|
O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta
|
| bet | 18/18 | | Sana | 24.10.2022 | | Hajmi | 141.33 Kb. | | #27981 |
Bog'liq kolloid kimyo lab.2022 y. axborotlarni zichlash, 1-маъруза, 3.2-МАЖМУА, yakuniy rus test, OTMlarga kirishdagi imtiyozlar 2022-yil, W, Jadvallar Т.Жўраев, 25-amaliy mashg\'ulot, Рус тили фани тест основные типы уроков, Ro\'yxat, 17-ma`ruza, business-plan-2021-oz, Access uslubiy ko\'rsatma, Ariza2-jadval
C g/100 sm3
|
V eritma, sm3
|
UH2O sm3
|
τ, sek
|
τ grt. c
|
𝞰sol
|
|
|
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
|
|
|
Xisoblab topilgan lgM ning qiymati antilogarifmlanib molekulyar massaning (M) qiymati aniqlanadi.
8-laboratoriya ishi: Xyoppler viskozimetri yordamida polimer eritmalarni qovushqoqligini konsentrasiyaga bog’liqligini aniqlash.
Ishdan maqsad: Xyoppler viskozimetri yordamida polimer eritmalarni qovushqoqligini konsentrasiyaga bog’liqligini aniqlash.
Kerakli asbob va reaktivlar: : Xyoppler viskozimetri, shtativ, 6 ta kolba, «havo sо‘rgichi yordamida» (grusha), suv va liofil dispers sistema.
Ishning mazmuni: turli suyuqliklarning qovushoqligi: efir, spirtning qovushoqligi kam va glitserin va liofil dipers sistemalarning qovushoqligi yuqori bо‘ladi. Shunday qilib qovushoqlik suyuqliklarning о‘ziga xos va ajratib turuvchi xossalari hisoblanadi.
Bir xil hajmdagi tekshiriladigan va standart eritmani bir xil kapilyardan oqib о‘tish vaqti bо‘yicha nisbiy qovushoqlikni aniqlash mumkin. Suvli eritmalar uchun kо‘pincha standart eritmalar sifatida suv ishlatiladi.
Agar suyuqlik teng ustun balandligida о‘zining og‘irlik kuchi ta’sirida kapilyardan oqib о‘tsa qovushoqlik qiymatini quyidagi formula bilan aniqlash mumkin:
bunda: d1 va d2- tekshirilayotgan va standart suyuqlik zichligi, τ1 va τ2 - tekshirilayotgan va standart suyuqlikning oqib о‘tish vaqti.
Nisbiy qovushoqlikni viskozimetrda о‘lchanadiViskozimetrni ishlatishdan avval uni xromli aralashma va distillangan suv bilan yuviladi, sо‘ngra quritish shkafida quritish kerak. Viskozometrni vertikal holatda suvi kerakli haroratgacha qizdirilgan termostatga mahkamlanadi. 2-naychaga ham pipetka bilan tekshirilayotgan suyuqlik solinadi. Eritma kerakli haroratgacha qizdirilgandan keyin, uni ingnchka nay bilan 5 belgigacha sо‘rib tortiladi.
Suyuqlikning 5-belgidan 6-belgigacha olib о‘tish vaqti sekundomerda о‘lchanadi. Sо‘ngra, yana suyuqlikni ingichka naycha orqali yuqoriga tortiladi va qaytadan aniqlash takrorlanadi, aniqlanish bir-biriga yaqin qiymatlar hosil bо‘lmaguncha davom ettiriladi. Avval kapilyardan suv oqib о‘tish vaqtini (muayyan haroratda) sо‘ngra tekshirilayotgan suyuqlikning oqib о‘tish vaqti topiladi.
Erigan moddaning molekulyar masasining (makromolekulaning) uning eritmasi qovushoqligiga bog‘liqligini о‘rganishga asoslangan viskozimetrik usullari polimerlarning molekulyar massasini aniqlashning eng oddiy usullaridan hisoblanadi. Eritma qovushoqligini tavsiflash uchun nisbiy solishtirma, keltirilgan va xarakteristik qovushoqlik ishlatiladi.
Polimerning molekulyar massasini Mark-Kun-Xauvinka tenglamasi bо‘yicha aniqlash uchun eritmaning xarakteristik qovushoqligini ηsol/C= f(C) grafigidan xarakteristik qovushoqlik topiladi. Ba’zi polimerning K va α kostantalari qiymatlarini jadvalda berilgan.
Polimer
|
erituvchi
|
K·104
|
α
|
Polivinil spirt
|
suv
|
5,6
|
0,67
|
Polivinilatsetat
|
atseton
|
2,80
|
0,67
|
Tabiy kauchuk
|
toluol
|
5,02
|
0,67
|
Polistirol
|
toluol
|
3,7
|
0,67
|
Ishni bajarish tartibi: Avval 6 ta kolbaning 5 tasiga liofil dispers sistemaning turli xildagi suvli konsentratsiyasi (1n, 0,5n, 0,25n, 0,125n, 0,0625n) tayyorlab olinadi. 1 ta kolbaga 10 ml suv solinadi va kapilyar viskozimetr yordamida necha minutda tomchilar tushishi aniqlanadi. Buning uchun nayning yuqori va pastki qismida ikkita belgi qо‘yilgan. О‘lchash vaqtida kapilyar viskozimetr shtativga о‘rnatiladi. Kapilyar viskozimetr о‘rta qismi (qorni) keng va pastki uchi kapilyar bо‘lgan shisha naydan iborat. Uning yuqorigi uchiga rezina trubka kiydirib, uning yuqorigi belgisiga yetguncha «havo sо‘rgichi yordamida» suyuqlik sо‘riladi. Yuqorigi belgidan past belgigacha egalangan hajmda qancha suyuqlik tomchisi necha daqiqada tushishi aniqlanadi. Keyin liofil dispers sistemaning 5 xildagi suvli konsentratsiyasiga ega bо‘lgan polimer eritmasi (1%li K-8, K-17, K-18) tajribadan о‘tkaziladi. Tajriba vaqtida turtki, zarbalar, havo tebranishlari va harorat о‘zgarishlariga yо‘l qо‘ymaslik kerak. 6 ta kolbadagi suyuqliklar tajribadan о‘tkazilgandan sо‘ng liofil dispers sistemaning nisbiy qovushoqligi aniqlanadi. Suv va polimer eritmasining suvli konsentratsiyasining tushish vaqtlari jadvalga yozib boriladi va ηnis=f(C) bog‘lanish grafigi chiziladi.
№
|
Eritmalar konsentratsiyasi,
|
Tushish vaqti
τe-ma, s
|
ηnis.
|
ηsol.
|
ηkel.
|
1
|
Suv
|
|
|
|
|
2
|
0,0625
|
|
|
|
|
3
|
0,125
|
|
|
|
|
4
|
0,25
|
|
|
|
|
5
|
0,5
|
|
|
|
|
6
|
1
|
|
|
|
|
Nisbiy va solishtirma qovushoqlik quyidagi formula orqali aniqlanadi:
Jadvaldagi ma’lumotlarga asoslanib, ηkel= f(C) bog‘lanish grafigi chiziladi va haqiqiy qovushoqlik [η] aniqlanadi.
Polimerning molekulyar massasini quyidagi formula bо‘yicha hisoblanadi.
Hisoblash uchun bu tenglamani quyidagi kо‘rinishda tasvirlash qulay
Logarifmlagandan sо‘ng hosil qilinadi.
K va α ni kiymati jadvaldan olinadi.
Hisoblab topilgan lgM ning qiymati antilogarifmlab, moddaning molekulyar massasi (M) qiymati aniqlanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. A.S.Sidikov, M.N.Mavlonova. Kolloid kimyo. Darslik. - T.: Fan va texnologiyalar, 2019. – 446 bet.
2. H.S.Talipova, J.S.Qayumov, O.S.Boboqulova, N.Sh.Zulyarova. Analitik, fizikaviy va kolloid kimyo (kolloid kimyo qismi) fanidan laboratoriya va amaliy mashg’ulotlar. O’quv qo’llanma. TKTI. 2019. 216 bet.
3. K.S. Axmedov. Kolloid kimyo. Darslik. - T.: O’zbekiston, 1992. – 262 bet.
4. G.Raxmonberdiyev, T.Dustmurodov, A.Sidiqov. Fizik va kolloid kimyodan masalalar. O‘quv qo‘llanma .- T.: Fan va texnologiya, 2006. – 171 bet.
5. Terence Cosgrove. Colloid Science: Principles, methods and applications, 2010
6. Drew Mer. Surfaces, interfaces and colloids. 1999. John Weley and Sons, New York, 492 p.
7. H.S.Talipova, J.S.Qayumov, O.S.Boboqulova, N.Sh.Zulyarova. Kolloid kimyo fanidan ma’ruzalar matni. O‘quv-uslubiy qo‘llanma. TKTI. 2019. 403 bet.
|
| |
