Kislotaning hajmi, V ml
|
Ishqorning hajmi V ml
|
O’rtacha qiymat VNaON
|
1.
|
|
|
|
|
2.
|
|
|
|
|
3.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kislotaning konsentratsiyasi (Nk-ta) ni ma’lum nisbat orqali xisoblanadi:
Vk-ta * Nk-ta = VNaOH * NNaOH
200 ml sig’imli konus shaklidagi oltita kolbaga sirka kislotaning suvdagi (0,4 n) eritmasi olinadi. Eritmalarni tayyorlashda ushbu 2-jadvaldan foydalaniladi:
2-jadval
№
|
Vk-ta, ml
|
V H2O, ml
|
Xosil qilingan eritmaning normalligi
|
1
|
3
|
97
|
0,0125
|
2
|
6
|
94
|
0,025
|
3.
|
12
|
88
|
0,050
|
4.
|
28
|
57
|
0,01
|
5.
|
30
|
30
|
0,2
|
6.
|
55
|
-
|
0,4
|
Olingan eritmaning xar 50 millilitriga 1 grammdan ko’mir qo’shiladi. Kolbalarni tiqin bilan berkitib, 30 minut davomida chayqatiladi. So’ngra xar bir kolbadagi eritma filtirlanadi. Filtirlangan eritmaning birinchi tomchilari tashlab yuboriladi, chunki filtir qog’ozga desorbsiyalanish natijasida kislota konsentratsiyasi kamaygan bo’ladi.
Kislota eritmasining adsorbsiyalanishdan keyingi muvozanat konsentratsiyasi aniqlanadi. Buning uchun xar bir eritmadan toza kolbaga 5 ml dan 2-3 marta ishqor bilan titrlanadi. Kislotaning adsorbsiyalanishdan keyingi (C) muvozanat konsentrasiyasi quydagicha formula bo’yicha aniqlanadi:
(g-ekv/l)
bunda: |C - muvozanat konsentrasiyasi, (g-ekv/l).
Tajriba ma’lumotlariga ko’ra solishtirma adsorbsiyani xisoblanadi:
bunda: X/m - solishtirma adsorbsiya, m-ekv/kg;
Ck-ta - kislotaning adsorsiyagacha konsentrasiyasi;
C -kislotaning adsorbsiyadan keyingi muvozanat konsentrasiyasi;
V - kislota eritmasining hajmi (bizning misolda 50 ml);
m - adsorbent massasi, g.
Olingan natijalar quyidagi jadvalga yoziladi
3-jadval
№ Sk-ta, g-ekv/l
|
V NaOH; ml
|
C, g-ekv/l
|
M
|
Tajriba
|
O’rtacha
|
1
|
1
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
2
|
1
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
3-jadval ma’lumotlaridan foydalanib adsorbsiya izotermasi X/m=f(C)
|
|
chiziladi. Solishtirma adsorbsiya qiymatini aniqlash uchun Lengmyur tenglamasidan foydalaniladi:
buning uchun avval uni logarifimlab, to’g’ri chiziq tenglamasiga keltiriladi:
To’g’ri chiziqli X/m = f(C) grafik bog’lanish chiziladi, X/m ning φ burchak tangensi sifatida aniqlash kerak .
0A=lgK
To’g’ri chiziqli X/m = f(C) grafik bog’lanish
Olingan konstantalarning qiymatini Freyndlix tenglamasiga qo’yib, xar qanday konsentratsiyalarda adsorbsiyaning qiymatini nazariy xisoblab topish mumkin.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2-laboratoriya ishi: Suyuqlik sirtidagi sirt faol moddaning adsorbsion qavat qalinligini aniqlash.
Ishning maqsadi: Suyuqlik sirtidagi sirt faol moddaning adsorbsion qavat qalinligini
stalagmometrik usulda aniqlashni o’rganish. Sirt taranglik va adsorbsiya izotermasini chizish.
Ishning mazmuni: Gibbs tenglamasi eritmaning sirt tarangligi bilan uning konsentratsiyasi orasidagi bog’lanishni belgilaydi. Shuning uchun o’zgarmas teperaturada konsentratsiyalar ma’lum va turlicha bo’lgan sirt faol modda eritmalarining sirt tarangligini o’lchab, σ = f(c) funksiyani olish mumkin. Bu funksiyadan foydalanib, adsorbsiyani va uning eritma konsentrasiyasiga bog’liqligini xisoblab topish, ya’ni boshqa Г = f(s) funksiyani olish mumkin. Shunday qilib, turli konsentrasiyali sirt faol modda eritmalarining sirt taranglishni tajribada aniqlash ikki izotermani: a) sirt taranglik b) adsorbsiya izotermalarini qurishga imkon beradi.
Tadqiqot ob’ekti sifatida propil, izopropil, butil va izoamil spirtlarining suvdagi eritmalari-noionogen sirt faol modda tavsiya etiladi. Sirt taranglikni o’lchash usuli sifatida esa stalagmometrik usul (tomchilarni xisoblash usuli) taklif etiladi. Bu usul asosida tajribada aniqlangan qoida yotadi. Bu qoidaga ko’ra vertakal naycha ichidan og’irlik kuchi ta’sirida oxista ajralayotgan tomchining og’irligi suyuqlikning xavo bilan chegaralangan sirti tarangligi qancha katta bo’lsa, shuncha katta bo’ladi.
Ishni bajarish tartibi: stalagmometr o’rta qismi (qorni) keng va pastki uchi kapilyar bo’lgan shisha naydan iborat .
Nayning yuqori va pastki qisimlariga ikkita belgi (qornidan pastda va yuqorida) qo’yilgan.
O’lchash vaqtida stalagmometr shtativga o’rnatiladi. Uning yuqorigi uchiga rezina trubka kiydirilib uning yuqorigi belgisiga etguncha «xavo so’rgichi yordamida» suyuqlik so’riladi. Yuqorigi belgidan past belgigacha egalangan V hajmda qancha suyuqlik tomchisi borligi aniqlanadi.
Stalogmometr.
Tajriba vaqtida turtki, zarbalar, xavo tebranishlari va xarorat o’zgarishlariga yo’l qo’ymaslik kerak.
Toza kolbalarda spirtlarning 0,50; 0,25; 0,10; 0,05; 0,02; 0,01; 0,005 konsentratsiyali suvdagi eritmalari tayyorlab, avval toza suvning va tayyorlangan eritmalarning oqib o'tishdagi tomchilar soni aniqlanadi.
O’lchamlar 3-4 marta takrorlanadi va ularning o’rta arfimetik qiymatlari olinadi. Sirt taranglikni formula bo’yicha xisoblanadi.
σ0-suvning sirt tarangligi; nsuv-suv tomchisi soni; nspirt-spirt tomchisi soni;
σ0-ning qiymati ma’lumotnomadan olinadi. Olingan natijalar 2.1- jadvalga yoziladi.
1-jadval ma’lumotlari bo’yicha σ0 = f(c) bog’lanish egri chizig’i chiziladi. Buning uchun 5-7 ta nuqtasini (eksperimental qiymatlar), ular orqali urinma chiziqlarni ordinata o’qi bilan kesishguncha davom ettiriladi.
№
|
Konsentrasiya C kmol /m3
|
Tomchilar soni
|
Sirt taranglik σ, H/m
|
Tajribada olinigan
|
o’rtacha
qiymati
|
|
|
1
|
|
|
|
|
2
|
|
|
1.
|
|
3
|
|
|
|
|
1
|
|
|
|
|
2
|
|
|
2.
|
|
3
|
|
|
Urinma chizib o’tkazilgan nuqtalar orqali absissa o’qiga parallel chiziqlar chizib, ordinata o’qi bilan kesishguncha davom ettiriladi. Xosil bo’lgan A kesmaning uzunligi o’lchanadi. A kesmaning sirt taranglik birliklarida ifodalangan qiymati quydagicha ifodalanadi:
A ning olingan qiymatlarini Gibbs tenglamasiga qo’yamiz:
Xisoblash natijalari jadvalga yoziladi.
|