TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
- tadqiq etilayotgan EA ulanish sxemasi: elektr manba qutblari,
toklarning yo‘nalishi, elektrod toklarining oqib o‘tish zanjirlari va
ularning tashkil etuvchilari, toklarning o‘zaro bog‘lanishi;
- EA statik xarakteristikalari va boshqa tajribada olingan bog‘liqliklarning
mohiyati;
- EA matematik modeli parametrlarini tajriba ma’lumotlaridan aniqlash
uslublari va ularning fizik ma’nosini tushuntirish;
- ossillogrammalarni izohlash;
- tadqiq etilayotgan EA chegaraviy parametrlarining fizik nuqtai
nazardan tushuntirish.
1.1-1.3-mavzularning deyarli barcha bandlari laboratoriya ishlariga
tayyorlanish jarayonidagi uy vazifasining mazmunini belgilaydi va ular
mazkur
to‘plamdagi har bir laboratoriya ishlarining tavsiflarida o‘z ifodasini topgan.
Agar talaba ish bajarishdan avval yoki ish bajarish vaqtida yuqorida
ta’kidlangan mavzular bo‘yicha uy vazifalarini o‘zlashtirmagani o‘qituvchi
tomonidan aniqlansa, u holda talaba ish bajarishiga ruxsat etilmaydi yoki ish
bajarishdan chetlashtiriladi. Talabani 1.4 bandlarni o‘zlashtirishi laboratoriya
ishini himoya mashg‘ulotlarida o‘qituvchi tomonidan tekshiriladi.
1.2-bandlarida keltirlgan o‘lchash sxemalari va o‘lchov uslublari masalalari
mazkur qo‘llanmaning quyida keltirilgan "Universal laboratoriya stendi (ULS)
ning tavsifi" berilgan.
Hisobotlarni tuzish uchun 1.1 bandda keltirilgan savollarga javobni EA
haqidagi ma’lumotnomalardan izlash lozim.
2. Universal laboratoriya stendining tavsifi
Universal laboratoriya stendi (ULS) yarimo‘tkazgich asboblarni tadqiq
etishga mo‘ljallangan qurilma bo‘lib, u “Elektronika” laboratoriyasining asosiy
jihozlariga kiradi. ULS 25 ta laboratoriya ishlarini frontal usulda olib borishga
imkon beradi.
ULS tuzilish jihatdan asosiy modul va laboratoriya modulidan iborat (1.1-
rasm).
FILIALI
1.1-rasm. ULSning umumiy ko‘rinishi.
1.2– rasm. ULSning asosiy moduli.
Asosiy modul ikkita kuchlanish manbai (E1 va E2), ikkita multimetr va
past chastota generatoridan tashkil topgan. E1 va E2 kuchlanish manbalari
rostlanadigan bo‘lib, uning chiqishidagi qiymatlari noldan tadqiq etilayotgan
elektron asbob ish parametrlari bilan chegaralangan yuqori qiymatgacha
o‘zgaradi (1.2 – rasm).
1. sm. Ossilografning old paneldan ko‘rinishi.
Laboratoriya moduli ikkita multimetr, ikkita rostlanuvchi manba, ikkita
rostlanmaydigan: ikki qutbli E3 (+15V va -15V)
manba hamda
rostlanmaydigan E4 (+5V) manba, past chastota va impuls generatorlari,
elektrodlari uchlari sifatida xizmat qiluvchi tadqiq etiladigan elektron asbob
oyoqchalari va mikrosxemalar maxsus kommutatsiya maydonini tashkil
etuvchi uyachalardan iborat .
Past chastota generatori amplitudasi rostlanadigan bo‘lib, uning uchta
chiqishidan umumiy nuqtaga nisbatan (1:1, 1:10, 1:100)
signal tadqiq
etilayotgan elektron asbob yoki integral mikrosxemaga beriladi.
EKTRONIHKIASOVBA
Impulslar generatori chastotasi rostlanuvchi bir qutbli impulslar ketmaketligi va
zinasimon o‘zgarishli chiqishlarga nisbatan signal tadqiq etilayotgan
elektron asbob yoki integral mikrosxemaga beriladi.
Elektron asbob va mikrosxemalar
tadqiq etiladigan maxsus
kommutatsiya maydonida elektron asboblarning oyoqchalarini ulashga
mo‘ljallangan kvadrat shakldagi 48 ta kommutatsiya uyalari joylashtirilgan. Bu
uyachalar chiqishni faqat uchta nuqtadan tarmoqlantirishi mumkin.
O‘rganilayotgan elektron asbob oyoqchalari yonma-yon joylashgan kvadratlar
uyalariga ulanadi. Aks holda elektron asbob oyoqchalari qisqa tutashishi
mumkin. Bu holat yuz bersa, kuchlanish manbalari ulanishi
bilan
ogohlantiruvchi optik va akustik signal chiqadi. Bu vaqtda ogohlantiruvchi
yorug‘lik signalini tarqatayotgan manba o‘chirilishi zarur. Manba o‘chirilganidan
so‘ng yig‘ilgan sxema qayta tekshiriladi, xatolik aniqlanadi va tuzatiladi.
Kommutatsiya maydonining o‘rta qismida integral mikrosxemalar
oyoqchalarining chiqishlariga mo‘ljallangan, 1-24 raqamlari bilan belgilangan
qizil rangli uyachalar joylashtirilgan. Ushbu uyachalardan yuqoriroqda integral
mikrosxemalarni tadqiq etish uchun ularni laboratoriya modul sxemasiga
ulaydigan panel joylashgan. Sxema yig‘ishda o‘rganilayotgan mikrosxema
oyoqchalari panelga o‘rnatiladi va ularning chiqishlari 1-24 raqamlari bilan
belgilangan uyachalardan olinadi. Kommutatsiya maydonining yuqori qismida
to‘g‘ri chiziq bo‘ylab joylashgan va o‘zaro ulangan 2×8 ko‘rinishidagi uyachalar
mavjud. Bu uyachalar tadqiq etilayotgan asbobning birorta chiqishini ulash va
tarmoqlantirish uchun hizmat qiladi. Kommutatsiya maydonining eng
pastki
qismida xuddi shunday uyachalar mavjud bo‘lib, ular tadqiq etilayotgan
elektron asbobning zarur oyoqchasini yerga ulash uchun hizmat qiladi.
Laboratoriya modulidagi qora rangli uyachalar elektron asboblarni va qizil
rangli uyachalar esa mos ravishda mikrosxemalarni ulashda ishlatiladi.
O‘rganilayotgan elektron asbob, integral mikrosxema va elektron
qurilmalar kirish va chiqishlaridagi elektr signallar
qiymatlari va shaklini
