Matematika fanini o‘qitishda uzviylikni ta’minlovchi pedagogik texnologiya elementlaridan foydalanish metodikasi

Zamonaviy maktab ta’limi samaradorligining asosiy mezoni - bitiruvchi shaxsining mustaqil va ma’suliyatli tanlovga (ko‘p variantlar ichida) moyilligining shakllanganidir. Lekin ta’lim jarayonini tashkil etishdagi an’anaviy yondashuv o‘qituvchining faolligi va o‘quvchining passiv ishtirokchiligi bilan tavsiflani, ta’limning reproduktiv usullaridan foydalanib o‘qitishni nazarda tutadi. Bunday yondashuv esa ta’lim sifatiga qo‘yiladigan natijalarga erishishni to‘liq ta’minlamaydi. Yuqoridagi kamchiliklar pedagog, olimlar va amaliyotchilarni o‘quv jarayonini tashkil etishning yangi yondashuv va usullarini, o‘quvchilarda quyidagi ijtimoiy qadriyatlarni shakllantirish yo‘llarini izlashga undaydi: bilim olishga ehtiyoj; bilimlarni o‘zlashtirish uchun ishni mustaqil tashkil etish ko‘nikmasi; o‘quv masalarini yechishning eng qulay yo‘llarini tanlash; shaxsiy ta’lim faoliyatini rejalashtirish; o‘z-o‘ziga baho berish.

1. 
   pedagoglar amaliy o‘qitishdagi pedagogik ekspromtlarni minimal darajaga tushirish va o‘quv-tarbiya jarayonini oldindan loyihalashtirish va keyinchalik sinfda aks ettirishga harakat qiladilar;
   
2. 
   ta’lim texnologiyasi o‘qituvchi uchun mo‘ljallangan dars ishlanmalaridan farq qilib, o‘quvchining o‘quv-bilish faoliyati mazmuni va strukturasini belgilaydigan o‘quv-tarbiya jarayonining loyihasini tavsiya etadi (zamonaviy sharoitda pedagogik jarayonni kompyuterlash-tirish yaqin kunlardagi istiqbolga aylanishida pedagogik loyhalashtirish – uning samarali amalga oshirishning yagona shartidir);
   
3. 
   pedagogik texnologiyaning muhim belgisi – maqsadlarni belgilash (an’anaviy pedagogikada maqsadlar muammosi nazariyotchi va amaliyotchilarni qiziqtirmagan, noaniq va unga erishish darajasi tahminan aniqlangan bo‘lsa, pedagogik texnologiyada u markaziy muammo hisoblanib, tashhisli hamda shaxsning umumiy rivojlanishini ta’minlovchi maqsad sifatida namoyon bo‘ladi).
   

• 
  og‘zaki-ko‘rgazmali ta’lim texnologiyalari asosida ma’lumot berish, o‘quvchilarning umumiy o‘quv ko‘nikma va malakalarini shakllantirish maqsadida ularning reproduktiv harakatlarini tashkil etish;
  
• 
  shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim texnologiyalari ta’lim oluvchilarning shaxsiy o‘quv faoliyatini ta’minlash va o‘quvchilarning individual xususiyatlarini rivojlantirish uchun sharoitlar yaratadi;
  
• 
  rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyalarining diqqat markazida – ta’lim oluvchilarning shaxsiy va aqliy qobiliyatlarini rivojlantirishning ichki mexanizmlarini uyg‘otishga qaratilgan ta’lim usulidir [56,9].
  

• 
  o‘qituvchi va o‘quvchi shaxsini odam – inson – shaxs – individuallik –sub’ekt - komil inson shaklida shakllantirish;
  
• 
  o‘qituvchi professiogrammasi zamon talabiga binoan yaratish;
  
• 
  o‘quvchi saviyasi, shaxsi, xarakteri, iste’dodi, intellekti, xulqi, malakasi, motivi, irodasi, ehtiyoji va his to‘yg‘usini baholash testlarini ishlab chiqish;
  
• 
  o‘quvchi va o‘qituvchilarda muayan fazilatlar, xislatlar, sifatlar, xususiyatlar shakllantirish uchun treninglar, ishbilarmonlik o‘yinlari, psixodramma va maxsus mashqlardan unimli foydalanish;
  
• 
  o‘qituvchilar malakasini oshirish yo‘llarini takomillashtirish, ularda ijodiy izlanishlarni shakllantirish;
  
• 
  reyting, test, modul tizimlari samaradorligini oshirishda boshqa metodlarni amaliyotga qo‘llash;
  
• 
  o‘quvchilar yoshiga fanning mohiyatita binoan pedagogik texnologiya vositalarini saralash va zamonaviysini kashf qilish;
  
• 
  matnlarda bayoniylikdan chekinish va muammolilik, ijodiylik, mustaqil fikrlashga o‘tash;
  
• 
  ta’lim dasturining invariantlari, modifikatsiyalarini yaratish va amaliyotga joriy etish;
  
• 
  o‘quv motivlarini shakllantirish uchun fanlararo aloqani takroriy bilimlarga yo‘l qo‘ymagan holda aniq amalga oshirish;
  
• 
  ta’lim-tarbiya jarayoning faol, innovatsion, noan’anaviy, ijodiy uslublari va shakllarini qo‘llash;
  
• 
  darsning tuzilishi va bosqichlari to‘g‘risida rasmiyatchilikdan qutilish, majburiylikdan xalos bo‘lish orqali shaxslararo moslikka, teng huquqlilikka erishish;
  
• 
  ta’lim va tarbiya jarayonining (o‘qituvchi bilan o‘quvchilar va o‘quvchilarning o‘zaro) hamkorlik faoliyatiga aylantirish «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ning amaliy ifodasini qaror toptirishni tezlashtiradi [130]. Pedagogik texnologiyaning asosiy sifatlari quyidagilardir:
  

2.3.1 - rasm. Pedagogik texnologiyaning asosiy sifatlari

2.3.1-rasmdan anglash mumkinki, texnologiyaning asosiy mezonlaridan biri uzviylik bo‘lib, u boshqa mezonlarning asosiy mazmunida namoyon bo‘ladi. Shuningdek, uzviylik pedagogik texnologiya mazmunida: jarayonlar uzviyligi; maqsad va vazifalar uzviyligi; metod, shakl va vositalar uzviyligi; kutiladigan natija va kelgusi rejalar uzviyligida yaxlit, uyg‘un, bosqichli, boshqarish mumkin bo‘lgan ilmiy g‘oyaga asoslangan tizimli jarayon sifatida vujudga keladi va amalga oshiriladi.