya boyınsha bólistiriliwi, onı
qattılıǵı hám strukturası daǵı (maydan qattılıǵı, plastikligi, súykelisiwge qarsılıgı,
korroziyaga shıdam bere alıwı hám t.b. ). Kóbinese diffuzion qatlamdı ósiwi
parabolik nizamlıqına boysunadı. K konstanta bolıp, onı quramına konkret ximik
termik process ushın diffuziya koefficiyenti de kiredi.
2. Polatlardı cementasiyalash. Polatlardıń maydanı korbgorizator dep atalatuǵın
málim bir ortalıqta uglerod menen diffuzion boyitiladigan ximik termik protsessga
cementatsiya dep ataladı. Polattı maydan qatlamın ózgeshelikleriniń nátiyjesi
ximik termik islengennen keyin termik belgilenedi. Polatlardı cementatsiyalab
keyininen termik islewden maqset yuzada úlken qattılıqqa erisiw hám yuzani
súykelisiwge sabırlıgini asırıw ibarat bolsa, ekinshi tárepden yuzani kontakt
bekkemligi, hám de iymeyiwge hám qosılıwǵa bolǵan shıdamlıgiga da asadı.
Ádetde tómen uglerodlı (0, 1-0. 18% C) polatlardı cementatsiya boladı.
Mashinasozlikda kóbinese legirlangan tómen uglerodlı polatlar da
cementatsiyalanadi. Úlken ólshemge iye bolǵan detallarni cementatsiyalash ushın
uglerod muǵdarı azmaz kóbirek bolıwı kerek (0, 2-0, 3%). Sebebi bunday detallar
taplanǵannan keyin polattı orta bólegin jabısqaq bolıwı kerek. Ádetde
cementatsiyalash ushın detalga mexanik qayta islengen bolıwı kerek, tek
cementasiyadan keyin taza qayta islew ushın 50-100 mm átirapında pripusk qalıwı
kerek. Lekin kópshilik waqıtta detalni málim bólegigine cementatsiya beriw talap
etiledi. Ol halda detalni cementatsiyalanmay qalatuǵın bólegin elektrolit usılında
mıs menen juqa qatlam (20 -40 ) etip oraladı yamasa basqa massa menen surkab
quyıladı.
Cementit qatlamın dúzilisi hám payda bolıw mexanizmi.
Polatlardıń maydan qatlamın azot menen disffuzion to'yintirishga azotlaw dep
ataladı.
Onıń ushın pechda polat temperaturasın 480-700°C qızdırılıp, pechga ammiak
(NH3) tamiziladi.
Salıstırǵanda joqarı temperaturada isleytuǵın, hám de gaz qosılǵannan keyin
payda bolǵan ortalıqta isleytuǵın detallarga azotlaw berilsa, detalning islew
múddeti artadı. Avtomobilde cilindr pısenleri, qaqpaqlar, tishli dóńgelekler
(shesternyalar), vallar hám soǵan uqsas detallarga azotlaw beriledi. Azotlanganda
detal ózgesheliklerin jaqsılanıwına sebep, onıń bóleginde metall nitridlari payda
boladı, yaǵnıy azotni (Cr, Fe, Al, Mo, Ol hám t.b. ) metallar menen payda etgen
ximiyalıq birikpeleri payda boladı. Áne sol nitritlarni qattılıǵı 600-1200 Mn/m ge
shekem baradı.
Tek temir nitritni qatttiqligi 500-600 Mn/m1 den aspaydı. Sol sebepli azotlaw tek
legirlangan polat ushın úlken áhmiyetke iye. Kóbinese azotlanadigan legirlangan
polatlarda elementler tómendegishe boladı : 0, 3-0, 4% S, 1, 35-1, 65% SSh, 0, 2-
0, 3% Mo, 0, 7-1, 2% A. Áne sonda turaqlı nitrid birikpelerin payda etiw múmkin.
Óndiriste tatqa hám de ortke shidamli polatlarǵa, ásbapsozlik hám de shtamp
polatlarına, sonıń menen birge kóp yamasa kem legirlangan konstruksion
polatlarǵa azotlaw beriledi.
Azotlaw detallarga hámme mexanik hám de termik qayta islengennen keyin
ótkeriledi. Azotlaw aqırǵı operatsiya bolıp, tek odan keyin júdá kem qatlamdı (0,
01-0, 02) alıw ushın jilvirlash ótkeriw múmkin. Azotlaw germetik yopik bolǵan
mufel pechlarida ótkeriledi. Bunday protsessga tásir ko'satadigan faktorlardan
qızdırıw temperaturası, qızdırılǵan temperaturada ustap turıw waqıtı hám de
ammiakni azotlar azotga bólekleniw dárejesine baylanıslı. Temperaturanı asırıp
barsak, azotni diffuziyasi asıp baradı, lekin qattılıq ósiwi azayadı. Temperaturaǵa
qaray ammiakni bólekleniw dárejesi 15% ten tap 45% ge shekem bolıwı múmkin.
Ádetde azotlaw temperaturası 500-620 C aralıqta saylanadı, process júdá aste
baradı. 0, 25-0, 65 mm qatlam hám azot konsentrasiyasini 3-4 % ga jetkiziw ushın
20 -60 saat waqıt kerek boladı. Azotlawning texnologiyasında qattılıq vikkere
boyınsha 1200 km/m den kem bolmaydı.
Azotlaw temperaturası oshsa, qattılıq úlkenlesiwi menen bir qatarda mortlıq da
ko'payadi lekin úlken temperaturada diffuziya tezligi úlken. Sol sebepli azotlaw
protsessini eki basqıshda alıp barǵan maqul. Kerekli qattılıqtı támiyinlew ushın
aldın azotlaw 500-520°C de alıp barılıp, keyininen diffuzion qatlamdı kóbeytiw
ushın temperaturanı 600-620°C kóteriw múmkin. Sonday etilgende 1, 5-2 ese
tezlashadi. Mısalı, juqa diywallı detal 38 X2 MyuA den tayarlanǵan bolsa, onı 500-
520°C qızdırıp azot menen to'yintiriladi. Processni qansha dawam etiwi kerek
bolǵan diffuzion qatlam qalıńlıǵına baylanıslı boladı. Qansha temperatura úlken
bolsa, sonsha diffuzion qatlam qalıńlıǵı úlken, lekin qattılıq kem boladı. Ádetde
azotlangan diffuzion qatlam qalıńlıǵı 0, 3-0, 6 mm (300-600 mkm) boladı. Eger
temperatura 500- 520°C bolsa, sol qatlamdı alıw ushın 24-60 saat kerek boladı.
Keyingi waqıtta azotlawni 570°C temperaturada ammiak (metall ) qosıp azotlaw
da qollanıla baslaydı. Sonday ishlovdan keyin polat maydanında karbonnitridli
qatlam Fe3 ónim etiledi. Bunday qatlamdı azot qatlamına qaraǵanda mortlıǵı
kemrek súykelisiwge sabırlıǵı úlken. Legirlangan polatlarda karbonitrid qatlamdı
qattılıǵı vikkere boyınsha 6000-11000 MPa.
Bunday ishlov detalni shıdamlıgini asıradı hám korroziyaga bolǵan qarsılıgı da
asıradı. Suyıq ortalıqta da azotlaw ótkeriledi. Process 570°C de 0, 5-3, 0 saat
dawamında sianli duz eritpelerinen yamasa 55% karbonid. Qurǵaqlay hawa
ótkeriw jolı menen alıp barıladı. Temperatura tómen bolǵanlıǵı ushın sianli
duzlardı bólekleniwi nátiyjesinde polat maydanında tiykarınan azot
diffuziyalanadi. Nátiyjede payda bolǵan karbonitrid Fe (H20 ) qatlamı (7-15 mm)
ishqalanib dárz ketiwge qarsılıgı úlken bolıp, mort dárz ketiwge beyimligi kem
boladı.
Nitrosementatsiya. Uglerodqa hám ammiakka bay bolǵan gaz ortalıqta 840 –
860°C temperaturada polat maydanın bir waqıtta azotga hám de uglerodqa
bayıtıwǵa nitrosementatsiya yamasa gaz ortalıǵındaǵı cementatsiya dep ataladı.
Process 4-10 saatta dawam etedi. Tiykarǵı maqset polat maydanında qattı hám de
ishqalanib dárz ketiwge sabırlıǵı úlken bolǵan diffuzion qatlam payda etiwden
ibarat. Tekseriwler nátiyjesinde sol zat anıqki, eger metall maydanı hám uglerod
menen birgelikte boyitilsa, uglerod diffuziya tezligi artadı. Nitrosementatsiya
temperaturası cementatsiya temperaturasınan 100°C úlken bolǵan halda.
Legirlangan polatlar ushın mısalı tómendegi quram daǵı basqarılatuǵın
endotermik gaz qollanıladı. 1, 5-5, 5% (kólem) qayta isletilmagan tábiy gaz hám
1, 0-359 kólem).
Nitrosementatsiyadan keyin, detalni temperaturasınan paydalanıp toblash da
múmkin.
Birpara waqıtta toblash ushın qayta qızdırıp teksheli toblashni da qóllasadı.
Taplanǵannan keyin 160 -180°C qızdırıp bosatish ótkeriledi. Optimal
nitrosementatsiya ótkerilip Taplanǵannan keyin polattı maydan qatlamında mayda
kristall donachali karbonitrid hám 25-30% ge shekem qaldıq austenit boladı.
Toblab keyininen bosatilgandan keyin diffuzion qatlam qattılıǵı HRC 58-60 jetedi.
Ádetde quramalı konfiguratsiyadagi detallarga cementatsiya ornına
nitrosementatsiya beriledi. Sebebi nitrosementatsiya cementatsiyadan bir qatar
ústinligi bar.
Birinshiden, diffuzion bayıtıw procesi talay tómen temperaturada baradı
(cementasiyada 910 - 930°C bolsa, nitrosementatsiyada 840 -860°C).
Ekinshiden diffuzion qatlam qalıńlıǵı talay kem, detal kem deformatsiyalanadi. Óz
simmetriya oǵınan iyiwi kemrek, ishqalanib dárz ketiwge qarsılıgı úlken hám de
korroziya sabırlıǵı da jaqsı.
Nitrosementatsiyalash texnologiyası avtomobil hám traktor mashinasozligi
zavodlarda kóp qollanıladı. Mısalı vAZ zavodında ximik-termik ishlov beriletuǵın
detallarni 95% ga nitrosementatsiyada qollanıladı.
Sianlash dep polatlardı bir waqıtta azot hám uglerod menen CH birikpesi bolǵan
sianli duz eritpelerinde 820 -950°C de bayıtıwǵa aytıladı. Sianlash procesin
temperaturasına qaray joqarı temperaturalı (930 -950°C), orta temperaturalı (820 –
860 °C) hám de tómen temperaturalı (760-800°C) bolıwı múmkin. Orta
temperaturalı sianlashda tómen birikpesi bolǵan duz eritpesinde detal 820 -860°C
qızdırıladı. Bunda 150-350 mkm qalıńlıqta diffuzion qatlam alıw ushın 30 -90 min
sarplanadı. Sianlash processinde natriy sian, xavodagi kislorod menen birikib,
atomlar azot hám uglerodtı payda etedi.
2 NaCH+O2=2 NaCHO
2 NaCHO+O2=Na2 CO3+CO+2 H
2 CO=CO2+Ca
Sianli vanna temperaturasınan paydalanıp detal toblanadi hám tómen
temperaturalı bolmay ótkeriledi. Sianlangan qatlam qattılıǵı NRS 58-62 quraydı.
Bunday sianli qatlam mexanik xarakteristikası, cementatsiya qatlamında joqarı
turadı. Bunday sianlash ádetde mayda detallarga beriledi.
Diffuzion metallizatsiya. Polat maydanın alyuminiy, xrom, ammiak hám soǵan
uqsas elementlerge bayıtıwǵa diffuzion metallizatsiya dep ataladı. Metallizatsiya
ótkerilgen detallar bir qatar qımbatlı ózgesheliklerge iye.
Diffuzion metallizatsiya tómendegi usıllarda orınlawǵa bolatuǵın :
Diffuzion metallizatsiya ótkeriletuǵın detalni suyıq metallǵa salıw múmkin,
egerjeńil eriytuǵın metall bolsa (alyuminiy, rux).
2. Elektrolit usılı menen yuzani diffuziyaga to'yintirish múmkin.
3. Diffuziyalanadigan elementti sublimatsiya fazasınan paydalanıp, yuzani
to'yintirish múmkin.
4. Gaz ortalıǵında diffuzion to'yintirish múmkin.
Mısalı xromlawda, yuzada payda bolǵan quramalı karbidlar (Cr, Fe), C3 esabına
joqarı ıssıbardosh boladı - 800°C ge shekem islew múmkin. Suwda, teńiz suvida,
azot kislotasında zangbardoshligi úlken boladı.
Paydalanilg’an a’debiyatlar.
Z.N.Safarov. «Materialshunoslik». Darslik. 2019, -….b.
Yu. s. kozlov, materialshunoslik.toshkent, o’qituvchi-2004y.
www.catback.ru – научние статы и учебние материалы.
www.ziyonet.uz;
www.lex.uz.
|
| |
