60
Албатта, болаларни жисмоний тарбия ва спортга кенг жалб
этишда уларнинг ёши, жинси, анатомик ҳамда физиологик хусуси-
ятлари алоҳида эътиборга олинаётгани ўз натижасини бераётир.
Мисол учун, сузиш таянч-ҳаракат аъзоларига ижобий таъсир ўтка-
зади, суяк-мушак тизими ва танани чиниқтиради, ўпка-бронх касал-
ликларининг олдини олишга ёрдам беради.
Сузиш соғлиқни мустаҳкамлаш воситаларидан биридир. Бу
мактабгача ёшдаги болалар учун энг қизиқарли машғулот бўлиб, у
боланинг ҳар томонлама жисмоний ривожланишига, тўғри қомат-
нинг
шаклланишига, чиниқишга ёрдам беради. Сузиш жасурлик,
ирода каби маънавий-иродали хусусиятларни, куч, чаққонлик, чи-
дамлилик, тезкорлик, ҳаракат мувозанати ва координацияси каби
жисмоний сифатларни тарбиялайди.
Сузиш билан мунтазам шуғулланиш ҳамда табиатнинг табиий
омиллари (қуёш, ҳаво ва сув) бола организмини мустаҳкамлайди ва
организмнинг шамоллаш касалликларига бўлган қаршилигини
оширади. Сузишга ўргатишни ташкил қилишнинг энг асосий шак-
ли ‒ бу машғулот. Мактабгача тарбия муассасаларда сузиш машғу-
лотлари ўйин ва кўнгил очиш шаклида ўтказилади. Ўйин болалик
даврида фаолиятнинг энг асосий тури бўлиб ҳисобланади. Ўргатиш
жараёнида ўйинларни қўллаш орқали зарур бўлган янги малака ва
ҳаракат кўникмаларини муваффақиятли эгаллаш мумкин.
Ўйинлар ўргатиш жараёнида киритилган тақдирда болаларда
машғулотларга бўлган қизиқиш ортади, уларнинг руҳий ҳолати ях-
шиланади.
Сувдаги ўйинлар ва кўнгил очишлар бир қатор педагогик вази-
фаларни ҳал қилишга ёрдам беради. Болаларнинг сувга ўрганишла-
рига ёрдам берадиган ўйинлар ўргатишнинг бошланғич босқичида
қўлланилади. Бу қуйидаги ўйинлар: “Ким баландроқ?” “Кечув”,
“Денгиз жанги”, “Пўкак”, “Найза”, “Ким кўп пуфак чиқаради?”,
“Ким узоқроққа сирпанади?” ва бошқалар.
“Найза”, “Торпедалар”, “Ким тезроқ сузиб ўтади”, “Эстафета”
каби ўйинлар сузишнинг айрим элеметларини ва бутун техникаси-
ни ўргатишга ҳамда такомиллаштиришга ёрдам беради.
Сувда кўнгил очиш ўйинлари
сузиш техникасини айрим эле-
ментларини такомиллаштиришга ҳамда руҳий тикланишга ёрдам
беради. Масалан, “Ким ўзига тортиб олади?”, “Тахтачада мусоба-
61
қалашиш”, “Қайиқлар жанги”, “Карусел” ва бошқалар шулар жум-
ласидандир.
Мактабгача ёшдаги болаларни сузишга ўргатишда сузиш ма-
лакасини шакллантириш энг мураккаб ва кўп меҳнат талаб қилади-
ган иш ҳисобланади. Бу,
биринчи навбатда, ҳар қандай циклик
спорт турининг ўзига хос баъзи хусусиятларига, яъни бутун машғу-
лот давомида бир хил ҳаракатларни бажариш зарурлигига ва кўп
марта такрорлашига боғлиқ.
Сузиш ҳаракатлари ва техникасининг айрим элементларидан
фойдаланаётиб, сиз болаларда ўзгариб турувчи шароитларда мақ-
садга мувофиқ равишда ва тезкорлик билан ўргатилаётган ҳаракат-
ларни бажаришни тез ривожлантиришга имкон берасиз.
Ўйин қоидалари болаларнинг ўзаро муносабатларини тартибга
келтириб туради, ортиқча шовқинни олдини олади ва ижобий ҳис-
сиётларнинг намоён бўлишига яхши таъсир кўрсатади.
Ўйинлардан сузиш ҳаракатларини ўргатишга ёрдам бериш мақ-
садида фойдаланиш вазифалари билан чамбарчас боғлиқ бўлиши
лозим.
Болаларни сузишга ўргатишда уч хил турдаги ўйинлардан фой-
даланилади:
♦содда-сюжетсиз ўйинлар;
♦мураккаб-сюжетли ўйинлар;
♦жамоали ўйинлар.
Ўйинни
танлаш дарс вазифаларига, сув ҳавзаси чуқурлигига,
сув ҳароратига, шуғулланувчиларнинг сони ва ёшига, шунингдек,
уларнинг тайёргарликларига боғлиқ. Машғулотларни шуғулланув-
чиларга мос тарзда, яъни жисмоний ва руҳий жихатдан оғирлик
қилмайдиган усуллардан фойдаланган ҳолда олиб бориш мақсадга
мувофиқ.
