2.1-rasm. Temir-sementning xolat diagrammasi (sodda ko„rinishda) A-austenit, П-perlit, Л-ledeburit, Ф-ferrit, Ц-sementit Diagrammaning AGSE qismida austenit bo‗ladi. Qotishma
sovitilganda austenit GS chizig‗iga mos keluvchi haroratlarda ferritni,
SE chizig‗iga mos keluvchi temperaturalarda esa ikkilamchi deb
ataladigan sementitni ajratib chiqarib parchalaydi. Ikkilamchi sementit deb qotishmadan ajralib chiqadigan birlamchi sementitdan
farqli ravishda, qattiq eritmadan ajralib chiqadigan sementitga aytiladi.
Diagrammaning GSP qismida ferrit va parchalanadigan austenit
aralashmasi bo‗ladi. GP chizig‗idan pastda, faqat ferrit bo‗ladi. PQ
chizig‗iga mos keluvchi haroratgacha sovitilganda ferritdan uchlamchi
sementit ajralib chiqadi. PQ chizig‗i temperatura pasayishi bilan ferritda
uglerodning eruvchanligi (727°C temperaturada), 002% dan (xona
temperaturasida) 0,005% gacha kamayishini ko‗rsatadi.
Kutilayotgan natija: Temir-uglerod sistemasidagi qotishmalarning
holat diagrammasini tahlil qilish asosida undagi fazalar miqdori
aniqlanadi.
Laboratoriya ishining batafsil rejasi va tushuntirish matni: 1. Berilgan temir –uglerod holat diagrammasini masshtabda chizish va
undagi fazalarni ko‗rsatish;
2. Temir-uglerod sistemasidagi qotishmalarning holat diagrammasidagi
chiziqlarni o‗tkazish va kritik nuqtalarni aniqlash;
3. Sovush egri chizig‗ini chizish va uy haroratida faza o‗zgarishlarini
ko‗rsatish;
4. Temir-uglerod sistemasidagi qotishmalarning holat diagrammasidan
fazalar miqdorini aniqlash.
48
Laboratoriya ishini o„tkazish uchun zarur asbob-uskunalar va jihozlar: Temir-uglerod sistemasidagi qotishmalarning holat diagrammasi,
masshtabli chizg‗ich, rangli qalamlar va ma‘lumotnomalar.
