xakidagi» Konuni 1989 yil 10 iyulda kabul kilingan bulib, uning uzgartirishlariga ta’lim
strategiyasida ruy bergan uzgarishlar, mamlakatning ichki , tashki siyosatidagi isloxatlar,
yuzaga kelgan iktisodiy sharoitlar, chet El pedagogikasidagi ilgor tajribalarning mamlakat
ta’lim tizimiga kirib kelishi, ukuv fanlarining uygunlashuvi va boshkalar sabab buldi
Fransiyada ta’limning asosiy maksadi shaxsni xar tomonlama kamol topishini
ta’minlash, uni mustaxkam faoliyatga tayyorlsh, bozor
munosabatlari sharoitida
ukuvchilarni tadbirkorlikka, ishbilarmonlikka, omilkorlikka urgatish.shunga yarasha
kasb- korga ega kilishdan iborat.Bu erda :davlat maktablari,xususiy maktablar, oralik
maktablar mavjud.Ukitiladigan fanlar ichida
fransuz tili va adabiyoti, ukish va yozuv
aloxida axamiyatga molik. Ular uchun dars vaktining 30 foizi ajratiladi. Urtacha xaftalik
soatlar 26 soatdan iborat, darsning davomiyligi esa 60 dakika. Ukuv yili 5 chorakka
bulinadi. Fransiyada maktablarida boshlangich sinflarda ukish ertalabki va tushdan
keyingi kismlarga bulinadi.Ertalab ukuvchilar ona tilidan,tushdan
keyin esa matematika
va boshka fanlardan sabok oladilar.
Fransiya ta’limida bolalarning gudaklik chogidanok maktabda ukitish uchun tayyor
xolda olib kelish goyat muxim masaladir. Bu boskichda tarbiyalanuvchilar kuyidagicha
tabakalashtirilgan:
-kichik gurux 2-4 yosh,
-urta gurux 4-5 yosh,
-katta gurux 5-6 yosh.
5-6 yoshlilar maktabga tayyorlov guruxi bulib, ularga Fransiyada shu yoshdagi
bolalarning 100 foizini kamrab olingan . Bolalarni maktabga tayyorlash uchun aloxida
dastur va darsliklar mavjud.
Fransiyada boshlangich ta’lim maktablariga 6 yoshdan 11 yoshgacha bulgan
bolalar jalb kilinadi . Boshlangich maktab bepul va majburiy.
Uning vazifasi ukish,
yozish, xisoblash malakasini berishdir. Ukuv mashgulotlari ertalab soat 9 dan 12 gacha
xamda soat 14 dan 16 gacha 5 soat davom etadi. Maktabda ovkatlanish pullik, lekin
arzonlashtirilgan narxlarda. Boshlangich sinflarda ukish uch boskichda amalga oshiriladi:
Tayyorlov boskichi.
Elementar kurs (bu boskich ikki yil davom etadi).
CHukurlashtirilgan boskich.
Dasturlarda ukuv fanlarining barchasiga uch boskich buyicha anik, aloxida –
aloxida talablar kuyilgan.
1990 yildagi xukumat karoriga muvofik bolalar bilimi va kobiliyatiga karab ,dars
jadvalini tabakalashtirilgan xolda tuzish xukuki berildi. Ukuvchilar 11 yoshda boshlangich
maktabni tugallab, urta maktabga utadi. Urta ta’lim esa kollejlarda va litseylarda amalga
oshiriladi. Urta ta’lim ikki boskichda amalga oshiriladi . Urta ta’lim ikki boskichda
beriladi. Birinchi boskich (11 yoshdan15 yoshgacha) 4 yil bulib,eng kichik sinf 6-sinf, 5,4-
urta sinf xisoblanadi.
39
Oliy ta’lim universitetlarda uch davrda amalga oshiriladi. Birinchi davr umumiy
bulib, ukish muddati ikki yil. Ikkinchi davrda ukish bir yil davom etadi. Talablar uni
magistr darajasi bilan yakunlaydi. Uchinchi davrda ukish bir- ikki yil bulib, bunda:
- biron bir fanni chukurlashtrib urganganligi xakida diplom (bir yil);
- davlat doktorlik dissertatsiyasi-biron
bir soxani mukamal urganib, dissertatsiya
yozish kabi xujjatlar olish mumkin.
Fransiyada oliy ma’lumot va ixtisoslik beruvchi oliy texnologik institutlar mingdan
ortik. Uchinchi davrda doktorlik dissertatsiyasi (ikki yil) tayyorlanadi. Ular odatda sanoat,
maishiy xizmat kursatish, informatika mutaxassisliklariga ixtisoslashgan. Ukish muddati
ikki yil bulib, sakkiz xaftalik ishlab chikarish amaliyotini xam kuzda tutadi.
Sirtki ta’lim shaxobchalari juda keng bulib, u 500 turdagi urta , oliy, professional
ma’lumot berishni tavsiya etadi. Fransiyada maktab raxbarligi lavozimiga erishmok uchun
ta’limga raxbarlik kilishdan sabok beruvchi maxsus markazlarda ukiydilar. Bunday
markazlar ular raxbarlik kilish,maktab iktisodiyotini boshkarish, ta’limdagi yuridik
masalalar, konunchilik,
ota onalar bilan ishlash, madaniy-okrtuv ishlarin tashkil etish,
jamoada yaxshi ruxiy muxitni barpo etish kabi jixatlarni urganadilar. Ukishni yakunlagach
suxbatdan, test imtixonlaridan utadilar. Direktor dars bermaydi. Uning ish faoliyati ikki yil
davomida dikkat bilan kuzatib boriladi. SHu ikki yil davomida maktab direktori iste’dodli
tashkilotchi, etuk raxbar sifatida faoliyat kursata olmasa, u bu lavozimdan olib tashlanadi.
Maktab ukituvchilariga kuyilgan talab Fransiyada uta yukori. Ayniksa , boshlangich
maktablarda ukituvchi uz kasbini ustasi, ajoyib notik, san’atkor, musikachi,
sportchi,
tashkilotchi, namunali xulk atfor egasi bulmogi lozim.
5
Ukituvchilar uz nazariy-uslubiy malakalarini oshirishga katta axmaiyat beradilar.
Malaka oshirish kurslaridan utish uchun anik muddat belgilab kuyilmagan. Ukituvchilar
uz ixtiyori bilan test markazlarida imtixon topshiradi. SHu imtixonlar davrida ukituvchi
faoliyatida ayrim nuksonlar sezilib, malaka oshrishga extiyoj aniklansa, uz vakti va
mablaglari xisobiga malaka oshiradilar.
2000 yilda Fransiya maktablaridagi axvol sinchiklab urganilib, ukuvchilarning
kupchligi darslarga kirmay, boshka ishlar bilan mashgul ekanligi aniklanib, bu kamchlikni
tuzatish uchun choralar kurilmokda. CHunki aynan darsga kirmay yurgan bolalar urtasida
giyoxvandlik va xukuklarni buzish kabi xolatlar kup uchraydi. Umuman,
Fransiyada
ta’lim tizimini rivojlantirish uchun katta mablaglar ajratiladi.
