1.2. Uchunchi sinflarda matematika fani bo’yicha o’quv reja va
dasturlarining hozirgi holatini o’rganish
Boshlang’ich matematika kursining asosini natural son va nol, butun musbat
sonlar ustida to’rt arifmetik amal hamda ularning asosiy xossalari haqidagi aniq
tasavvurlar va bu bilimlarga asoslangan og’zaki va yozma hisoblash usullarini
ongli va puxta o’zlashtirishni tashkil etish, shuningdek jadval hollaridagi hisoblash
malakalarini avtomatizm darajasiga etkazilishini tashkil etadi.
Matematika kursi asosiy kattaliklar va geometriya elementlari bilan
tanishtirishni nazarda tutadi. Ular imkoniyat darajasiga ko’ra o’quvchilarning son,
arifmetik amallar va matematik munosabatlar haqidagi tushunchalarni yuqori
darajada o’zlashtirishiga yordam bera borib, arifmetik bilimlar tizimiga qo’shiladi
dastur matematik tushunchalarning hayotiy materiallar asosida o’zlashtirilishini
ko’zda tutadi. Bu esa darsda o’quvchilar o’zlashtirishi lozim bo’lgan tushuncha va
15
qoidalar amaliyotga xizmat qilishini, hayotiy ehtiyojlar natijasida vujudga
kelganligini o’quvchilarga etkazib berish imkonini beradi hamda fan va amaliyot
orasidagi aloqalarni to’g’ri tushunishga asos yaratadi.
Matematika bolalarda tafakkur, diqqaT.: xotira, ijodiy tasavvur etish,
kuzatuvchanlikni rivojlantirishga imkon beradi. Shuningdek, matematika
o’quvchilarning mantiqiy fikrlash malakalarini oshirishi, ularning o’z fikrlarini
aniq, to’g’ri va tushunarli bayon etishi uchun zamin hozirlaydi. O’qituvchining
vazifasi — bolalarga matematikani o’qitishda bu imkoniyatlardan samarali
foydalana olishdan iborat
Boshlang’ich sinflarda matematikani o’qitishga haftasiga 5 soatdan vaqt
ajratiladi. O’quv materialini sinflarga taqsimlashda o’rganilayotgan sonlar va ular
bilan arifmetik amallarni bajarish doirasi asta-sekin kengaytirib borilishi nazarda
tutiladi.
3-sinfda — 1 dan 1000 gacha bo’lgan sonlar. To’rt arifmetik amal kabi
mavzular qaraladi.
Tez
hisoblash
malakalarini shakllantirish
uchun
yechishni
mufassal
tushuntirishdan og’zaki, qisqa va lo’nda tushuntirishlarga o’z vaqtida o’tishni
ta’minlash muhimdir.
Shu munosabat bilan o’qituvchi o’z vaqtida o’quvchilarga jadvalning mos
hollarini eslab qolishga doir yo’l-yo’riqlarni beribgina qolmay, balki, ularni
jadvalni o’zlashtirish uchun zarur bo’lgan kundalik mashq ishlari bilan ham
ta’minlashi kerak.
3-sinf dasturi 1000 ichida sonlar bilan to’rt arifmetik amalni bajarishni, sonlarni
raqamlashni o’rganishni, sonlar doirasini kengaytirishni nazarda tutadi.
Sonlarni raqamlashni o’rganish jarayonida o’quvchilarda og’zaki hisoblashlarda,
keyinchalik esa hisoblashlarda qo’llaniladigan sonlarni o’qish va yozish, sonlar
tarkibini bilish ko’nikmalari shakllanishi lozim.
Xonalar va sinflar (birliklar, mingliklar va hokazo)ning tuzilishi bilan
tanishtirish o’quvchilarning o’nli sanoq sistemasining tuzilish prinsiplarini to’la
anglab etishlari uchun asos yaratadi.
16
Raqamlash mavzusini o’rganish jarayonida o’quvchilar ilgari egallagan o’lchov
birliklari haqidagi bilimlarini umumlashtirishlari, uzunlik, massa, vaqt birliklari
jadvalini yodda saqlab qolish ustida mashq qilishlari va ularni puxta o’zlashtirish
ustida ishlashlari kerak. Ularda o’lchov birliklari haqidagi aniq tasavvurlarni
shakllantirishga alohida e’tibor berib, u yoki bu narsani o’lchash uchun qanday
birliklardan foydalanish qulayligini so’rash muhimdir.
O’quv yili mobaynida darsdan darsga qadar o’quvchilarda yozma va og’zaki
hisoblash malakalarini shakllantirishga oid ishlar muntazam ravishda olib borilishi
lozim.
Quyidagi bo’limlarni e’tiborga olgan holda har bir dars uchun materiallarni
tanlash lozim:
1.
Ko’paytirish va bo’lish jadvallari.
2. 100 ichida jadvaldan tashqari hisoblashlar.
Shu bilan birga dastur o’rganilayotgan algoritmlarni puxta o’zlashtirish
hamda yozma hisoblash malakalariga ega bo’lishni nazarda tutadi. Ikki xonali va
uch xonali songa qavsli va qavssiz ifodalarda amallarni bajarish tartibi haqidagi
qoidalarni qo’llashga doir turli masalalar. Amallarni bajarish tartibi qoidalarini
o’zlashtirish yuzasidan oldingi sinflarda ham ma’lum ishlar olib borilgan, lekin, 3-
sinfda bitta emas, bir necha juft qavslar ishtirok etgan ifodalar hamda qavslar
ichida ikki yoki undan ortiq amal qatnashgan ifodalar qaraladi.
Amallarni bajarish tartibini o’zlashtirishga yo’naltirilgan mashqlarni
tanlashda avval hisoblashlar og’zaki, tez va oson bajariladigan misollarga, yozma
hisoblash malakalari shakllangandan so’ng esa topshiriqlar qatoriga 1000 lik sonlar
bilan 3-4 amalli, qavsli va qavssiz ifodalar kiritilishi mumkin. O’quvchilar
tomonidan yozma hisoblash algoritmlarini o’zlashtirish masalasi boshlang’ich
sinflarning matematika kursi oldida turgan asosiy vazifalardan biridir. Bunda
nafaqat mos ko’nikma va malakalarni shakllantirish masalasi, balki hisoblash
usullarini katta sonlar doirasiga keng yoyish imkoniyatlari ham qaraladi. Shu bilan
birga arifmetik amallarning bir qator yangi xossalari ko’rib chiqiladi. Masalan, ikki
xonali songa ko’paytirish algoritmning nazariy asosi sifatida sonni yig’indiga
17
ko’paytirishning turli usullari; nollar bilan tugaydigan songa ko’paytirish algoritmi
uchun esa sonni ko’paytmaga ko’paytirish (46-200+46-2:100) usuli olinadi
Yozma ko’paytirish va bir xonali hamda ikki xonali songa yozma bo’lishni
ishonchli bajara olish o’quv yili oxiriga kelib o’quvchilarning egallashlari kerak
bo’lgan ko’nikmalardan biridir. 3-sinfda uch xonali songa yozma bo’lish masalasi
tanishtirish rejasida qaraladi, ya’ni bunday hisoblashlarni o’quvchilar o’quv yili
oxirigacha mos ravishdagi yodda saqlashga asoslangan holda yoki o’qituvchining
bevosita rahbarligida bajarishlari mumkin.
Harfli belgilash elementlarining kiritilishi ham arifmetik materialni tushungan
holda, chuqur va umumlashgan tarzda o’zlashtirishga imkon beradi. Sonli
ma’lumotlari berilgan masalaga tenglama tuzishda izlanayotgan miqdorni belgilash
uchun matematik belgi sifatida harfdan foydalaniladi. Masalan, Agar o’ylangan
songa 4 ni qo’shsak, 9 hosil bo’lsa qanday son o’ylangan bo’ladi? (X+4=9).
3-sinfda x-3=76-58, x:5=30:6, (x+6)-5=48, (14-x)+9=12 ko’rinishdagi
murakkabroq tenglamalar ham kiritiladi. Bunday mashqlar, asosan, amal tarkibiy
qismlari va natijasi orasidagi bog’lanishlarni bilish asosida yechiladi.
Bunday ishlar 3-sinfda davom ettiriladi. Boshlang’ich sinflarda arifmetik
masalalar matematika kursining eng katta va muhim tarkibiy qismidir. Ularda
butun kursning asosiy mazmuni va shu bilan birga arifmetik tushunchalarning
mazmuni ochib beriladi. Masalalar yechish jarayonida o’quvchilar har bir amal
ma’nosini va ularni qo’llashning asosiy hollarini o’zlashtiradilar; og’zaki va yozma
hisoblash malakalari qo’llaniladi va mustahkamlanadi, masalalar yechishga
o’rgatish o’quvchilarning mustaqil faoliyatlarini rivojlantirish uchun, ularda faollik
va tashabbuskorlikni oshirish uchun keng imkoniyatlar yaratadi.
Arifmetik amallarning mazmunini ochish sodda masalalarni (ya’ni, bir arifmetik
amal bilan yechiladigan maslalarni) yechish bilan bog’liq. Shuning uchun, har bir
o’quv yili dasturida sodda masalalarning barcha mumkin bo’lgan hollari beriladi.
Masalalarni tanlash va ularni vaqt bo’yicha joylashtirish tizimi shunday tiisob
bilan tuzilganki, bu biror jihatdan o’xshash bo’lgan (shuning uchun bolalar
aralashtirib yuboradigan) masalalarni, shuningdek, o’zaro teskari masalalarni
18
taqqoslash, qarshi qo’yish uchun sharoit yaratib beradi. Bunda o’quvchilarning
turli masalalar bilan uchrashishlari nazarda tutilgan. Bu esa, masalalaryechishda
zararli bo’lgan va qotib qolgan fikrlarning paydo bo’lishining oldini oladi: bolalar
boshidan boshlaboq masalani yechish uchun u yoki bu amalni tanlashdan oldin uni
asosli tahlil qilishga majbur bo’ladilar.
O’quvchilarda masalalarni yechish ko’nikmasi uch yil mobaynida asta-sekin
rivojlanib boradi. Maqsad o’quvchilarning o’zlari yechishga kuchlari eta oladigan
arifmetik masalalarni yechish yo’llarini mustaqil topa olishlariga erishishdir.
Bolalarni masalalar yechishga o’rgatishda ularga masalalar yechishga
yondoshishning ba’zi umumiy usullarini o’rgatish muhim hisoblanadi. Chunonchi,
bolalar o’qituvchi boshchiligida masalani qisqa va tushunarli yozishni, masala
shartini rasm va chizmalar bilan namoyish qila olishni o’rganib olishlari, shu bilan
masala yechish yo’llarini o’zlari uchun engillashtirishlari, aniq bir masala shartini
mavhumlashtirishni (masalan, baho , miqdor , qancha turishi kabi mavhum
atamalardan foydalanib) va masalada berilgan miqdorlar bilan izlanayotgan miqdor
orasidagi bog’lanishni ochishga yordam beruvchi usullarni o’rganib olishlari kerak.
O’quvchilarning fikrlash faoliyatlarini va nutqlarini rivojlantirish uchun ularni
masalani va uning yechilishini tahlil qilishlariga, masalani yechishdagi har bir
amalni asoslab berishga o’rgatish muhimdir. Ular yechilayotgan masalada nima
berilgan, nima izlanayotganligi (noma’lumligini), masalaning savolidan nima kelib
chiqishini, masala savoliga javob topish qanday arifmetik amallar yordamida
amalga oshirilishini va ularni qanday tartibda bajarish kerakligini tushunib
etishlari, shuningdek, har bir tanlangan amalni asoslay olishlari va topilgan
natijalarni tushuntirib bera olishlari, berilgan masala bo’yicha ifoda tuza olishlari
(barcha zarur tushuntirishlari bilan), masalani echa olishlari va echimning
to’g’riligini tekshira olishlari lozim.
Shuningdek, o’quvchilarda masalani turli usullar bilan yecha olish malakasini
shakllantirish ham kata ahamiyatga ega. O’quvchilar arifmetik amallar xossalariga
oid olgan bilimlarini masalalarni yechishda qo’llashni o’rganib olishlari kerak.
Ular ba’zi masalalarni bir necha usul bilan yechish mumkinligini va o’zlariga
19
tanish usullardan eng maqbulini tushunib tanlashlari borasida o’zlariga hisob bera
oladigan bo’lishlariga harakat qilish lozim.
Tayyor masalalarni yechish bilan bir qatorda o’quvchilarni o’qituvchining turli
topshiriqlari bo’yicha masalalar tuzishga mashq qildirish foydali. O’quvchilar
masalalar tuzish uchun sonli va syujetli materiallarni atrof - borliqdan olishlari
kerak. Bunday masalalarni tuzish va yechish har xil turdagi masalalarning tuzilishi
va echilishining o’ziga xos xususiyatlarini chuqur tushunish imkonini beribgina
qolmay, balki, bolalarning ijodiy tasavvur qila olishlarini, ularning bilim
doiralarini kengaytiradi, ta’limning turmush bilan bog’lanishini mustahkamiashga
imkon beradi.
Dasturda har xil kattalikni (qancha turishi, miqdori, bahosi; narsalarning
umumiy massasi, narsalar miqdori (soni), bitta narsaning massasi va hokazo)
arifmetika bilan uzviy bog’liqlikda o’rganishga katta o’rin berilgan. Kattaliklarni
o’rganishda ularni o’lchash usullari, eng sodda formulalar yordamida
ifodalanuvchi bog’lanishlar qaraladi (masalan, Hamma sotib olingan narsa qancha
turishini bilish uchun narsaning bahosini narsalar soniga ko’paytirish kerak
ekanligini bolalar og’zaki tushuntiradilar. Bunda formulalar yoziimaydi). Shu bois,
masalalarni tanlashda bu bog’lanishlarning ma’nosini ochib beruvchi masalalarga
alohida e’tibor berish kerak.
3-sinfda masalalar ustida olib boriladigan ishlar murakkablashtiriladi.
Boshlang’ich sinf matematika dasturining asosiy talablari o’quvchilar
tomonidan to’rt arifmetik amalga oid sodda matnli masalalarni yechish
ko’nikmasini egallashni nazarda tutadi. Bu quyidagi ko’rinishdagi masalalardir:
— har bir amal mazmunini ochib qo’shiluvchining yig’indisi, ayirma, ko’paytmani
topish; teng qismlarga bo’lish yoki mazmuniga ko’ra bo’lishga oid);
—
berilgan sondan bir necha birlik (yoki bir necha marta) katta (kichik) bo’lgan
sonni topish talab etilgan masalalar hamda ayirish va bo’lish yordamida sonlarni
taqqoslashga (ayirmali va karrali taqqoslashga) doir;
—
amal tarkibiy qismlaridan birini topishga doir;
—
sonning ulushini va ulushiga ko’ra sonni topishga doir.
20
3-sinfda o’quvchilar uchun yangi bo’lgan, yuqorida keltirilgan guruhlardan
ikkinchisiga oid turli ko’rinishdagi masalalar kiritiladi. Bundan tashqari, bolalarga
ko’rinishi avvaldan tanish bo’lgan, lekin ular uchun yangi bo’lgan kattaliklar
orasidagi o’zaro bog’lanishlarni tushunib etish asosida tuzilgan masalalarni
yechishga alohida e’tibor beriladi.
Yuqorida sanab o’tilgan ko’rinishlardagi masalalarni yechish uchun amallarni
tanlay ola bilish malakasi avtomatizm darajasiga etkazilishi kerak. Shu bilan birga
bu malaka anglab etilgan bo’lishi, ya’ni o’quvchi doimo mantiqiy fikr-mulohazalar
yordamida hamda zarur hollarda sxematik ko’rgazmalardan foydalanib, tanlangan
amalning to’g’riligini asoslab bera olishi darkor.
Butun o’quv yili mobaynida mos ko’nikma va malakalarni shakllantirish uchun
darsdan darsga qadar o’quvchilarga turli ko’rinishdagi sodda masalalarni og’zaki
mashqlarga, yozma mustaqil ishlarga, uy vazifalariga qo’shib yechishni mashq
qildirish lozim.
Dars materialini tanlaganda o’quvchilar tomonidan tez- tez chalkashtirib
yuboriluvchi masalalarni, masalan, sonni bir necha marta va bir necha birlikka
orttirish(kamaytirish)ga, ayirmali va karrali taqqoslashga doir masalalarni bir-
biriga qarama-qarshi qo’yish, taqqoslash zarurligini unutmasligi lozim. Buning
uchun mos ravishdagi masalalar juftlarini berish va o’quvchilardan ularning
shartlarini, yechimlarini taqqoslashni, shartlarini o’zgartirishni va shartlarning
o’zgarishi bilan yechim ham o’zgarishini tushuntira olishni, masala tuzish va uni
yechishni, berilgan ifoda bo’yicha masala tuzishni hamda masala yechish bilan
bog’liq bo’lgan boshqa ijodiy tavsifdagi o’qituvchi va o’quvchilarga ma’lum
bo’lgan topshiriq turlarini qo’llashni talab etish kerak.
Darsda yechilishi lozim bo’lgan sodda masalalarning sonini orttirish uchun 5-6
ta sodda masalani o’z ichiga olgan matematik diktantlarni o’tkazish mumkin.
Bunda faqat javoblarini yozish yoki masalani yechish uchun tanlangan amal
belgisini ko’rsatish kifoya qiladi. Darslikdagi masala matnini bolalar o’qishlari va
uni og’zaki yechishlari ham maqsadga muvofiqdir. O’quvchilarning masalani bir
marta o’qib, sodda masaladan tarkibli (murakkab) masalani ajratib olishlari uchun
21
bunday masalalar yozma mustaqil ishlar va nazorat ishlariga kiritilishi lozim.
Sodda masalalarni yechish malakasini hosil qilish - boshlang’ich sinflarda
matematika o’qitishning asosiy yo’nalishlaridan biri.
O’quvchilarni tarkibli masalalarni yechishga o’rgatish kursning asosiy
vazifalaridan biridir. Bunda amallar soniga nisbatan cheklanish bo’lmaydi, ya’ni,
(3-sinfda o’quvchi nafaqat ikkita, balki, uchta va to’rtta ko’paytmalarning
yig’indisini topish talab etilgan, hayotda tez-tez uchraydigan) masala-hisob-
kitoblarni yecha olishi kerak. Tarkibli masalalarda avval ko’rib chiqilgan sodda
masalalarning barcha turlari, jumladan, bolalar uchun yangi tartibda tuzilgan sodda
masala turlari uchrashi mumkin. Dasturda masala shartini tahlil qilishga,
berilganlar bilan izlanayotganlar orasida bog’lanish o’rnata olish ko’nikmasiga
nisbatan ancha yuqori talab qo’yiluvchi bir qator yangi masalalar beriladi. Yangi
ko’rinishdagi masalani ko’rib chiqish uchun doimo yangi dars ajratiladi. Bunda ish
dastlab o’qituvchi rahbarligida to’liq tushuntirishlar bilan olib boriladi, so’ngra bu
masala o’quvchilarning o’zlari mustaqil o’ylab topishlari va dasturda masala
shartini tahlil qilishga, berilganlar bilan izlanayotganlar orasida bog’lanish o’rnata
olish ko’nikmasiga nisbatan ancha yuqori talab qo’yiluvchi bir qator yangi
masalalar beriladi. Yangi ko’rinishdagi masalani ko’rib chiqish uchun doimo yangi
dars ajratiladi. Bunda ish dastlab o’qituvchi rahbarligida to’liq tushuntirishlar bilan
olib boriladi, so’ngra bu masala o’quvchilarning o’zlari mustaqil o’ylab topishlari
va yechishlari uchun tavsiya qilinishi mumkin. Bu quyidagi ko’rinishdagi
masalalardir: turli ko’rinishlardagi proporsional bo’lishga doir; qarama-qarshi va
bir-biriga hamohang yo’nalishdagi harakatga doir; munosabatlar usuli orqali
yechishga doir; hamkorlikda ishlashga doir.
Tarkibli masalani yechishda o’qituvchi rahbarligida ishning asosiy bosqichlarini
aks ettirish muhimdir: a) masalani o’qiyman; b) nima noma’lum, nima
ma’lumligini aytaman, agar kerak bo’lsa, rasm, chizma, sxema, jadval yordamida
uning qisqa bayonini yozaman; v) yechish rejasini tuzaman; g) yechishni
bajaraman; d) javobini aytaman; y) natijani tekshiraman.
22
Masala tuzish uchun sonli va rasmli material o’quvchilar tomonidan tevarak-
atrofdan olinishi kerak. Bunday turdagi masalalarni tuzish va yechish
o’quvchilarga turli ko’rinishlardagi masalalarning tuzilishi va yechish yo’llarining
o’ziga xos xususiyatlarini to’liq anglatishga imkon beribgina qolmay, ularning
ijodiy tasavvurlarini rivojlantirishga, dunyoqarashlarining kengayishiga, olgan
bilimlarini hayot bilan bog’lashni mustahkamlashiga ham xizmat qiladi.
Dastur bolalarda fazoviy tasavvurlarni o’stirish uchun geometrik ma’lumotlarga
hamda mashqlarga ham kerakli e’tiborni qaratadi.
Uchunchi sinflarda geometrik materiallar bilan ishlashdan asosiy maqsad
o’quvchilarga to’g’ri chiziq kesmasi, burchaklar, shakllar (uchburchak,
to’rtburchak, ko’pburchak)ning aniq ko’rsatmali tasvirini berish, shakllarning ba’zi
xossalarini ko’rib chiqish va bu bilimlardan bolalarning uzunlik va yuzlarni
o’lchay olish malakalarini egallashda foydalana olishini ta’minlashdan iboratdir.
Geometrik materialni o’zlashtirish jarayoni boshidan oxirigacha faol, aniq va
ko’rgazmali bo’lishi, amaliy mashqlardan keng foydalanilishi kerak. Bunda
o’quvchilar tayyor geometrik shakllar bilan ish olib bormay, balki, qirqish,
elimlash, cho’plar bilan ishlash, modellashtirish chizmachilik, qog’oz varag’ini
buklash orqali shakllar hosil qilish kabilardan foydalangan holda o’zlari ham
shakllarni chizmalardan (xususan, qachonki tanish shakl murakkab shaklning
elementlaridan biri bo’lsa) va atrof-borliqdan taniy olishlari, yasay bilishlari ham
kerak.
Geometrik material ko’pincha qaralayotgan arifmetik qonuniyatlar, bog’lanish
va aloqalarning aniq ko’rgazmali illyustrasiyasi bo’lib xizmat qiladi (masalan,
to’g’ri to’rtburchakning teng qismlarga bo’lingan ko’rgazmali tasviri
ko’paytirishning o’rin almashtirish qonunini namoyish qilish uchun qo’llaniladi va
hokazo). Biroq bu, arifmetik material bilan bevosita bog’lanmaydigan geometrik
mashqlarni bajarishni inkor etmaydi.
Har bir katta bo’lim bo’yicha amaliy ishlar o’qituvchiga kursning amaliy
yo’nalishini ta’minlovchi muayyan masalalarni aniqroq farqlab olish, bu materialni
23
berilgan mavzu bo’yicha dars tizimiga joylashtirish ketma-ketligini oldindan
belgilab olish uchun alohida mavzu ostida ajratib ko’rsatilgan.
Rivojlantiruvchi mashqlar o’quvchilarni hartomonlama rivojlantirish va
tarbiyalash(aqliy faoliyatlarini faollashtirish, matematik materialga bo’lgan
qiziqishni uyg’otish, bola shaxsining mustaqillik, kuzatuvchanlik, topqirlik,
ziyraklik kabi muhim sifatlarini shakllantirish)ni nazarda tutadi. Bu mashqlarni
bajarish jarayonida o’quvchilarda sabotlilik, loyihalashtirish ko’nikmalari
rivojlanadi, ular ijodiy qobiliyatlarini namoyon etganlari holda taklif, fikr-
mulohazalarini rejalashtirishga, ularni o’ylab topishga, javobni ongli izlashga,
natijani oldindan ko’ra olishga o’rganadilar
Taqdim etilayotgan dastur bo’yicha ishlashda shuni nazarda tutish kerakki,
dasturda berilishi mumkin bo’lgan bilim, ko’nikma va malakalar, asosan, darsda
o’qituvchi yordamida egallanishi kerak.
Shu bilan birga, matematikani o’qitish bolalarning muntazam ravishda uy
vazifalarini bajarishlarini talab qiladi.
O’qituvchilar darsda ham, uyda bajarishga vazifa berishda ham o’quvchilarni
o’quv materiali bilan ortiqcha zo’riqtirib qo’yishlari kerak emas. Har bir darsda
o’quvchilar faoliyatini samarali ravishda tashkil etish haqida g’amxo’rlik qilish,
ularning charchoqlarini yo’qotish va darsga yanada faolroq jalb etish maqsadida
bir-ikkita fizminutlar o’tkazish kerak. Bunday mashqlar, topshiriqlar va o’yinlar
soni, ularning mazmuni, o’tkazish vaqti va metodikasi har bir dars mavzusining
asosiy o’quv- tarbiyaviy maqsadlariga muvofiq ravishda belgilanishi kerak.
Ta’kidlab o’tilgan amaliy topshiriqlar, rivojlantiruvchi mashqlar va didaktik
o’yinlar dastur materialini o’zlashtirishga imkon berishi lozim. Bu o’rinda shuni
nazarda tutish kerakki, ulardan ba’zilari keyinroq, kuni uzaytirilgan guruhlarda va
darsdan tashqari mashg’ulotlarda qo’llanilishi mumkin.
Dasturda alohida mavzularga dars soatlarining taqsimlanishi taxminiydir.
O’quvchilarning bilim darajalariga va o’qitish jarayonida uchraydigan
qiyinchiliklarga qarab, o’qituvchi ba’zi mavzularga ajratilgan vaqtni ko’paytirishi
yoki kamaytirishi mumkin. Bunda u o’quv yili davomida dasturda berilgan
24
materiallarning hammasi ongli va puxta o’zlashtirilishi shart ekanini hisobga olishi
kerak.
Dasturda har bir o’quv yili oxirida matematikadan o’quvchilarning bilim,
ko’nikma va malakalariga qo’yiladigan talablar, 3-sinfda esa 3-sinf matematika
kursi bilan uzviylikni ta’minlash uchun zarur bo’lgan bilim, ko’nikma va
malakalari darajasi belgilab berilgan.
|