O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

Download 8.76 Mb. Pdf ko'rish
bet	12/124
Sana	13.05.2023
Hajmi	8.76 Mb.
	#59367

1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 124

Bog'liq
MATERIALLARNI TEXNOLOGIK
Diplom scaner neew, Diplom tarjima, Mavzu Kabel liniyalarni montaj qilishni o, PhD Dissertatsiyasini rasmiylashtirish qoidalari, Мустаыил ишлар мавзуси, 4, Gidrologiya, Dars jadvali, оплатной Информация, Ro\'ziboy tayor, ILOVALAR, O’rta osiyoda beshta Davlatdan tashkil topgan, 4-ma'ruza, 2 mavzu Amon, shox

O’rtacha zichlik – material namunasining uning massasini
egallagan butun hajmga (undagi g’ovak va kovaklar bilan birga) nisbati
bilan aniqlanadigan fizik kattalikdir. O’rtacha zichlik ρ
m
(kg/m
3
, g/sm
3
)
quyidagi formuladan topiladi:
ρ
m
= m / V,

(1.2)
bu yerda: m – materialning tabiiy holatdagi hajmi, m
3
yoki sm
3
.
Ba’zi qurilish materiallarning haqiqiy va o’rtacha zichligi
1.2-jadval
Material
Zichligi, kg/m
3
haqiqiy
o’rtacha
Po’lat
7850 – 7900
7800 – 7850
Granit
2700 – 2800
2600 – 2700
Ohaktosh
2400 – 2600
1800 – 2400
Qum
2500 – 2600
1450 – 1700
Sement
3000 – 3100
900 – 1300
Keramik g’isht
2600 – 2700
1600 – 1900
Og’ir beton
2600 – 2900
1800 – 2500
Qarag’ay
1500 – 1550
450 – 600
Poroplastlar
1000 – 1200
20 – 100
O’rtacha zichlik doimiy emas, u materialning g’ovakliligiga qarab
o’zgaradi. Sun’iy materiallarni kerakli o’rtacha zichlikda tayyorlash
mumkin, masalan, g’ovakligini o’zgartirib o’rtacha zichligi 1800 – 2500
kg/m
3
bo’lgan og’ir beton yoki o’rtacha zichligi 500 – 1800 kg/m
3
bo’lgan yengil beton olinadi.
O’rtacha zichlik kattaligiga materialning namligi ta’sir qiladi:
namligi qancha yuqori bo’lsa, materialning o’rtacha zichligi shuncha
katta bo’ladi. Materiallarning o’rtacha zichligini ularning g’ovakliligini,
issiqlik o’tkazuvchanligini, issiqlik sig’imini, konstruksiyalarning
mustahkamligini (o’z massasini hisobga olgan holda) hisoblash va
materiallar tashish narhini hisoblab chiqish uchun bilish zarur.
Sochiluvchan materiallar (sement, qum, chaqiq tosh, shag’al va
boshqalar) uchun to’kma zichlik aniqlanadi. Bunday materiallarning
hajmi materialning o’zidagi g’ovaklargina emas, balki donalar yoki
material bo’laklari orasidagi bo’shliqlarni ham o’z ichiga oladi.

14
Materialning g’ovakligi deb uning hajmining g’ovaklar bilan
to’ldirilish darajasiga aytiladi. G’ovaklik P zichlikni 1 yoki 100% gacha
to’ldiradi va quyidagi formuladan aniqlanadi:
P = 1 – ρ
m
/ ρ
(1.3)
yoki
P = (1 – ρ
m
/ ρ) 100 %.
(1.4)
Turli materiallarning g’ovakliligi katta chegaralarda o’zgaradi va
g’isht uchun 25 – 30%, og’ir beton uchun 5 – 10%, gaz-beton uchun 55
– 85%, penoplast uchun 95% ni tashkil qiladi, shisha va metallning
g’ovakliligi nolga teng. Material xossasiga g’ovaklilik kattaliligina
emas, g’ovaklarning o’lchami va xarakteri ham katta ta’sir ko’rsatadi:
mayda (0,1 mm gacha) yoki yirik (0,1 dan 2 mm gacha), berk yoki
tutash g’ovaklar bo’ladi. Materialning butun hajmi bo’ylab bir tekis
taqsimlangan mayda berk g’ovaklar materialga issiqlik izolyatsiya
xossalarini beradi.
Zichlik
va
g’ovaklik ko’p jihatdan materialning suv
shimuvchanligi, suv o’tkazuvchanligi, sovuqbardoshligi, mustahkamligi,
issiqlik o’tkazuvchanligi kabi xossalarini belgilaydi.

Download 8.76 Mb.

1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 124

Download 8.76 Mb.

Pdf ko'rish