Mavzu: Ma'lumotlar bazasini loyihalash. Mohiyat - aloqa diagrammasini qurish

Rastalar ob'yektining xususiyatlari.

1.3jadval.

1.4jadval.

Mahsulotlar ob'yektining xususiyatlari.

1.5jadval.

Xodimlar ob'yektining xususiyatlari.

Etkazib beruvchilar ob'yektining xususiyatlari.

1.7jadval.

Omborxona ob'yektining xususiyatlari.

Quyidagi rasmda aloqalar (ob'yektlar orasidagi munosabatlar)ning ko'rinishi keltirilgan

1.1 rasm. “Supermarket” obyektli modeli elementlari orasidagi ob'yektli

Nazorat savollari

1. Predmet soha tushunchasiga tarif bering.

   
   

2. Mohiya-aloqa modeli deganda nimani tushunasiz?

   
   

3. Mohiyat-aloqa modelida asosiy elementlar tushunchasini aniqlang.

   
   

4. Mohiyat-aloqa modeli ma'lumot bazasi strukturasi qanday aniqlanadi?

   
   

5. Mohiyat-aloqa modeli diagrammasi qanday tasvirlanadi?

   
   

2. LABORATORIYA ISHI Mavzu: Relyatsion ma'lumotlar bazasini loyihalash.

   
   

1. Birga - bir (1:1)munosabat. A va V ob’ektlar to„plami orasida 1:1 munosabat o‘rnatilgan deyiladi, agarda A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektning bitta nusxasi mos kelsa, va aksincha, V ob’ektning har bir nusxasiga A ob’ektning bitta nusxasi mos kelsa.

   
   

2. Birga - ko„p (1:n) munosabat. A va V ob’ektlar to„plamida A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektning bir nechta nusxasi mos kelsa, shu bilan birga V ob’ektning har bir nusxasiga A ob’ektning bittadan ko„p bo„lmagan nusxasi mos kelsa shunday munosabat hosil bo„ladi.

   
   

3. Ko„pga - bir (n:1) munosabat A va V ob’ektlar to„plami orasida o„rnatilsa, unda A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektning ko„pi bilan bitta nusxasi mos keladi. V ob’ektning nushalari orasida shundaylari mavjudki, ularga A ob’ektning bir nechta nusxasi mos keladi.

   
   

4. Ko„pga - ko„p (m: n) munosabat. A va V ob’ektlar orasida shunday munosabat o‘rnatilgan deyiladi, agarda A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektni bir nechta nusxasi mos kelsa va aksincha.

   
   

Yuqoridagilarga tayangan holda obyektlarni yaratib olamiz (PS bo'yicha).

1. jadval.
   

Rastalar jadvali.

Bu ob'yektda boshqa bir ob'yekt bilan bog 'lanis

ii uchun id ustuni mavjud.
Ob'yektlarni raqamlar orqali bog'lash maqsadga muvofiqdir.

Mahsulot turi jadvali.

Bu ob'yekt “rasta_id” atributi orqali rastalar ob'yektiga bog'lanadi va boshqa bir ob'yektga “ID” atributi orqali bog'lanishi mumkin.

3. Jadva
   

Bu ob'yekt “Mahsulot_t_id” atributi orqali mahsulot turi ob'yektiga bog'lanadi va boshqa bir ob'yektga “ID” atributi orqali bog'lanishi mumkin.

3. Jadva
   

Bu ob'yekt “Mahsulot_id” atributi orqali mahsulotlar ob'yektiga bog'lanadi va boshqa bir ob'yektga “ID” atributi orqali bog'lanishi mumkin.

3. Jadval.
   

Omborxona jadvali.

Bu ob'yekt “Mahsulot_id” atributi orqali mahsulotlar ob'yektiga bog'lanadi va boshqa bir ob'yektga “ID” atributi orqali bog'lanishi mumkin.

1. Relyatsion bog'lanish nima?

   
   

2. 1:1 munosabatning mohiyati.

   
   

3. 1: n munosabat bog' lanishda nimalarga e' tabor qaratish zarur?

   
   

4. m:n munosabat bog'lanishga misol keltiring.

   
   

5. Ierarxik ma'lumotlar tuzilishi nima?

   
   

Mavzu: SQL yordamida ma'lumotlar bazasini yaratish va ma'lumotlarga ishlov

Ishdan maqsad: predmet soha ma'lumotlar bazasini so'rovlar orqali yaratishni va so'rovlar orqali oddiy jarayonlarni bajarishni o'rganish, hamda ko'nikmaga ega bo'lish.

• SELECT : ombordan ma'lumotlarni chaqiradi;

  
  

• DELETE : omborgi ma'lumotlarni o'chiradi;

  
  

• INSERT : omborga ma'lumotlarni kiritadi;

  
  

• REPLACE : agar omborga shunaqa yozuv bo'lsa uni yangilaydi, aks holda qo'shib qo'yadi;

  
  

• UPDATE : ombordagi ma'lumotni o'zgartiradi.

  
  

SQL ning boshqa komandalari ma'lumotlar omborini strukturasini tashkil qilishda ishlatiladi, ya'ni ular ma'lumotlar bilan ishlamaydi.

• CREATE : ma'umotlar ombori, jadval yoki indeks yaratadi;

  
  

• ALTER : jadval strukturasini o'zgartiradi;

  
  

• DROP : ma'lumotlar omborini yoki jadvalni o'chiradi.

  
  

Endi har bir komanda strukturasi ko'rib chiqamiz.

1. Super market predmet sohasining barcha ob'yektlarini sql so'rov orqali yarating.

   
   

2. PS barcha ob'yektlari so'rovlar orqali ma'lumotlar bilan to'ldirilsin.

   
   

3. Mahsulot ob'yektidan nonni narxi o'zgartirilsin.

   
   

4. Mahsulot ob'yektidan nokning Mahsulot_t_id atributi ma'lumoti o'zgartirilsin.

   
   

5. Mahsulot ob'yektidan nonning saqlash muddati o'zgartirilsin.

   
   

6. Mahsulot ob'yektidan go' shtning narxi va saqlash muddati o' zgartirilsin.

   
   

7. Etkazib beruvchilar ob'yektidan ikkinchi qatordagi etkazib beruvchi nomi

   
   

boshqasiga o'zgartirilsin.

8. Etkazib beruvchilar ob'yektidan Sarbon MChJ ga tegishli bo'lgan barcha

   
   

malumotlar o'chirilsin.

9. Xodimlar ob'yektidan lavozimi sotuvchi va ismi Alisher bo'lgan xodim

   
   

ma'lumotlari o'chirilsin.

10. Xodimlar ob'yektidan Sanjarning lavozimi sotuvchidan boshqaruvchiga

    
    

o'zgartirilsin.

11. Mahsulot turi ob'yektiga sut mahsulotlari obyekti qo'shilsin.

    
    

12. Rastalar ob'yektiga yangi rasta qo'shilsin.

    
    

13. Xodimlar ob'yektidan Oybek haqida ma'lumot chiqarilsin.

    
    

14. Mahsulotlar ob'yektidan narxi 2500 dan kam bo'lgan mahsulotlar chiqarilsin.

    
    

15. Mahsulotlar ob'yektidan narxi 1200 va saqlash muddati 4 oy bo'lgan mahsulotlar chiqarilsin.

    
    

16. Non mahsulotlariga tegishli bo'lgan mahsulotlar haqida ma'lumot chiqarilsin.

    
    

17. Olmani qaysi etkazib beruvchidan olib kelinganligi chiqarilsin.

    
    

18. Mahsulotlar ob'yektidan omborda bor va buyurtma berilgan atributlaridan foydalanib super marketda qolgan mahsulot haqida ma'lumot chiqarilsin.

    
    

19. Xodimlar ob'yektiga yangi ustun qo'shilib har bir xodimning ish staji yozilgin.

    
    

20. Xodimlar ob'yektidan Lolani barcha ma'lumotlari o'chirilsin.

    
    

Nazorat savollari

1. SELECT buyrug'iga misol keltiring.

   
   

2. (*) nima vazifani bajaradi.

   
   

3. DELETE buyrug'ining strukturasini ko'rsating.

   
   

4. INSERT buyrug' ining barcha imkoniyatlarini ko 'rsating.

   
   

5. AUTO_INCREMENT bo' lgan atribut INSERT buyrug' iga e'lon qilinishi shartmi?

   
   

6. UPDATE buyrug'i imkoniytalari.

   
   

7. WHERE buyrug'idan nima uchun foydalaniladi?

   
   

8. CREATE buyrug'ining vazifalari nimalardan iborat?

   
   

9. ALTER buyrug'iga misol keltiring.

   
   

10. DROP va DELETE buyruqlarining farqi nimada?

    
    

Mavzu: Jadvallar ustida so'rovlar. Ma'lumotlarni saralash. WHERE standart

1. Mevalardan tashqari narxlari 500 va 2000 orasida bo'lgan barcha mahsulotlar haqida ma'lumot chiqarilsin.

   
   

SELECT * FROM mahsulotlar' WHERE mah_narxi(so'm)'

4.1 rasm. 1 misoldagi so'rovning natijasi

2. Mahsulotlar soni sanalsin.

   
   

SELECT count(*) as 'mahsulot soni' FROM 'mahsulotlar';

3. Eng yuqori narxga ega bo'lgan mahsulot narxi chiqarilsin.

   
   

SELECT MAX('mah_narxi(so''m)') as 'eng qimmat mahsulot' FROM 'mahsulotlar';

4. Eng arzon bo'lgan mahsulot haqida ma'lumot chiqarilsin.

   
   

SELECT * FROM mahsulotlar' WHERE mah_narxi(so'm)'=(SELECT MIN('mah_narxi(so''m)') FROM 'mahsulotlar');

5. Mahsulotlar narxlarining o'rta arifmetigi topilsin.

   
   

SELECT AVG('mah_narxi(so''m)') as 'o''rtacha arifmetigi' FROM 'mahsulotlar';

6. Sut mahsuloti haqida ma'lumot chiqarilsin.

   
   

   4.5 rasm. 5 misoldagi so'rovning natijasi

   
   
   

SELECT * FROM mahsulotlar' WHERE 'mahsulot_nomi'=’Sut’;

7. Birinchi xodim manzili haqida ma'lumot berilsin. SELECT * FROM xodimlar' WHERE x_id'=1;

   
   

   4.6 rasm. 6 misoldagi so'rovning natijasi

   
   
   

SELECT

WERE 'x_icf =1 LIMIT 0 " 30

Profiling [ I

Show

30

row(s) starting from record #

0

mode and repeat headers after

100

8. Barcha xodimlarni bir oylik maoshlarini yig'indisini topish.
   

   x id familiya ismi	sharifi	lavozimi	telraqami	manzili	ish_vaqti	staji
   □ j? У 1 Alimov Qodir	Salimovich	sotuvchi	123456	Yunusobod 18-15-23	7:00 dan 18:00 gacha	3

   in | horizontal
   

   cells
   

   + Options
   

   4.7 rasm. 7 misoldagi so'rovning natijasi

   
   
   

SELECT SUM('maoshi') as 'maoshlar yi''gindisi' FROM 'xodimlar';

4.8 rasm. 8 misoldagi so'rovning natijasi

9. Xodimlar familyalarining bosh harflari chiqarilsin.

   
   

1. SELECT MID('familiya',1,1) as 'bosh harflari' FROM 'xodimlar';

   
   

2. SELECT LEFT('familiya',1) as bosh harflari' FROM xodimlar';

   
   

3. SELECT SUBSTR('familiya',1,1) as bosh harflari' FROM xodimlar';

   
   

1. Xodimlar jadvalidan eng ko'p maosh oladigan xodim haqida ma'lumot chiqarilsin.

   
   

2. Berilgan predmet sohaning uchta jadvali INNER JOIN orqali birlashtirilsin va har biridan bittadan ushtun chiqarilsin

   
   

3. Xodimlar jadvalidan eng kam maosh oladigan xodim haqida ma'lumot chiqarilsin.

   
   

4. Mahsulotlar jadvalidan mahsulot narxi ustuniga narxlarni 10 %ga kamaytirib yozing.

   
   

5. Mahsulot jadvalining omborda mavjud mahsulotlar va buyurtma berilgan mahsulotlotlar ustunidan foydalanib omborxonada mavjud mahsulotlar haqida ma'lumot chiqarilsin.

   
   

6. Mahsulot jadvalining omborda mavjud mahsulotlar va buyurtma berilgan mahsulotlotlar ustunidan foydalanib omborxonada keltirilishi mumkin bo'lgan mahsulotlar nomi chiqarilsin.

   
   

7. Mahsulotlar jadvalidan narxi 20 ming yoki 18 minga teng bo'lgan mahsulotlar chiqarilsin

   
   

8. Barcha mahsulotlaming bosh harflari chiqarilsin.

   
   

9. Mahsulotlar jadvalidan go'sht mahsulotidan tashqari barcha mahsulotlar chiqarilsin.

   
   

10. Supermarketda nechta mahsulot borligi topilsin.

    
    

11. Eng qimmat mahsulot topilsin.

    
    

12. Xodimlarga bir oyda beriladigan o'rta maosh topilsin.

    
    

13. Mahsulot nomlari va mahsulot turlari bitta atributga birlashtirilsin.

    
    

14. Xodimlarga beriladigan yillik maosh hisoblansin.

    
    

15. Mahsulot nomlari alfavit bo'yicha chiqarilsin.

    
    

16. Mahsulot nomlari mahsulot turi bo'yicha guruhlansin.

    
    

17. Oxirgi mahsulot haqida ma'lumot chiqarilsin.

    
    

18. Mahsulotlar ob'yektidan foydalanib nomlari “g” bilan boshlanadigan mahsulot narxlari va nomlari chiqarilsin.

    
    

19. Mahsulot turi ob'yektidan foydalanib birinchi mahsulot turi chiqarilsin.

    
    

20. Rastalar va Mahsulot nomi ob'yektlaridan foydalanib birinchi rastaga turgan mahsulotlar haqida ma'lumot berilsin.

    
    

21. Eng arzon mahsulot topilsin.

    
    

22. Mahsulotlar ob'yektidan foydalanib saqlash muddati tugagan mahsulotlar ma'lum qilinsin.

    
    

23. Non mahsulotlariga tegishli barcha mahsulotlar chiqarilsin.

    
    

24. Mahsulotlar ob'yektidan foydalanib “Karam” qaysi etkazib beruvchi tomonidan keltirilganligi topilsin.

    
    

25. Mahsulot turi va mahsulotlar ob'yektlaridan foydalanib poliz ekinlarining bir kg miqdordagilarining umumiy narxi topilsin.

    
    

Nazorat savollari

1. Ma'lumotlar bazasiga qilinadigan so'rovlarni qanday ko'rishlarini bilasiz?

   
   

2. Ma'lumotlar bazasiga so'rovlar tuzishda qanday tillardan foydalaniladi?

   
   

3. Foydalanuvchi ma'lumotlar bazasiga so'rovlar orqali murojat qilganda nima natijalar beradi?

   
   

4. MBBTni qanday toifa funksiyalarini bilasiz?

   
   

5. MBBTni asosiy tashkil etuvchilari nimalardan iborat?

   
   

6. MB ishlab chiqish uchun MBBT tanlash qanday mezonlar bilan aniqlanadi?

   
   

7. So'rovlar tizimini yaratayotganda nimalarga e'tibot berish zarur?

   
   

8. FIRST komandasini yana qanday ko'rinishlari bor?

   
   

9. BETWEEN nima va u qanday so'rovlar uchun qo' llaniladi?

   
   

10. AS komandasinig vazifasi va qo'llanilishi haqida ayting?

    
    

5. Laboratoriya ishi

   
   

Mavzu: GROUP BY va HAVING standart so'zidan foydalanib so'rov yaratish

Yuqorida keltirib o'tilgan HAVING va GROUP BY standart so'zlaridan foydalanib supermarket predmet sohasining ma'lumotlar bazasi ustida ba'zi bir so'rovlarni yaratamiz.

1. misol: Omborxonada 500 kgdan kam qolgan mahsulotlar haqida ma'lumot berilsin.

   
   

So'rov: SELECT * FROM 'mahsulotlar' HAVING 'miqdori(kg)'<500; Natija:

cells

			m id mahturid	mahsulotnomi	miqdori(kg)	buyurtmamiqdori(kg)	saqlashmuddati(kun)	mahnarxi(so'm)
□		X	3 2	Nok	250	300	250	8000
и		X	lSprt| 6	Kolbasa	210	200	30	1520
□	J	X	7 7	Karam	300	450	33	1150