59
elementlarini
birlashtirishga xizmat qiladi, o„zakda, shuningdek, prozenxim
(uzaytirilgan) katakchalar bo„ladi, ular o„zlarida elementar tolalarni ushlab turadi.
21-rasm. Zig„irpoyada tolalarning joylashish chizmasi.
a - poyaning 0,25 balandligida;
b - poyaning 0,5 balandligida.
1 - o„sish davrining 15 kunida;
2 - o„sish davrining 25 kunida;
3 - o„sish davrining
35 kunida; 4 - 45 kundan keyin (gullash davrida); 5 - 55 kundan keyin; 6 - 65
kundan keyin; 7 - 7 5 kundan keyin (pishib yetilgandan keyin).
Po„stloq tagida, markazga yaqin joyda o„simta (22-rasm) joylashgan, u qalin
devordan iborat va po„stloqdan yupqa qatlam bilan ajralib turadi. o„simta
tolali
60
tutamlar bilan birgalikda poyani sinishdan saqlaydi. Poyaning o„rtasida o„zak
joylashgan.
22-rasm. Texnik tolaning tuzilishi.
a - elementar tolaning joylashishi;
b - turli tolali qatlam.
Elementar tolalar 10-25 mm uzunlikka ega, diametri 15 - 20 mkm va chiziqli
zichligi 0,125-555 teks. Qisqa tola bitta dalada yetishtirilgan uzun poyalardan
3-5 mm uzunlik ajratiladi. Yo„g„onlik va mustahkamlik poyaning pastki qismidan
tepaga qarab kamayib boradi. Birinchi ishlov berish
bilan poyadan olinadigan
texnik tola bir-biri bilan yon shoxobchalar va po„stloq qatlamlari bilan birlashgan
elementar tola tutamlari kompleksini namoyon qiladi. Elementar tola tutamlarining
aralashuvi bilan uning uzunligi 50 dan 250 mm gacha yetadi. Ba‟zan yakka
tutamlar bir-biriga tegib turgan ust qismlari yoki yon shoxobchalari bilan
birlashgan elementar
tolalari orqali birlashib, texnik tolani tashkil qiladi. Uning
uzunligi 40-125 sm, o„rtacha o„lchami
d=150-250 mkm, chiziqli zichligi 1,8-8
teks. Texnik tolaning mustahkamligi tutamning mustahkamligiga,
uzunligiga,
qalinligiga, elementar tola soniga bog„liq.
61
Zig„ir poxoliga birinchi ishlov berish quyidagi jarayonlardan iborat: tresta
olish; quritish; trestani ezish; zig„irni kaltaklash; chiqindilardan tozalash; navlarga
ajratish; qisqa va uzun tolalarga ajratib, toylarga presslash.
Birinchi ishlov
berishda, 2/3 qism uzun tola va 1/3 qism qisqa tola olinadi.
Zig„irga ishlov berish zig„ir korxonalarida va jamoa xo„jaliklarida
boshlanadi. Xomashyo korxonaga poxollar shaklida yoki tresta shaklida kuzda va
qishning boshlarida olib kelinadi, u bir necha oy mobaynida yopiq joylarda
saqlanadi.
