27
va shtok yuqoridagi qo’zg’aluvchi ramaga mahkamlangan. Salt yuruvchi
zanjirli polispasta bilan yukli karetka bir vaqtda harakatlanadi.
Yuqoridagi harakatlanuvchi ramaga zanjir va yulduzcha o’rnatilgan.
Zanjirning bir uchi yuk ko’taruvchi
karetaga mahkamlangan, bu esa
gidrotsilindr shtokiga nisbatan yukli karetaning ikki barobar tez
harakatlanishini ta’minlaydi. Nasos orqali suyuqlik yuziga ta’sir etilgan
bosim kuchi tsilindrdagi shtokni ilgarilanma harakat qilishini
ta’minlaydi. Avtoyuklagichlar 3 - 5 t og’irlikdagi yuklarni 6 m
balandlikka ko’taradi.
Yuk ko’taruvchanligi 3,2 va 5,0 t bo’lgan avtoyuklagich 2-tur
tayyorlanishli
qilib
chiqarilmoqda.
Birinchi
tur
tayyorlanishli
avtoyuklagichlarda tayyor avtomobil agregatlar transmissiyasidan
maksimal foydalanish ko’zda tutiladi.
Ikkinchi tur tayyorlanishli
avtoyuklagichlarda yuk bilan ishlash gabarit o’lchamlarini, tashqi
burilish radiusini va boshqa teng parametrlarni kichraytirish uchun
original agregatlar ishlatiladi. SHuning uchun 1-tur tayyorlanishli
avtoyuklagichlar, shartli ravishda-oddiy va 2-tur tayyorlanishli
avtoyuklagichlar kichik gabaritli avtoyuklagichlar deyiladi.
Har bir avtoyuklagichlarni shartli ravishda ikki konstruktiv qismga
bo’lish mumkin: o’ziyurar ramaga (shassiga) va yuk ko’targichga.
O’ziyurar rama bilan yuklagichlar ramasida
qandaydir umumiylik
bo’lsa, yuk ko’targich esa original konstruktsiya bo’lib, faqat panshaxali
avtoyuklagichlarda qo’llaniladi. Uzun yuklarni (profilli prokatlar,
trubalar, temir-beton mahsulotlar) ko’tarib bir joydan ikkinchi joyga
qo’yish yoki tushirish uchun yon tomonli yuklagichlar ishlatiladi. Bu
turdagi avtoyuklagichlar old tomonli avtoyuklagichlardan asosan yuk
ko’taruvchi organi avtomobil ramasining yoniga o’rnatilganligi
bilan
farq qiladi.
Avtoyuklagichlarning yuk ko’tarish organi yuklarni qisqich bilan
ko’tarish-tushirish va uyumga qo’yish ishlarini bajarish uchun
mo’ljallangan. Ularning asosiy qismiga-yukli karetka, ramalar va
gidrotsilindr kiradi. Avtoyuklagichlarning
texnik ish unumdorligi
quyidagi formuladan aniqlanadi:
3600
,
юк
Н
техн
Ц
К
Q
П
Т
t/soat.
(3.1)
bunda
K
yuk
– avtoyuklagichning yuk ko’taruvchanligidan foydalanish
koeffisienti;
Q
n
– nominal
(pasportdagi) yuk ko’taruvchanlik, t;
T
ts
–
tsiklning davomiyligi, s:
28
T
ts
=
t
1
·
t
2
·
t
3
....
t
11
, s,
(3.2)
bunda
t
1
– yuk ko’targichni qiya qilib tushirishga ketadigan vaqt, s;
t
2
–
avtoyuklagichni 180
burish uchun
ketadigan vaqt, s;
t
3
– yukli yo’lga
ketadigan vaqt, s;
t
4
– panshaxani ko’tarishga ketadigan vaqt, s;
t
5
–
yukni kerakli balandlikka ko’tarishga ketadigan vaqt, s;
t
6
– yukni
uyumga qo’yishga ketadigan vaqt, s;
t
7
– yuk ko’targichni yuksiz orqaga
qiya qilishga ketadigan vaqt, s;
t
8
– yuksiz panshaxani tushirishga
ketadigan vaqt, s;
t
9
– avtoyuklagichni 180
burish uchun ketadigan vaqt,
s;
t
10
– yuksiz yo’lga ketadigan vaqt, s;
t
11
– tezlikni almashtirib ulashga
ketadigan vaqtlar yig’indisi, s.
;
ўр
ЮК
Н
т
К
Q
(3.3)
bunda
m
o’r
– yukning o’rtacha massasi, t.
Avtoyuklagichning smenali ishlatish
ish unumdorligi quyidagi
formula orqali topiladi:
3600
,
H
СМ
Т
ЮК
B
Ц
Q Z
П
Z П
K
K
Т
t/soat.
(3.4)
bunda
Z – smenaning davomiyligi,
K
B
– avtoyuklagichlardan vaqt
bo’yicha foydalanish koeffisienti,
K
B
= 0,4...0,8.
