9
zaridan yondashilsa, ayniqsa, unumli bo‘ladi. Yuqoridagi rolli o‘yinlarni
AKT vositalari bilan birgalikda olib borilishi ham tavsiya qilinadi.
F
оydаlаnilgаn аdаbiyotlаr:
1.“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy-elektron jurnali. 2013, 6-
son.
2. “TDPI” ilmiy-nazariy va metodik elektron jurnal. 2018, 1-son.
3. M.A.Jo‘rayeva. Dorivor o‘simliklar atlasi. O‘quv qo‘llanma, T., 2019, 104-
bet.
4. E.T.Berdiyev, E.T.Axmedov. Tabiiy dorivor o‘simliklar. O‘quv qo‘llanma,
Toshkent, 2018, 90-bet.
TEXNOLOGIK TA’LIM O‘QITUVCHILARINING
KOMPETENLIGINI RIVOJLANTIRISH TEXNOLOGIYALARI
A.Xudayberganov (UrDU San’atshunoslik fakulteti dekani),
Ch.S
аbirova (Pedagogika va psixologiya kafedrasi d.v.b., PhD),
D.Shokirova (Texnologik ta’lim mutaxassisligi magistranti)
Ta’lim tizimidagi zamonaviy o‘zgarishlar, o‘qituvchining metodik
kompetentligi hamda kasbiy qobiliyatini izchil va muntazam rivojlanti-
rishni taqozo etmoqda. Smart ta’lim
‒ bu ta’lim muassasalari hamda
professor-o‘qituvchilar tarkibining umumiy standartlar, kelishuvlar va
texnologiyalar asosida yagona Internet tarmog‘i orqali ta’limni
amalga
oshiruvchi birlashmasi.
Oliy ta’lim muassasalarida innovatsion faoliyatning subyekti o‘qi-
tuvchi va uning shaxsiy imkoniyati hisoblanadi. Bunda o‘qituvchi shax-
sining ijtimoiy-madaniy, intellektual va axloqiy imkoniyatlari yuksak
ahamiyatga molik bo‘ladi. Kompetentlik tushunchasi ta’lim sohasiga
psixologik izlanishlar natijasida kirib kelgan. Shu sababli kompetentlik
noan’anaviy vaziyatlar, kutilmagan hollarda mutaxassisning o‘zini qan-
day tutishi, muloqotga kirishishi, raqiblar bilan o‘zaro munosabatlarda
yangi yo‘l tutishi, noaniq vazifalarni bajarishda, ziddiyatlarga to‘la ma’-
lumotlardan foydalanishda, izchil rivojlanib boruvchi va murakkab jara-
yonlarda harakatlanish rejasiga egalikni anglatadi. Kasbiy kompetentlik
mutaxassis tomonidan alohida bilim, malakalarning egallanishini emas,
balki har bir mustaqil yo‘nalish bo‘yicha integrativ bilimlar va
harakat-
larning o‘zlashtirilishini nazarda tutadi. Shuningdek, kompetensiya mu-
taxassislik bilimlarini doimo boyitib borishni, yangi axborotlarni o‘rga-
nishni, muhim ijtimoiy talablarni anglay olishni, yangi ma’lumotlarni iz-
10
lab topish, ularni qayta ishlash va o‘z faoliyatida qo‘llay bilishni taqozo
etadi.
Kasbiy kompetentlik – mutaxassis tomonidan kasbiy faoliyatni
amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalarning
egallanishi va ularni amalda yuqori darajada qo‘llay olinishi. Pedagogi-
kada kompetentlik deganda o‘qituvchining kasbiy-pedagogik faoliyatini
amalga oshirishi uchun zarur bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalarni
egallaganlik hamda innovatsion yondashuv asosida
ularni amaliy faoli-
yatida qo‘llay olish qobiliyati tushuniladi. Kasbiy bilimlarning mukam-
mal bo‘lishi uchun quyidagilar talab etiladi:
1. Fan metodologiyasi – jamiyatning ta’lim-tarbiya sohasidagi talab
va vazifalarining falsafiy asoslarini bilishi.
2. Nazariy bilimlar – pedagogika-psixologiya fani va o‘z fanining
qonun va qonuniyatlarini, qoida va tamoyillarini bilishi.
3. Metodik bilimlar – o‘quv ta’lim jarayoni tuzilishining modelini
amaliy va nazariy jihatdan tuza olishi (ta’lim jarayonini modellashtira
olishi).
4. Ta’limning texnologik tomoni – konkret sharoitda ta’lim va tar-
biya sohasidagi amaliy vazifalarni samarali hal eta olishi.
Metodik kompetentlik – ta’lim-tarbiya
jarayonini samarali tashkil
etishning shakl, metod va vositalarini bilish, o‘zlashtirish, amalda qo‘l-
lash, faoliyat natijalarini kvalimetrik tahlil eta olish, baholash, ilg‘or xal-
qaro pedagogik tajribalarni o‘rganish, o‘quv jarayonini loyihalash, mu-
vaffaqiyatli amalga oshirish ko‘nikmalari.
Bo‘lajak o‘qituvchilarda metodik kompetentlikni
shakllantirishda
innovatsion yondashuvlarni qo‘llashga alohida e’tibor qaratildi. O‘qituv-
chi faoliyatida o‘z-o‘zini faollashtirish, o‘z ijodkorligi, o‘z-o‘zini bilishi
va yaratuvchiligi kabi motivlar muhim ahamiyat kasb etadi. Bu esa o‘qi-
tuvchi shaxsining kreativligini shakllantirish imkoniyatini beradi. Yangi-
lik kiritishning muhim sharti muloqotning yangi vaziyatini
tarkib topti-
rishdir. Ta’lim jarayoniga yondashuv, asosan, bilim, ko‘nikma va mala-
kalar majmuasini shakllantirishga qaratiladi.
Ta’lim metodlari, avvalo, pedagog ongida qaysidir bir yo‘nalishdagi
faoliyatning umumlashgan loyihasi tarzida namoyon bo‘ladi. Kasbiy
kompetentlik quyidagi holatlarda yaqqol namoyon bo‘ladi:
‒ murakkab jarayonlarda;
‒ noaniq vazifalarni bajarishda;
‒ bir-biriga zid ma’lumotlardan foydalanishda;
11
‒ kutilmagan vaziyatda harakat rejasiga ega bo‘la olishda.
Kasbiy kompetensiyaga ega mutaxassis:
‒ o‘z bilimlarini izchil boyitib boradi;
‒ yangi axborotlarni o‘zlashtiradi;
‒ davr talablarini
chuqur anglaydi;
‒ yangi bilimlarni izlab topadi;
‒ ularni qayta ishlaydi va amaliy faoliyatida samarali qo‘llaydi.
Xulosa shuki, ta’limni bunday shaklda tashkil etish har bir bo‘lajak
o‘qituvchilarga imkon qadar individual yondashishni, uning shaxsini
hurmat qilishni, unga ishonch bildirishni taqozo etdi. Innovatsion yonda-
shuv asosida tashkil etilgan ta’lim o‘qitish
jarayonining ishtirokchilari,
pedagog-talaba, talaba-talaba, talaba-talabalar guruhi, talaba-talabalar ja-
moasi tarzida o‘zaro hamkorlikda bilim olish, kasb ta’limi o‘qituvchisi
sifatida kamol toptirishlari uchun qulay pedagogik shart-sharoitni yara-
tish zaruriyatini ifodalaydi.
