11
Tarkibidagi zarrachalarning yirikligiga ko’ra yuklar - materiallar
oddiy va saralangan bo’ladi. Agar eng katta va eng kichik bo’laklar
o’lchamlarining nisbati 2,5 dan oshsa yoki teng bo’lsa,
bunday yuklar
oddiy, agar 2,5 dan kichik yoki teng bo’lsa, saralangan hisoblanadi.
Saralangan yuklarning o’rtacha bo’lagining o’lchami
ɑ
bilan belgilanadi.
Materialning zichligi, odatda kg/m
3
yoki t/m
3
larda o’lchanadi.
Gorizontal yuzaga to’kilgan material konussimon shakl hosil kiladi. Bu
konus yasovchisining gorizontal tekislikka og’ish
burchagi tinch
holatdagi materiallarning tabiiy og’ish burchagi φ hisoblanadi. Agar
material harakatlanayotgan sirtga joylashtirilsa,
u holda silkinish va
tebranishlar natijasida bu burchak kichrayadi, ya’ni material yoyiladi.
Bunday burchak harakatlanayotgan materialning tabiiy og’ish
burchagi
φ deyiladi. Materialning sirtga ishqalanish koeffisienti bunkerlar, novlar,
konveyerlar devorlarining og’ish burchagiga qarab olinadi. Yuk tashish
mashinalari va qurilmalarini tanlashda hisobga olinadigan materiallar
xossalarining xarakteristikasi 1.1-jadvalda keltirilgan.
Tashiladigan materiallarning xarakteristikasi
1.1-jadval
Material
Materialning
zichligi, kg/m
3
Tabiiy qiyalik
burchagi, grad
Materiallarning
po’latga
ishqalanish
koeffisienti
Tinch
holatda
Harakat
da
Tinch
holatda
Harak
atda
Mayda kuruq antrotsit
800…950
45
27
0,84
0,29
Shlak
600…1000
50
35
1,2
0,36
Bug’doy
700…830
35
25
0,58
0,56
Temir rudasi
2100…3500
50
30
1,2
0,57
Tuproq (grunt)
400…500
50
35
1,0
0,58
Koks
1200…1700
45
30
1,0
0,58
Sement
1000…1300
43
38
-
0,58
Toshko’mir
50
35
1,0
0,58
Qum
1400…1500
45
30
0,80
0,5
Loy (tuproqli)
1200…1500
50
40
0,75
-
