|
O’zingizga ishoning Lider kabi fikr yuriting
|
| bet | 2/5 | | Sana | 15.05.2023 | | Hajmi | 54.33 Kb. | | #59968 |
Bog'liq Diqqatning fiziologik mexanizmlarini nimalar tashkil qiladi илмий ишлар руйхати Шокирова \'\'\', 14-мавзу. Агробизнесда иннавацион лойиҳаларни бошқариш (4) Lider kabi fikr yuriting Qat’iy, lekin mehribon bo’ling Mutaxassis bo’ling Hal qiluvchan bo’ling O’z izdoshlaringizga g’amxo’rlik qiling Har bir inson lider bo’lishi mumkinligiga ishoning O’z va’dalaringizda turing
Bu qadam nima qilayotganingizni aniq bilish bilan bog’liq emas — siz o’zingizga ishonar ekansiz, boshqalar sizga kamroq savol beradi. Odamlar oldindan fikr yuritishga moyil va siz o’zingizni huddi shunday bo’lishi kerakligidek tutsangiz, odamlar ham bu shunday bo’lishi kerak ekan deb o’ylashadi. Shu sababli, siz o’zingizga ishonsangiz, odamlar sizni «o’z ishini biladi» deb o’ylashadi. Shu tariqa siz ishonch, javobgarlik va hurmat topishingiz mumkin.
SHAXSDAGI MAVJUD EHTIYOJLAR NECHAGA BO`LINADI VA ULAR QAYSILAR?
Inson ehtiyojlarining turlari
Uning mashhur piramidasida, Maslou bizga har xil darajada buyurtma qilingan beshta insoniy ehtiyojlar haqida aytib beradi, rasm asosidan uning eng yuqori qismigacha. O'zimizdan va hayotimizdan qoniqish hosil qilish uchun bu ehtiyojlarni birma-bir qoplash kerak. Unga ko'ra, avvalgi ehtiyojlar birma-bir qondirilgan taqdirdagina, piramidaning yuqori qismiga kirish mumkin.
Biroq, inson ehtiyojlarini tasniflashning boshqa mezonlari mavjud. Quyida biz ushbu ehtiyojlarni tasniflashning turli usullarini ko'rsatamiz. Ular quyidagichadir:
Tavsiya etilgan maqola: "Maslou piramidasi: inson ehtiyojlari iyerarxiyasi"
Uning ahamiyati yoki tabiatiga ko'ra
Ehtiyojlar hayotiy bo'lishi mumkin yoki bo'lmasligi mumkin, ya'ni ular ba'zi hollarda qoniqtirilmasa, boshqalarda esa shaxsning omon qolishiga yordamchi bo'lishi mumkin bo'lsa, ular organik xavf tug'dirishi mumkin.
1. Birlamchi ehtiyojlar
Ular hayotiy ehtiyojlar, ya'ni qoniqish insonning omon qolishiga bog'liq bo'lganlardir. Masalan, ovqatlanish, uxlash, nafas olish, hidratlash va h.k. Bu tananing yaxshi ishlashiga imkon beradigan minimal standartlarni saqlash bilan bog'liq ehtiyojlar.
2. Ikkilamchi ehtiyojlar
Ular hayotiy ahamiyatga ega emas, balki odamning qoniqish darajasi va farovonligini oshiradi. Ular odatda madaniy tarkibiy qismga ega, shuning uchun ular madaniyatga va hatto vaqt momentiga qarab har xil bo'lishi mumkin. Masalan, mashinangiz bor, uyali telefoningiz bor. va boshqalar.
Uning kelib chiqishiga ko'ra
Kelib chiqishiga qarab inson ehtiyojlari quyidagilar bo'lishi mumkin.
3. Shaxsiy ehtiyojlar
Ular shaxs yoki shaxsning ehtiyojlari bo'lib, ular ikki xil bo'lishi mumkin:
Tabiiy: Ular asosiy ehtiyojlar: ovqatlanish, suv ichish va h.k.
Ijtimoiy: Madaniy tabiatga ega bo'lganlar: soat taqish, to'yni nishonlash, galstuk taqish va hk.
4. Kollektiv ehtiyojlar
Ular guruh yoki jamiyat sifatida, ya'ni fuqaro sifatida shaxslarning ehtiyojlari: jamoat transporti, xavfsizlik va tartib va boshqalar.
Uning iqtisodiy ahamiyatiga ko'ra
Ularning iqtisodiy funktsiyasi bor yoki yo'qligiga qarab, ehtiyojlar ... bo'lishi mumkin.
5. Moliyaviy ehtiyojlar
Ularni amalga oshirish uchun iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish zarur bo'lgan ehtiyojlardir. Masalan, ko'chma yoki ovqatlanish (bozorda oziq-ovqat sotib olish).
6. Iqtisodiy bo'lmagan ehtiyojlar
Ushbu ehtiyojlar iqtisodiy faoliyatni talab qilmaydi. Masalan, nafas olish va tijorat operatsiyalaridan tashqarida bo'lgan hayotning har qanday sohasi.
Maslow nazariyasi, shuningdek, defitsit ehtiyojlar va shaxsning rivojlanishi haqida gapiradi.
7. Kamomad ehtiyojlari
Ular, agar biz ularni qoniqtirmasak, etishmovchilik borligiga ishora qiladi, ya'ni ularsiz yashay olmaymiz. Ular fiziologik, xavfsizlik, mansublik va tan olish ehtiyojlari. Kamchilik ehtiyojlarini qondirish yoqimsiz his-tuyg'ular va oqibatlarga yo'l qo'ymaslik uchun muhimdir.
8. Borliqning rivojlanishi
Ular shaxsiy o'sish uchun muhimdirva ular biron bir narsaning defitsiti bilan emas, balki shaxs bo'lib o'sishni istashlari bilan bog'liq. Shuning uchun, ular asosan "Men" haqidagi g'oyalarga va ularning insonning hissiy holatiga ta'sir qilish uslubiga asoslanadi
Ibrohim Maslouning so'zlariga ko'ra
Maslou nazariyasiga ko'ra insonning har xil ehtiyojlari mavjud:
9. Fiziologik ehtiyojlar
Ibrohim Maslou piramidasining birinchi darajasi asosiy ehtiyojlardan iborat odamlar har kuni talab qiladilar: oziq-ovqat, kiyim-kechak va boshpana. Ushbu kundalik ehtiyojlar birlamchi va fiziologik bo'lib, inson tanasining to'g'ri ishlashi, shu jumladan havo, suv va uyquni talab qiladigan jismoniy talablardan iborat. Boshqacha qilib aytganda, ular bizning hayotimiz uchun zarurdir va agar ular qoniqtirmasa, biz tirik qololmasdik. Shuning uchun, odamlar doimo ularni qoplashlari kerak.
10. Xavfsizlik talablari
Maslowning "Ehtiyojlar piramidasi" ierarxiyasida ikkinchi darajali ehtiyojlar xavfsizlik ehtiyojlari hisoblanadi. Odamlar o'zlarining farovonligi va xavfsizligiga ishonch hosil qilishlari kerak. Masalan, biz uyimizdagi o'g'rilar yoki biz yashaydigan uyimiz yo'qligi haqida qayg'urishni yoqtirmaymiz. Odamlar sog'lig'ini, shuningdek shaxsiy va moliyaviy xavfsizligini qadrlashadi.
11. A'zolik ehtiyojlari
Inson ehtiyojlari ierarxiyasidagi uchinchi daraja - mansublik yoki ijtimoiy ehtiyojlarning ehtiyojlari. Odamlar buning evaziga sevishlari va sevilishi kerak, ular boshqalar ularni qadrlashini va mehrga muhtojligini his qilishlari kerak. Inson shuningdek, ijtimoiy guruhlarga mansublik zarurligini his qiladi va binobarin, biz boshqalar bilan bog'lanish va tegishli bo'lish tuyg'usiga ega bo'lishni yaxshi ko'ramiz.
Barchamiz atrofimizdagi odamlarga mos kelishimiz, o'zaro aloqa qilishimiz va qabul qilishimiz kerak. Ijtimoiy ehtiyojlarimizni qondirish uchun oila, do'stlik va munosabatlar biz uchun muhimdir.
12. E'tirof etish yoki hurmat qilish ehtiyojlari
Odamlarni hurmat qilish va qadrlash kerak. Ushbu hurmat va o'z-o'zini hurmat qilish ehtiyoji Maslowning ehtiyojlar ierarxiyasining to'rtinchi darajasini tashkil etadi. Boshqalarning ehtiyojlari singari, bu ehtiyojlar insonning boshqa ehtiyojlari bilan o'zaro bog'liq va ular bilan doimiylikni yaratadi. Natijada, hurmat ehtiyojlari ikki bosqichga ega.
Birinchisi, insonning ijtimoiy ehtiyojlaridan kelib chiqadi, boshqalarning hurmatiga sazovor bo'lish zarurati. Bunday ehtirom ehtiyoji odamlarni shon-sharaf, obro'-e'tibor va obro'-e'tibor izlashga undaydi. Ikkinchisi, nafaqat boshqa odamlardan, balki o'z-o'zini hurmat qilishni talab qiladi.
13. O'z-o'zini realizatsiya qilish ehtiyojlari
Bu piramidaning eng yuqori darajasida topilgan ehtiyojlar. Ular odamlar bo'lishni xohlaydigan narsalar bilan bog'liq. Shaxslar avvalgi ehtiyojlarini qondirganlarida, ular orzu qilgan inson bo'lishga bo'lgan kuchli istakni his qilishadi.
Boshqa so'zlar bilan aytganda, ular o'zlarini bajarish, potentsiallarini yangilash va iste'dodlarini yuzaga chiqarishga ehtiyoj sezadilar va uning tabiatining to'liqligi. Maslou, inson qanday potentsialga ega bo'lsa, uni yuzaga chiqarishi kerak deb o'ylaydi. Shaxs nima uchun tug'iladi va uni baxtli qiladi.
Agar siz o'zingizni anglaydigan odamlar qanday bo'lishini bilmoqchi bo'lsangiz, bizning postimizga tashrif buyurishingiz mumkin: "Avraam Maslouga ko'ra o'zini o'zi namoyon etgan odamlarning 13 xususiyati"
O‘SMIRLIK DAVRIDA PSIXIK RIVOJLANISHDA NIMALARGA E`TIBOR BERISH KERAK?
O‘smirlik 10-11 Yoshlardan 14-15 Yoshlargacha bo‘lgan davrni tashkil etadi. Hozirgi o‘smirlar o‘tmishdoshlariga nisbatan jismoniy aqliy va siyosiy jihatdan bir muncha ustunlikka ega. Ularda jinsiy etilish, ijtimoiylashuv jarayoni, psixik o‘sish oldinroq namoyon bo‘lmokda. Aksariyat o‘quvchilarda o‘smirlik Yoshiga o‘tish, asosan, 5-sinflardan boshlanadi. «Endi o‘smir bola emas, biroq katta ham emas» - ayni shu ta’rif o‘smirlik davrining muhim xarakterini bildiradi. O‘smirlik – bolalikdan kattalikka o‘tish davri bo‘lib, fiziologik va psixologik jihatdan o‘ziga xos xususiyatlari bilan xarakterlanadi. Bu bosqichda bolalarning jismoniy va psixik taraqqiyoti juda tezlashadi, hayotdagi turli narsalarga qiziqishi, yangilikka intilish ortadi, xarakteri shakllanadi, ma’naviy dunyosi boyiydi, ziddiyatlar avj oladi. O‘smirlik balog‘atga etish davri bo‘lib, yangi hislar, sezgilar va jinsiy hayotga taallukli chigal masalalarning paydo bo‘lishi bilan ham xarakterlanadi Bu Yoshda o‘smir rivojida keskin o‘zgarishlar ro‘y bera boshlaydi. Bu o‘zgarishlar fiziologik hamda psixologik o‘zgarishlardir. Bo‘yga o‘sish bir tekis bormaydi: qiz-bolalar 5-7 sm o‘ssalar, o‘g‘il bolalar 5-10 sm o‘sadilar. Bo‘yiga karab o‘sish paysimon ilk suyaklarning uzunlashishi va umurtqa qismining kattalashishi hisobiga ro‘y beradi.
Og‘iz bo‘shlig‘i va halqumdagi o‘zgarishlar oqibatida tovush tembri ham o‘zgaradi. Bu o‘g‘il bolalarda qiz bolalarga nisbatan ko‘prok darajada sodir bo‘ladi. O‘g‘il bolalarning tovushi vazminrok bo‘lib qoladi, do‘rillaydi.
Garchi bu davrda mushaklar tez sur’at bilan o‘ssa ham, mustahkamlashsa ham, lekin baribir oyoq va qo‘l suyaklarining o‘sish sur’ati orqada qoladi. O‘smirlarda bu xususiyat ularning beso‘naqay xatti-harakatlarida, yurish-turishlaridagi qo‘pollikka, katta-katta odim tashlashlariga sabab bo‘ladi.
Fiziologik o‘zgarish jinsiy etilishning boshlanishi va bu bilan bog‘liq ravishda tanadagi barcha a’zolarning mukammal rivojlanishi va o‘sishi, hujayra va organizm tuzilmalarining qaytadan shakllana boshlashida namoyon bo‘ladi. Organizmdagi o‘zgarishlar bevosita o‘smir endokrin sistemasining o‘zgarishlari bilan bog‘liqdir. Bu davrda ichki sekretsiya bezlaridan biri gipofiz bezining funksiyasi faollashadi. Uning faoliyati organizm to‘qimalarining o‘sishi va muhim ichki sekretsiya bezlarining (qalqonsimon bez, buyrak usti bezi va jinsiy bezlar) ishlashini kuchaytiradi. Natijada bo‘y o‘sishi tezlashadi, jinsiy balog‘atga etish (jinsiy organlarning rivojlanishi, ikkilamchi jinsiy bezlarning paydo bo‘lishi) amalga oshadi. Ko‘krak qafasi ham gavdaning bo‘y o‘sishiga nisbatan sekin rivojlanadi. Buning natijasida ayrim o‘smirlarning elkasi, ko‘kragi tor bo‘lib qoladi, bu esa o‘z navbatida kislorod etishmasligiga, nafas qisishiga olib keladi. Kislorod etishmasligi natijasida ruhiy faoliyatga putur etadi. Bu davrda yurak kengayishi bilan qon tomirlari ham yo‘g‘onlashadi. Qon aylanish sistemasining qayta qurilishi, vegetativ nerv sistemasidagi barqarorlik qon aylanishini buzadi va o‘smirda ba’zi qon bosimining ortishi ro‘y beradi.
Bu davrda ayniqsa jinsiy bezlar faoliyati kuchayadi. O‘smirda ro‘y beradigan biologik-jismoniy o‘zgarish natijasida uning psixik dunyosida tub burilish nuqtasi vujudga keladi. O‘smirlik Yoshida ularning xulq-atvoriga xos bo‘lgan alohida xususiyatlarni jinsiy etilishning boshlanishi bilan izohlab bo‘lmaydi. Jinsiy etilish o‘smir xulq-atvoriga asosiy biologik omil sifatida ta’sir ko‘rsatib, bu ta’sir bevosita emas, balki ko‘proq bilvositadir.
O‘smirlar o‘zlarini kattalardek tutishga harakat qiladilar. Ular o‘zlarining layoqat, qobiliyat va imkoniyatlarini ma’lum darajada o‘rtoqlari va o‘qituvchilariga ko‘rsatishga intiladilar. Bu holatni oddiy kuzatish yo‘li bilan ham osongina ko‘rish mumkin. O‘smirlik davri «o‘tish davri», »krizis davr», «qiyin davr» kabi nomlarni olgan psixologik ko‘rinishlari bilan xarakterlanadi. CHunki, bu Yoshdagi o‘smirlarning xatti-harakatida muqobil, yangi sharoitlarda o‘z o‘rnini topa olmaganligidan psixik portlash hollari ham kuzatiladi. O‘z davrida L.S. Vigotskiy bunday holatni “psixik rivojlanishdagi krizis» deb nomlagan. Kichik maktab davridan so‘ng bola alohida olingan shaxs sifatida o‘z-o‘ziga munosabatini shakllantirish jarayonida asosan ikki bosqichni boshidan kechiradi. Bu bosqichlar o‘smirlik Yoshini ikki xil davrga - kichik o‘smirlik davri va katta o‘smirlik davrlariga to‘g‘ri keladi. Birinchi bosqichda o‘smir o‘zini ”bola”lardan ajratib, endi o‘zini kattalar olamiga mansubligini ta’kidlamoqchidek bo‘ladi. Kattalar hayotiga kirishga qiziqish o‘smirlarning asosiy xarakteristikalari hisoblanadi.
Bu davr uchun kattalarning xatti-harakatlariga taqlid qilish va o‘zining mana shu yarashmagan qiliqlariga tanqidiy baho bera olmaslik, uning katta Yoshli kishilarga yaqin bo‘lishi, yordam berayotgan bir guruh tengdoshlari bilan ortiq darajada bog‘liq bo‘lib qolishi va shu singari holatlar xarakterlidir. Ikkinchi bosqichda o‘smir endi o‘zining Yosh bola emasligiga shubha qilmaydi va o‘zligini aniq anglay boshlaydi, o‘z shaxsini ulug‘lab, o‘ziga xos harakatlar qila boshlaydi. O‘smirlarni o‘z shaxslari haqidagi fikrlar ko‘prok qiziqtiradi, ular o‘zlarini bilishga, maqsadli rivojlantirishga, tarbiyalashga harakat qiladilar.
O‘smirlik davrida ichki erkinlikning o‘sishida, o‘z-o‘zini anglash layoqatlarida, mustaqil xatti-harakatlarida katta sifat o‘zgarishlari yuz beradi. Bunday o‘zgarishlarning yuzaga kelishida irodaning ham ahamiyati katta. Iroda oliy psixik funksiya sifatida o‘smirning erkin harakat qilish quroli, Shuningdek, shaxsi rivojining magistral chizig‘i bo‘lib hisoblanadi. Bu davrga kelib uning harakatlari o‘zi bilan o‘rtoq bo‘lgan bir guruh tengdoshlariga bog‘liq bo‘lmay qoladi. O‘rtoqlari o‘smirga o‘zi to‘g‘risidagi noto‘g‘ri tasavvurlardan qaytib, jiddiy o‘ylab ko‘rishga uni majbur qilmoqchi bo‘lganlarida ham u bemalol rad javobini berishi va o‘z fikrida qat’iy turib himoya qilishi mumkin. Bu davrda o‘zga kishilarning ichki dunyosiga ortiqcha qiziqish bilan qarash va o‘z xatti-harakatlarini o‘zi tahlil qilish, o‘z-o‘zini tarbiyalashning elementlarini yuzaga kelishi mana shu ikkinchi bosqichdagi o‘smirlar hayotiga xos xususiyatlardir. O‘smirlik davriga ko‘pincha so‘zga kirmaslik, o‘jarlik, tajanglik, o‘z kamchiliklarini tan olmaslik, urushqoqlik kabi salbiy xususiyatlar xosdir. O‘smirlar hayotda, ekranda va kitoblarda kattalarning mustaqilligini va erkinligini, ularning katta va qiziqarli ishlarini, dadil harakatlarini, qahramonliklarini, atrofdagilar orasidagi obro‘larini ko‘radilar hamda havas qiladilar.O‘smirda katta Yoshli odam bo‘lishga yoki hech bo‘lmaganda katta Yoshli odam bo‘lib ko‘rinishga qiziqish, intilish paydo bo‘ladi va bu xohishni amalga oshirish unga osondek bo‘lib ko‘rinadi. O‘smirlarning ehtiyojlari va imkoniyatlarining o‘zaro mos kelmasligi o‘smirlar bilan ota-onalari, o‘qituvchilari va boshqa murabbiylari o‘rtasida qarama-qarshilikni keltirib chiqaradi.
TEMPERAMENT VA UNING TURLARINI SANAB BERING.
Har birimiz juda ko'p do'stlarimiz bor. Ba'zilar hayot haqida shikoyat qilishni yoqtirsa, boshqalari o'rnak bo'lishadi. Ularning barchasi butunlay boshqacha, jismoniy shaxslardir. Ammo ular shuningdek, xarakterga ega bo'lgan xususiyatlar va xususiyatlarga ega. Siz qanaqa ekani va qanaqa odamlar sizga yoqqanligini bilasizmi? Aks holda, biz sizga ushbu masalaning barcha tafsilotlarini ochib beramiz.
Temperament - uning xususiyatlari va turlari
Albatta, ko'p insonlar bir kishi haqida eshitgan, u juda oddiy odam. Biroq, bu so'zlarning orqasida nima va qanday xususiyatlar unga bunday baho berishga ruxsat berdi? E'tiqod turlarini o'rganish psixologlar tomonidan insonning aqliy jarayonlari muayyan ritmda davom etishi, his-tuyg'ularni turli darajalarda ifodalashi va harakatlarning energiyasi ham o'zgarib borishiga yordam berdi. Temperament insonning yuqori asabiy faoliyatining tabiiy xususiyatlari bilan chambarchas bog'liq. Bu odamlar o'rtasida hissiylik, ta'sirchanlik, xatti-harakatlar va har qanday faoliyat uchun farqlar bilan ajralib turadi. Boshqacha qilib aytganda, bu tabiatning dinamikasi, tug'ma bo'lgan, bolalikda o'zini namoyon qiladi va tarbiya berishga o'zini bag'ishlamaydi. Shunga qaramay, e'tiqodlar, hayot tamoyillari va moyillikka nisbatan dunyoqarashning hech qanday aloqasi yo'qligini esga olish lozim.
Psixologlar mo''tabar turlarini to'rt qismga ajratishgan, ularning har biri alohida ajralib turuvchi xususiyatga ega, ammo sof shaklda juda kam. Shunday qilib, bugungi kunda murosasiz huquqlarning turlari xoler, sanguine, flegmatik va melankolikka bo'linadi.
|
| |
