50
3.3.4. Qo‘y terilari
Qo‘ylarning bir necha o‘nlab zotlari mavjud bo‘lib, ular 4
guruhga:
kalta dumli, oriq dumli, yog‘li dumli va dumbaliga
bo‘linadi. Jun qoplamaning tuzilishiga qarab: junli,
yarim junli,
yarim dag‘al junli, dag‘al junlilarga bo‘linadi. Charm ishlab
chiqarishda jun qoplamining sifati, mo‘yna va qo‘y po‘stin ishlab
chiqarish talabiga javob bermaydigan terilar ishlatiladi. Qo‘y terilari
zoti, yoshi va yig‘ib olish mavsumiga qarab bir-biridan juda farq
qiladi. Qo‘y terilarning epidermasi yupqa bo‘lib, teri qalinligining
1,8–2,5 %ni tashkil qiladi.
Charm naqshi mayin, tekis yoyilgan
g‘ovaklardan iborat bo‘lib, juda silliq sirtga egadir. Dermasining
g‘uddali va to‘rli qatlami aniq chegaraga ega hamda g‘uddali qatlam
qalinligi to‘rli qatlamnikidan katta. Dag‘al junli qo‘ylarning sochlari
dermaga chuqur joylashgan bo‘lsa, dermaning g‘uddali qatlami 70–
80 %ni, junli qo‘ylarda esa 50% ni tashkil qiladi. G‘uddali qatlamda
yumshoq sochli xaltalari ko‘p bo‘lib, yog‘ va ter bezlari hamda soch
ko‘tarib turadigan muskullari bor.
Qo‘y terilarning to‘rli qatlamining kollagen bog‘lamlari
yupqa, boshqa hayvon terilariga
qaraganda zichligi pastroq,
gorizontal holda chirmashgan bo‘ladi. Yog‘ miqdori anchagina
bo‘lib, asosan g‘uddali va turli qatlam chegarasiga joylashgan.
Charm
ishlab
chiqarishda,
yog‘sizlantirishda,
qatlamlararo
bog‘lanish
mustahkamligi
ancha
susayadi.
Yuqoridagi
mikrostruktura xossalari qo‘ydan olingan charm mustahkamligi
pastligini, kuchli cho‘ziluvchanlikka moyil bo‘lib
qolishini,
yumshoq bo‘lgani uchun suv o‘tkazuvchanligi katta bo‘lishini
ko‘rsatadi.
Davlat standartiga asosan qo‘y terilari kichik charm xom
ashyosi hisoblanib, ikki guruhga: rus va cho‘l qo‘ylariga bo‘linadi.
