O‘zbekiston – Yaponiya tashqi iqtisodiy aloqalari Oʻzbekiston – Yaponiya hamkorligida amalga oshirilayotgan iqtisodiy aloqalar

Download 25,26 Kb.
Sana	25.01.2024
Hajmi	25,26 Kb.
	#145639

Bog'liq
Uzb Yaponiya

Mavzu: O‘zbekiston – Yaponiya tashqi iqtisodiy aloqalari.

Reja:
O‘zbekiston – Yaponiya tashqi iqtisodiy aloqalari
Oʻzbekiston – Yaponiya hamkorligida amalga oshirilayotgan iqtisodiy aloqalar
O‘zbekiston – Yaponiya fan texnika taraqqiyoti

Davlatimiz rahbari Yaponiya Bosh vaziri oʻrinbosari, moliya vaziri Taro Aso, parlamentdagi “Oʻzbekiston – Yaponiya” doʻstlik ligasi faollari hamda Kunchiqar mamlakatning yetakchi kompaniyalari va banklari vakillari bilan uchrashuvlar oʻtkazdi.
Avval xabar qilinganidek, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Yaponiya Bosh vaziri Shindzo Abening taklifiga binoan 17-dekabr kuni rasmiy tashrif bilan Nagoya shahriga keldi.
Davlatimiz rahbarining Yaponiyaga tashrifi dasturi 18-dekabr kuni tongda Aichi prefekturasi gubernatori Xideki Omura bilan uchrashuvdan boshlandi.
Aichi prefekturasi Yaponiyaning markaziy qismida, Tyubu viloyatida joylashgan. Prefekturaning yalpi ichki mahsuloti hajmi 375,3 milliard dollar boʻlib, Tokiodan keyin ikkinchi oʻrinda turadi. Avtomobilsozlik, aerokosmik sanoat, keramika buyumlari ishlab chiqarish, metallurgiya, qishloq xoʻjaligi hudud iqtisodiyotining asosiy tarmoqlari hisoblanadi.
Aichi sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish boʻyicha Yaponiyada yetakchi. Hududda “Toyota” korporatsiyasi, shuningdek, avtomobillar uchun butlovchi qismlar tayyorlaydigan koʻplab zavodlar (klasterlar) qarorgohlari va ishlab chiqarish quvvatlari joylashgan. Shuningdek, bu yerda Yaponiyaning Toyota Motor Corporation, DENSO, Panasonic Ecosystems, Mitsubishi Aircraft Corporation, Brother Industry, Aichi Steel, Makita, Rinnai, INAX, Kagome, Daido Metal Industry, Asahi Beer singari yirik kompaniyalari faoliyat koʻrsatadi.
Transport qismlari, texnologik uskunalar, choʻyan va poʻlat, kauchuk va plastmassa ishlab chiqarish boʻyicha ham prefekturaning salohiyati yuqori.
Tyubu viloyati samolyot va ular uchun ehtiyot qismlarning 50 foizini ishlab chiqaradigan Yaponiyaning aerokosmik texnologiyalar tayyorlaydigan yirik markazi hamdir. Aichi prefekturasi sanoat robotlari yetkazib berish, ularni ishlab chiqaruvchi korxonalar va sohada faoliyat yurituvchi mutaxassislar soni boʻyicha Kunchiqar mamlakatda birinchi oʻrinda turadi.
2018-yilda hududning tashqi savdo aylanmasi 226,5 milliard dollarni tashkil etgan. AQSH, Xitoy, Yevropa Ittifoqi davlatlari, Koreya Respublikasi uning asosiy savdo hamkorlari hisoblanadi.
Oʻzbekiston uchun Yaponiyaning ushbu maʼmuriy hududi bilan toʻgʻridan-toʻgʻri aloqalar oʻrnatish har tomonlama manfaatlidir.
Uchrashuvda mamlakatimiz bilan Aichi prefekturasi oʻrtasida taʼlim va madaniyat sohasida samarali muloqotlar yoʻlga qoʻyilgani katta mamnuniyat bilan qayd etildi.
Innovatsiyalar, sanoat, qishloq xoʻjaligi va qoʻshma agroklasterlar tashkil etish, turizm, akademik almashinuv sohalarida oʻzaro manfaatli hamkorlikni kengaytirish va aniq loyihalarni ilgari surish uchun imkoniyatlar mavjudligi alohida taʼkidlandi.
Oʻzbekiston tomonidan prefekturaning sherigi etib Toshkent viloyati belgilandi. Oʻzaro tashriflarni tashkil qilish va Aichidan aviaqatnovlarni yoʻlga qoʻyish masalasini koʻrib chiqishga kelishib olindi.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Nagoya shahri meri Takasi Kavamura bilan uchrashuv oʻtkazdi.
Nagoya Yaponiyaning ilm-fan va sanoat taraqqiy etgan yirik markazi boʻlib, yalpi ichki mahsuloti 117 milliard dollardan oshadi. Bu aholi jon boshiga hisoblaganda 52 ming dollarga teng. Mashinasozlik, metallurgiya, kimyo, neftni qayta ishlash, toʻqimachilik, yengil sanoat hududning asosiy sanoat tarmoqlari hisoblanadi. Yaponiyaning eng yirik portlaridan boʻlgan Nagoyadan yiliga 110 million tonnadan ziyod yuk tashiladi.
Muzokarada Nagoya meriyasi delegatsiyasining Oʻzbekistonga tashrifi natijasida erishilgan kelishuvlarni amalga oshirish masalalari muhokama qilindi.
Poytaxtimiz Toshkentda Nagoya yuqori texnologiyalar parkini tashkil etish, iqtisodiyot, sanoat, transport, taʼlim, turizm va boshqa ustuvor yoʻnalishlarda innovatsion loyihalarni amalga oshirish shular jumlasidan.
2020-yilga moʻljallangan qoʻshma tadbirlar “yoʻl xaritasi”ni ishlab chiqishga kelishib olindi.
Uchrashuv soʻnggida Toshkent shahar hokimligi va Nagoya meriyasi oʻrtasida sheriklik toʻgʻrisida bitim imzolandi.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Yaponiyaga rasmiy tashrifi doirasidagi navbatdagi muhim manzil Nagoya universiteti boʻldi.
Nagoya universiteti dunyodagi eng nufuzli ilm-fan va taʼlim maskanlaridan, qitʼadagi oʻnta eng namunali oliy taʼlim dargohlaridan biridir. Mazkur universitetda dunyoga mashhur koʻplab olimlar taʼlim olgan va mehnat qilmoqda, bu yerdan fizika va kimyo fanlari boʻyicha olti nafar Nobel mukofoti sovrindori yetishib chiqqan. Bugungi kunda universitetda 16 mingdan ziyod talaba tahsil oladi. Shundan 2,6 ming nafari xorijiy mamlakatlar, 30 nafardan ortigʻi Oʻzbekiston yoshlaridir. Hozirgi kunga qadar mazkur universitetda 400 dan ortiq oʻzbekistonlik talaba va tadqiqotchi taʼlim olgan.
2010-yilda Toshkentda Nagoya universitetining vakolatxonasi ochilgan edi. MDHdagi yagona mazkur vakolatxona mamlakatlarimiz oliy oʻquv yurtlari uchun taʼlim va ilmiy tadqiqotlar sohasida koʻprik vazifasini oʻtamoqda. Bevosita universitet ishtirokida ikki mamlakatda muntazam oʻtkazilayotgan Oʻzbekiston – Yaponiya talabalar akademik forumi va oliy oʻquv yurtlari rektorlarining anʼanaviy konferensiyalari ilmiy hayotimizda katta rol oʻynamoqda.
Davlatimiz rahbari universitet faoliyati bilan tanishdi, uning prezidenti Seyichi Matsuo bilan uchrashdi. Uchrashuvda bir necha Nobel mukofoti sovrindorlari va boshqa olimlar ishtirok etdi.
– Sizning yurtimizga ilmiy hamkorligimizni rivojlantirish borasida qilayotgan katta xizmatlaringizni alohida qadrlaymiz. Ayniqsa, oʻtgan yili Nobel mukofoti sovrindori, professor Ryoji Noyori janoblari bilan birgalikda Oʻzbekistonga tashrifingiz mamlakatimiz ilmiy hayotida muhim voqea boʻldi, – dedi Shavkat Mirziyoyev.
Seyichi Matsuoning Oʻzbekiston ilm-fani rivojiga munosib hissa qoʻshib kelayotganini eʼtiborga olib, yaqinda Toshkent davlat texnika universiteti ilmiy kengashi uni universitetning faxriy rektori etib sayladi. Shuningdek, Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi tomonidan professor Noyoriga faxriy akademik unvoni berildi.
Uchrashuvda Prezidentimiz Seyichi Matsuo va Ryoji Noyorini ushbu unvonlar bilan tabrikladi.
Akademik almashinuvlarni faollashtirish hamda hamkorlikning ustuvor yoʻnalishlarida qoʻshma ilmiy tadqiqotlar amalga oshirishga kelishib olindi.
Nagoya universitetida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevga faxriy doktor unvonini topshirishga bagʻishlangan tantanali marosim boʻlib oʻtdi.
Unda universitet rahbariyati, professor va oʻqituvchilari, talabalari hamda Nobel mukofoti sovrindorlari, Yaponiyada tahsil olayotgan oʻzbekistonlik yoshlar ishtirok etdi.
Davlatimiz rahbarining taʼlim sohasini rivojlantirishga qoʻshgan ulkan hissasi hamda ilm-fan va akademik almashinuvlarni har tomonlama qoʻllab-quvvatlagani uchun, shuningdek, Oʻzbekistonda yangi bosqichda amalga oshirilayotgan iqtisodiyotni liberallashtirish va barqaror taraqqiyotga erishish borasidagi islohotlar eʼtirofi sifatida Nagoya universitetining ilmiy kengashi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevga universitet faxriy doktori unvonini berish toʻgʻrisida qaror qabul qildi.
Marosimda Nagoya universiteti prezidenti Seyichi Matsuo soʻzga chiqib, Oʻzbekiston rahbari ikki mamlakat oʻrtasida ilm-fan sohalaridagi aloqalarni rivojlantirishga katta eʼtibor qaratayotgani, ushbu qaror tomonlarning taʼlim sohasidagi uzoq muddatli va istiqbolli hamkorlikni yanada kengaytirishga boʻlgan intilishi ifodasi ekanini taʼkidladi.
Prezidentimiz zamonaviy taraqqiyotning kaliti ilm-fan va taʼlimda ekanini chuqur anglab, inson kapitaliga investitsiya kiritishni davlat siyosati darajasiga koʻtardi. Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan taʼlim sohasi tubdan isloh qilinmoqda. Oʻzbekistonning ertangi kuni zamonaviy kadrlarga bogʻliq ekanini inobatga olgan holda, maktabgacha taʼlim, umumiy taʼlim va oliy taʼlim tizimi mazmunan va sifat jihatidan yangilanmoqda.
Mamlakatimizda Prezident, ijod va ixtisoslashtirilgan maktablar tashkil etilgani yurtimiz farzandlari uchun taʼlim-tarbiya olish borasida yangi imkoniyatlar yaratadi.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev oʻz nutqida oʻzbek va yapon xalqlarini oʻxshash milliy va axloqiy qadriyatlar bilan birga, ilm-fan va tafakkurga, kamolotga doimo intilib yashash kabi ezgu fazilatlar birlashtirib turishini taʼkidladi. Zamonaviy dunyoda inson kapitali, intellektual salohiyat, innovatsion gʻoyalar, yuqori texnologiyalar jadal va barqaror taraqqiyotning fundamental asosini tashkil qilayotganini qayd etdi.
– Bu unvonni, men avvalo Oʻzbekiston xalqiga koʻrsatilgan ehtirom ifodasi, deb qabul qilaman va buning uchun Nagoya universiteti rahbariyatiga, uning ilmiy jamoasiga chuqur minnatdorlik bildiraman, – dedi davlatimiz rahbari.
Prezidentimiz Oʻzbekiston taʼlim va fan sohalaridagi keng miqyosli islohotlar haqida soʻzladi.
Davlatimiz rahbari Oʻzbekiston – Yaponiya hamkorligida ulkan ishlar amalga oshirilganini qayd etib, ayni vaqtda bu borada hali ishga solinmagan imkoniyatlar ham mavjudligini taʼkidladi hamda qator takliflarni ilgari surdi.
Prezidentimiz Oʻzbekiston – Yaponiya azaliy doʻstligining ramzi sifatida mamlakatimizda oʻzbek va yapon tillarida chop etilgan bir qancha kitob va albomlarni Nagoya universiteti kutubxonasiga taqdim etdi.
Shu yerda Shavkat Mirziyoyev Nagoya shahrida taʼlim olayotgan va fan bilan shugʻullanayotgan vatandoshlarimiz bilan uchrashdi.
Davlatimiz rahbarining tashrifi doirasida Nagoya universitetida Oʻzbekiston – Yaponiya talabalarining akademik forumi tashkil etildi.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev kunning ikkinchi yarmida Tokioga shahriga keldi.
“Xaneda” xalqaro aeroportida davlatimiz rahbarini Yaponiya taʼlim, madaniyat, sport, fan va texnologiyalar, taʼlim tizimini tiklash masalalari vaziri Xagiuda Koichi, Yaponiya Tashqi ishlar vazirligining Markaziy Osiyo boʻyicha maxsus vakili Xideki Uyama va boshqa rasmiy shaxslar kutib oldi.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Tokio shahridagi Akasaka qarorgohida Yaponiya Bosh vaziri oʻrinbosari, moliya vaziri Taro Asoni qabul qildi.
Davlatimiz rahbari Oʻzbekiston bilan Yaponiya oʻrtasidagi doʻstlik va strategik sheriklik munosabatlari har tomonlama mustahkamlanib, savdo-iqtisodiy hamkorlik kengayib borayotganini katta mamnuniyat bilan qayd etdi.
Oliy darajadagi tashrif arafasida ikki mamlakatning koʻp sonli kompaniya va banklari ishtirokida oʻtgan biznes-forumning yuqori natijalari yuksak baholandi.
Uchrashuvda investitsiyaviy, texnologik, moliyaviy va moliyaviy-texnik hamkorlikni kengaytirish, qishloq xoʻjaligi, energetika va boshqa sohalarda qoʻshma loyihalarni ilgari surish istiqbollari muhokama qilindi.
Tashrif davomida soliq sohasi va bojxona ishi boʻyicha imzolanayotgan ikki tomonlama bitimlar ahamiyati qayd etilib, bu uzoq muddatli ishbilarmonlik aloqalarini rivojlantirish uchun qulay sharoitlar yaratishi taʼkidlandi.
Iqtisodiyot tarmoqlari va moliya tizimini isloh etishning dolzarb masalalari yuzasidan ham fikr almashildi.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Yaponiya parlamentining “Oʻzbekiston – Yaponiya” doʻstlik ligasi vakillari bilan uchrashdi. Tadbirda ushbu liganing qator aʼzolari, jumladan, uning raisi – Yaponiya Bosh vaziri oʻrinbosari, moliya vaziri Taro Aso ishtirok etdi.
Parlamentlararo aloqalar koʻp qirrali Oʻzbekiston – Yaponiya hamkorligiga mustahkam asos boʻlib xizmat qiladi.
Ikki mamlakat qonun chiqaruvchi organlari oʻrtasida aloqalar 1993-yilda oʻrnatilgan. Yaponiya parlamentida “Oʻzbekiston – Yaponiya” doʻstlik ligasi tashkil etilgan. Uning tarkibiga taniqli siyosat arboblari, deputatlar, diplomatlar, eng asosiysi, mamlakatimizning chinakam va ishonchli doʻstlari kiradi.
Muloqot chogʻida ikki mamlakatning amaliy hamkorligini kengaytirish, Oʻzbekiston va Yaponiya xalqlari doʻstligini mustahkamlashning dolzarb masalalari koʻrib chiqildi.
Hozirgacha parlamentlararo forumning ikkita qoʻshma majlisi boʻlib oʻtgan. Uning uchinchi majlisini Toshkentda oʻtkazish toʻgʻrisida kelishuvga erishildi.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Tokio shahrida Yaponiya ishbilarmon doiralari vakillari bilan uchrashuv oʻtkazdi. Unda JETRO, JICA, JABIC, NEDO, JOGMEC, Mitsubishi, Itochu, Sumitomo, Marubeni, Isuzu kabi korporatsiya va kompaniyalar, moliyaviy tuzilmalar rahbarlari ishtirok etdi.
Uchrashuv avvalida 16-dekabr kuni Tokioda boʻlib oʻtgan Yaponiya – Oʻzbekiston biznes-forumi natijalari haqida axborot berildi.
Prezidentimiz Yaponiya kompaniyalari va moliyaviy tuzilmalarini Oʻzbekistonda investitsiya loyihalarini amalga oshirishda faol ishtirok etishga taklif qildi.
– Yaponiya – bizning strategik sherigimiz. Oʻzbekistonda iqtisodiyot tarmoqlari va infratuzilmani modernizatsiya qilish boʻyicha hamkorlikda koʻp ishlar qilindi. Biz bu aloqalar tarixida yangi sahifa ochish niyatida keldik. Savdo, energetika, geologiya, kimyo, transport, turizm, meva-sabzavotlarni qayta ishlash va xizmat koʻrsatish tarmoqlarida imkoniyatlar, yangi loyihalar koʻp, – dedi Shavkat Mirziyoyev.
Iqtisodiyot tarmoqlari va hududlarga toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar faol jalb etilmoqda. Xorijiy investorlar uchun keng imkoniyatlar yaratilmoqda. Ular faoliyatini ragʻbatlantirish va himoya qilish uchun zarur normativ-huquqiy hujjatlar qabul qilindi. Biznesni rivojlantirish yoʻlidagi turli toʻsiqlarga barham berildi, tashqi savdo va bojxona-tarif nazorati sezilarli darajada qisqartirildi.
Ishbilarmonlik muhitini yaxshilashga qaratilgan ushbu yangilanishlar natijasida Jahon bankining “Biznesni yuritish – 2020” reytingida Oʻzbekiston keyingi bir necha yil ichida 100 pogʻona koʻtarilib, 69-oʻrinni egalladi hamda yigirmata eng namunali islohotchi davlat qatoriga kirdi. Yangi korxona ochish qulayligi boʻyicha mamlakatimiz ilk bor dunyoda sakkizinchi oʻrinni egalladi.
Prezidentimiz Oʻzbekistonda amalga oshirilayotgan islohotlar ortga qaytmasligini, iqtisodiyot izchil modernizatsiya qilinishini taʼkidladi.
Yaponiyalik tadbirkorlar yurtimizdagi oʻzgarishlarni yuqori baholadi. Valyuta tizimining liberallashtirilishi, viza olish tartibining soddalashtirilishi oʻzaro manfaatli hamkorlikni kengaytirish uchun qulay imkoniyatlar yaratganini taʼkidladi. Ular Oʻzbekiston Prezidentining rasmiy tashrifi ikki mamlakat ishbilarmon doiralari oʻrtasidagi oʻzaro manfaatli aloqalarni yangi mazmun bilan boyitishiga ishonch bildirdi.
Uchrashuvda ikki mamlakat kompaniyalari va moliyaviy tashkilotlari oʻrtasidagi sheriklikni yanada rivojlantirish, qoʻshma dastur va loyihalarni amalga oshirish, oʻzaro tovar yetkazish va xizmat koʻrsatish hajmini oshirish masalalari muhokama qilindi.
Oʻzbekiston — Yaponiya munosabatlari — Ikki davlatning oʻzaro munosabatlari tarixi qadimiy asrlarga borib taqaladi. Buyuk ipak yoʻli orqali oʻzbek va yapon xalqlari oʻrtasida savdoiqtisodiy va madaniy aloqalar boʻlganligi ilmiy tadqiqotlarda ham oʻz tasdigʻini topmoqda. Olimlarning tadqiqoti va oʻzbek-yapon arxeologik ekspeditsiyalari natijasiga koʻra, Oʻzbekiston hududida mavjud boʻlgan Kushon podsholigining asosiy dinlaridan biri boʻlgan buddizm Oʻrta Osiyo xalqlari milliy qadriyatlari va anʼanalari bilan boyigan holda 6-asrda Xitoy va Koreya orqali Yaponiya orollarida tarqalgan. Oʻzbekistonda topilgan qadimiy budda ibodatxonalarining hoz. Yaponiyadagi ibodatxonalar bilan mushtarakligi namoyon boʻlmoqda.
Yaponiyaning birinchi poytaxti Nara shahridagi Xoruji ibodatxonasi xazinaxonasida 8-asrda Samarqand va Toshkentda tayyorlangan osori-atiqalar, 9—10-asrlarga oid ud musiqa asbobi saqlanmoqda. Afrosiyobdagi arxeologik qazilmalar vaqtida topilgan va 12-asrga mansub nafis yapon chinni idishi ham oʻzbek va yapon xalqlari oʻrtasida aloqalar boʻlganini koʻrsatadi. Yaponiya 19-asrning 2-yarmidan Oʻrta Osiyo regioni bilan jiddiy qiziqa boshlagan. 1880-yilning yozida yapon diplomati Nishi Tokujiro (keyinchalik u Yaponiya tashqi ishlar vaziri boʻlgan) oʻlkamiz boʻylab sayohat qilgan. U Toshkent, Samarqand, Buxoro shahrilari va Fargʻona vodiysida boʻlgan. Buxoro amiri Muzaffarxon bilan uchrashgan. Bu hodisa yaponlarning musulmon oʻlkalari bilan dastlabki rasmiy aloqalaridan biri edi. 1886-yilda Nisi Tokudzironing "Turkiston sayohatnomasi" kitobi yapon tilida bosilib chiqqan. 19-asr oxiri — 20-asr boshlarida Oʻrta Osiyoga Yasumashi Fukushima, Kazuo Otani, Masaji Inoue, Zuicho Toshibana kabi yapon tadqiqotchilari sayohat qilgan.
Oʻzbekiston Milliy universitetining Ilmiy kutubxonasida 1927—41-yillarda Yaponiyada chop etilgan kitob va jurnallarning katta fondi mavjud. 1930-yillarda Oʻzbekiston bilan Yaponiya oʻrtasida pillachilik va tutchilik sohasida hamkorlik oʻrnatilgach, Yaponiyaga borgan bir guruh oʻzbekistonlik mutaxassislar tomonidan bu sohadagi ilgʻor yapon tajribasi atroflicha oʻrganilgan va respublikada joriy qilingan. Yaponiyadan oʻnlab madaniylashtirilgan serbargli tut navlari va mahsuldor pilla qurtining urugʻlari keltirilib mahalliy sharoitlarga moslashtirilgan. Bundan tashqari, ipakchilik sanoati ehtiyojlari uchun yapon mashina va uskunalari xarid qilingan. 1929-yil Oʻrta Osiyo universiteti prof. E.F.Poyarkov Yaponiyada pillachilar anjumanida maʼruza qilgan.
Maʼlumotlarga koʻra, 1920-yillarda Yaponiyaga borib qolgan Volgaboʻyi tatarlari orasida oʻzbeklar ham boʻlgan. Ular Tokio shahrida masjid qurilishi va islom dinini yoyilishida oʻz hissalarini qoʻshishgan. 1945-yildagi sovet-yapon urushi natijasida asir olingan 24 mingga yaqin yapon 1945—50-yillarda Oʻzbekistonning Andijon, Buxoro, Toshkent va Fargʻona viloyatlarida ushlab turildi. Ular koʻplab sanoat korxonalari, qishloq xoʻjaligi, qurilish va boshqalar sohalarda mehnat qildilar. Jumladan, Toshkent shahridagi Alisher Navoiy nomidagi akademik katta teatr binosi qurilishida 600 ga yaqin yapon asirlari ishtirok etgan. Oʻzbekistonda vafot etgan 812 yapon fuqarosi respublikamiz hududidagi 13 qabristonda dafn etilgan. 1990-yil may oyida Toshkentning Yakkasaroy qabristonida Ikkinchi jahon urushi (1939—45yy.)dan keyin Toshkentda vafot etgan 79 ta yapon harbiy asiri xotirasiga memorial oʻrnatildi.
1960—80-yillarda Yaponiya Oʻzbekistondan paxta tolasi, chigit, shirinmiya ildizi, asal, ipak va boshqalar mahsulotlar xarid qilgan. 1970-yillar boshidan Yaponiya yiliga 190 mln. AQSH dollari hajmida paxta tolasi sotib olgan. Xususan, Sumitomo kompaniyasi 1971—93-yillar 547,3 mln. AQSH dollariga paxta tolasi xarid qilgan. Shu yillar Yaponiyaning qator kompaniyalari Oʻzbekistonning yengil, kimyo va neft sanoatini modernizatsiya qilishga jalb etildi. Fargʻona va Chirchiq shahrilarida ammiak ishlab chiqarish uchun yapon texnologiyalari oʻrnatildi. Toshkent, Samarqand, Buxoro, Margʻilon, Namangan, Shahrisabz va Urganchdagi ipakchilik fabrikalarida Yamato firmasining pilla quritish mashinalari qoʻllandi. 1989-yil Oʻzbekistonda xorijiy firmalar orasida birinchi boʻlib Yaponiyaning "Chori" kompaniyasi oʻz vakolatxonasini ochdi.
Ilmiy va madaniy sohalarda ham oʻzaro hamkorlik yoʻlga qoʻyildi. Yapon va oʻzbek olimlari tomonidan zilzilani oldindan aniqlash, sanoat mahsulotlarini statistik qabul qilish nazorati usullari atroflicha oʻrganildi va amaliyotga tatbiq etildi. Ayniqsa, tarix, tilshunoslik va arxeologiya fanlari boʻyicha samarali hamkorlik amalga oshirildi. Itaro Kumatsuning yaponlar uchun "Oʻzbek tili" qoʻllanmasi (1978), "Oʻzbekcha soʻzlashuv" (1983), "Oʻzbekcha-yaponcha lugʻat" (1980, 1985) kitoblari koʻp ming nusxada nashr etildi. 1950—80-yillarda adabiyot sohasida ham salmoqli aloqalar boʻldi. Xususan, 1956-yil Oʻzbekistonga kelgan taniqli yapon yozuvchisi va tarjimoni Man Inoue atoqli o'zbek shoiri Gʻafur Gʻulom bilan uchrashgan hamda Yaponiyada chop etilgan "Toshkentda bir oqshom" asarida oʻzbek va yapon xalqlari madaniyati, anʼana va turmush tarzidagi mushtaraklik haqida hikoya qilgan. Shu davrda Yoshie Hotta, Kobo Abe, Yasunari Kavabata, Ryunoske Akutagava, Takeo Arishima, Masuji Ibuse va boshqalar mashhur yapon ijodkorlarining 30 ga yaqin roman, qissa, sheʼr va hikoyalari oʻzbek tilida chop etilgan. Oʻz navbatida, Yaponiyada Alisher Navoiy, Sh. Rashidov, Zulfiya, Ramz Bobojon ijodi namunalari, Zahiriddin Muhammad Boburning "Boburnoma" asari yapon tiliga tarjima qilinib, bir necha marta nashr qilingan.
1991-yil Yaponiya Oʻzbekiston Respublikasi mustaqilligini tan olib, 1992-yil diplomatiya munosabatlari oʻrnatgach, 1992-yilda Yaponiyaning Toshkentdagi elchixonasi, 1996-yilda esa Oʻzbekiston Respublikasining elchixonasi Tokio shahrida oʻz faoliyatini boshladi. Ikki mamlakat oʻrtasida teng huquqli aloqalar oʻrnatildi. Oʻtgan 14 yil mobaynida ikki davlat oʻrtasida koʻplab rasmiy hujjatlar imzolandi. Shu davr davomida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov 2-marta (1994, 2002) rasmiy tashrif bilan Yaponiyada boʻldi. Bundan tashqari, ikki davlat tashqi ishlar vazirlari, hukumatning rahbar va masʼul xodimlari, Parlament delegatsiyasi va boshqalarning oʻzaro tashriflari amalga oshirildi. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 1994-yilning mayida Yaponiyaga qilgan birinchi tashrifi oʻzaro siyosiy muloqotni faollashtirdi.
Ikki mamlakat oʻrtasidagi hamkorlikni yangi bosqichga koʻtarishda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2002-yil 28—31-mayida Yaponiyaga qilgan ikkinchi rasmiy tashrifi muhim rol oʻynadi. Tashrif chogʻida 14 ta hujjat imzolandi. Bular qatoriga Oʻzbekiston bilan Yaponiya oʻrtasida doʻstlik, strategik sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisida deklaratsiya, Iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish va Oʻzbekistondagi iqtisodiy islohotlarga koʻmaklashish haqida qoʻshma bayonot va boshqalar hujjatlar kiradi. Tashrif chogʻida Islom Karimov Oʻzbekistonning Yaponiya bilan hamkorlik qoʻmitasi va Yaponiyaning Oʻzbekiston bilan hamkorlik qoʻmitasini tashkil etish tashabbusi bilan chiqsi. Qoʻmitalar tashkil etilib, uning birinchi qoʻshma majlisi 2004-yil iyulda Tokio shahrida oʻtkazildi.
Bugungi kunda Yaponiyaning mamlakatimiz iqtisodiyotiga kiritilgan moliyaviy resurslarining umumiy qiymati 1,9 mlrd. AQSH dollariga yaqinlashdi. Bundan tashqari, Oʻzbekistonga 160 mln. AQSH dollari miqdorida begʻaraz va insonparvarlik yordami koʻrsatilib, u, asosan, maorif va sogʻliqni saqlash sohasiga sarflandi. Yapon sarmoyasi mamlakat iqtisodiyotining yoqilgʻi-energetika, transport va kommunikatsiya, yengil sanoat tarmoqlarini, kadrlar tayyorlash va boshqa sohalarni yuksaltirish, xususan, respublikaning telekommunikatsiya tizimini rivojlantirish, Toshkentdagi temir yo'l vagonlarini taʼmirlash zavodi, Samarqand, Buxoro, Urganch shahrilari aeroportlarini modernizatsiya qilishga sarflandi.
Yaponiya xalqaro hamkorlik bankining imtiyozli qarzlari tufayli Koʻkdumaloq neftgaz konini jihozlash, Buxoro viloyatida neftni qayta ishlash zavodini qurish, Fargʻona neftni qayta ishlash zavodini modernizatsiyalash, Shoʻrtan gazkimyo majmuasini qurish, toʻqimachilik sanoatini rivojlantirish ishlari amalga oshirildi. Gʻuzor— Boysun—Qumqoʻrgʻon temir yo'lni qurishda ichki resurslar bilan bir qatorda Yaponiya sarmoyasi ham qatnashmoqda.
1993—2004-yillar qariyb 300 yaponiyalik mutaxassis iqtisodiyot, telekommunikatsiya, turizm, transport infratuzilmasi, ipakchilik sohalari va xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda faoliyat koʻrsatdi.
1994-yilning may oyida Toshkentda Oʻzbek-yapon iqtisodiy hamkorlik qoʻmitasi, Tokioda esa Yaponoʻzbek iqtisodiy hamkorlik qoʻmitasi tashkil etildi. Yaponoʻzbek iqtisodiy hamkorlik qoʻmitasi Yaponiyaning 30 ga yaqin yirik kompaniya, firma va banklarini birlashtiradi. Hozirgacha qoʻshma qoʻmitalarning 8 majlisi boʻlib, unda ikkala mamlakatdagi sanoat korxonalari, moliya muassasalari va tadbirkorlarining toʻgʻridantoʻgʻri aloqalarini rivojlantirish masalalari muhokama qilindi.
Ayni vaqtda Oʻzbekistonda 10 ta oʻzbekyapon qoʻshma korxonasi, 3 ta 100% Yaponiya sarmoyasi hisobidagi korxona, yapon kompaniyalarining 22 vakolatxonasi faoliyat koʻrsatmoqda. Ikki mamlakat oʻrtasidagi savdoiqtisodiy aloqalar kengayib, 2004-yilda tovar ayirboshlash hajmi 102 mln. AQSH dollariga yaqin boʻldi. Oʻzbekiston Yaponiyaga paxta va ipak mahsulotlari, gazlama, noorganik kimyo mahsulotlari eksport qiladi, turli sayyohlik xizmatlari koʻrsatadi. Yaponiyadan esa elektr va mexanik uskunalar, kauchuk va rezina buyumlar va boshqalar oladi. "Oʻzbekiston havo yoʻllari" milliy aviakompaniyasi 2001-yildan Toshkent — Osaka, 2002-yildan Toshkent—Tokio yoʻnalishida doimiy havo qatnovini yoʻlga qoʻydi.
Yaponiya bilan Oʻzbekiston oʻrtasidagi oʻzaro hamkorlik yoʻnalishlaridan biri kadrlar tayyorlashdir. Hozirgacha respublikaning turli vazirlik va idoralaridan 800 ga yaqin kishi Yaponiyada tajriba orttirib qaytdi, 98 yosh mutaxassis Yaponiyaning yetakchi untlarida magistratura kursini bitirdi. 2000-yildan boshlab Yaponiya xalqaro hamkorlik markazi stipendiyasi asosida yiliga oʻzbekistonlik 20 magistrant Yaponiyaga ikki yillik oʻqishga bormoqda. 2001-yil Toshkentda Oʻzbekiston — Yaponiya inson resurslarini rivojlantirish markazi tashkil etildi. Hozirgacha ushbu markazning biznes, yapon tili va kompyuter kurslarini 1500 dan ortiq kishi tugatdi. Umuman markaz oʻtkazgan turli madaniy-maʼrifiy dasturlarda 100 mingdan ortiq kishi ishtirok etdi.
Oʻzbekyapon ilmiy aloqalari ham kengayib bormoqda. Toshkent, Samarqand, Buxoro, Fargʻona va boshqalar shaharlardagi oliy oʻquv yurtlarining oʻquv dasturiga yapon tilini oʻrganish ham kiritilgan. Oʻzbekiston FAning elektronika, seysmologiya, immunologiya, biokimyo, umumiy va noorganik kimyo, fiziologiya va biofizika, sharqshunoslik, arxeologiya intlari, "Botanika" ilmiyi.ch. markazi bilan Yaponiyaning tegishli unt, institut va boshqa tashkilotlari oʻrtasida muntazam hamkorlik yoʻlga qoʻyilgan. Xususan, elektronika institutida yaratilgan metallurgiya sohasiga oid ekologik toza texnologiya Yaponiyaning "Nippon stil korporeyshn" firmasi tomonidan litsenziyali shartnoma asosida sotib olingan. 1989—98 yillarda Sanʼatshunoslik instituti xodimlari Soka universiteti prof. Kyuzo Kato boshchiligida Surxondaryo viloyatining Shoʻrchi tumanida joylashgan Dalvarzintepada buddizm yodgorliklarini oʻrganish boʻyicha tadqiqotlar olib bordilar.
Ikki mamlakat oʻrtasida madaniy aloqalar ham keng rivojlanmoqda. Xususan, Tokiodagi milliy nafis sanʼat va musiqa universiteti bilan hamkorlikda Toshkentda Xalqaro madaniyat karvonsaroyining ishga tushirilishi, "Jahon tinchlik qoʻngʻirogʻi"ning barpo etilishi, Yaponiyadagi bir qancha ijtimoiy tashkilotlar koʻmagida Osaka, Fukushima, Maebashi shahrilarida doimiy faoliyat olib boruvchi Oʻzbekiston madaniyat uylarining ochilishi bunga yorqin misoldir. Yaponiya va Oʻzbekistonda koʻplab koʻrgazma, takdimot, kinofestival, milliy musiqa va raqs guruhlarining konsertlari, shuningdek, 1996-yildan Oʻzbekistonda Yaponiya madaniyati kunlari muntazam oʻtkazib kelinmoqda.
1996-yil Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning "Oʻzbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yoʻlida" va 1999-yil "Oʻzbekiston XXI asr boʻsagʻasida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari" asarlari Yaponiyada yapon tiliga tarjima qilinib chop etildi. Davlatni boshqarish, oʻzbekyapon hamkorligini rivojlantirish va mustahkamlashga qoʻshgan ulkan hissasi uchun Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Yaponiyadagi Vaseda va Soka untlarining faxriy d-ri unvoniga sazovor boʻldi.
Oʻzbekyapon doʻstlik aloqalarini rivojlantirishga qoʻshgan hissasi uchun sanʼatshunos Ikuo Hirayama Oʻzbekiston Respublikasi BAning faxriy xorijiy aʼzosi etib saylandi (2002), prof. Kyuzo Kato va Vaseda universiteti prezidenti Takayashi Okushima Oʻzbekiston Respublikasining "Doʻstlik" ordeni bilan mukofotlangan (2002). 2004-yil martda Tokiodagi Soka untida buyuk oʻzbek shoiri Alisher Navoiyga haykal oʻrnatildi ^haykaltarosh R. Mirtojiyev). 2004-yil Oʻzbekistonga 3000 yapon sayyohi kelgan. Ikki tomonlama hamkorlikning rivojlanishiga Yaponiyada "Yaponiya Oʻzbekiston" doʻstlik jamiyati (|998 yil tashkil etilgan), Fukusima Oʻzbekiston iqtisodiy va madaniy aloqalar uyushmasi, "Fukuoka Oʻzbekiston" jamiyati, "Ota Toshkent" doʻstlik jamiyati, Oʻzbekiston Respublikasida "Oʻzbekiston Yaponiya" doʻstlik jamiyati (1999-yil tashkil etilgan) munosib hissa qoʻshib kelmoqda. 2002-yil apr.da Yaponiya parlamentida mamlakatning nufuzli siyosiy arboblari Taro Aso, Yoshiro Mori va boshqalar tashabbusi bilan "Yaponiya liberaldemokratik partiyasi — Oʻzbekiston" doʻstlik ligasi tashkil etilgan.

Download 25,26 Kb.