21
konlar tomirlar(jila)i, sayoz tomirli rudalardan iborat bo’lib, ularning
chuqurligi 10metrdan 1000metrgacha uzunlikda bo’lishi mumkin. Bunday
mustahkam va yirik tomirlarni Kolar(Hindiston)da uchrab, uzunligi 20km,
chuqurligi 3,2km va tomir qalinligi 1,2km, Mazer-Lod(AQSH)da uzunligi
200km, shuningdek Enisey va O’rta Osiyo tog’larida.
Tomirsimon rudalarning mineralogik tarkibi juda murakkab. Bu
rudaning asosiy tarkibini kvars egallb u rudada 10%dan 95-98%gacha
yetadi. Shuning bilan birgalikda uning tarkibida
kam miqdorda temir
sul’fid(pirit), mis(xalkopirit), mishyak(arsenopirit), qo’rg’oshin, rux,
vismut, kumush. Sulfid bo’lmagan minerallar oksid shaklida,
karbonat
shaklida, barit, turmalin, kaolin, gematit, magnetit, uglerod slanslari, grafit
shaklida uchraydi.
Tomirsimon endogen konlar mahsulot tarkibi va hosil bo’lish
sharoitiga ko’ra 2guruhga bo’linadi. Oltin-sulfidli-kvarsli ruda –kvarsruda
va tomirlaridan iborat bo’lib 0,5-30% sulfide mineralidan iborat. Oltin bu
rudalarda bir xil taxsimlanmagan. Oltin yirikligi mayindan to yirik bo’lak
va balki erkin holda ham uchraydi. Ruda tarkibida oltin miqdori 10-
50uramdan 1000 g/t gacha yetadi. Bunday konlar Kanada, AQSH,
Braziliya, Avstraliya, Gana, Zimbabveda keng tarqalgan.
Sulfidli rudalar qatlamlardan, mayda tomirlardan tashkil topadi. Oltin
rudada mayin zarra shaklida uchrab miqdori 1-2g/t dan oshmaydi. Bu
rudalardan oltin yo’ldosh usulda mili , ruxli rudalarni qayta ishalsh vaqtida
ajratib olinadi. Sulfidli oltintarkibli rudalar quyidagi guruxlarga bo’linadi:
oltin-piritli, oltin-mishyakli, oltin-misli, oltin-surmali, oltin-uranli va oltin
yarimmetalli rudalar.
Ekzogen oltin konlari – bu mis kolchedan
va yarimmetalli mineral
konlaridan iborat. Bu zonalar oksidli temir birikmalari bilan qoplangan
bo’lib «jelezniy shlyapki» deb ataladi va ular
ildizsimon oltin rudalariga
boy bo’ladi va sanoatda muhim ahamiyatga ega. Bunday rudalar Ural va
Qozog’istonda qayta ishlanadi.
Sochma oltin konlari – bu yumshoq oltinga boy mahsulotlar bo’lib
ular tomirsimon rudalarning parchalanishi hisobiga hosil bo’lgan.
Elyuvial sochma rudalar tomirsimon rudalarning yuzaga chiqishi yoki
ulardan qutulish natijasida hosil bo’ladi.
22
Delyuvialniy sochma konlari qiyaliklarning elyuvial harakatlanishidan
hosil bo’ladi. 1-Rasm. Ular kambag’al rudalar sinfiga mansub bo’lib
shuning uchun sanoat miqyosida qo’llanilmaydi.
