14
Bolshakova va I.A.Bolshakovlarning,
1
I.V.Azarova, O.A.Mitrofanova,
A.A.Sinopalnikovalarning
2
kabi ilmiy ishlari bor.
Qoraqalpoq tili sohasida kompyuter leksikografiyasi
va lingvistikasi
sohasida ham bir qancha ishlar amalga oshirilmoqda. Hozirgi kunda qo-
raqalpoq tili uchun ham til korpusi, til elementlari uchun ma’lumotlar
bazalarini shu jumladan komputer lingvistikasining ayrim masalalarini
hal qilish uchun foydalaniladigan sinonimik so‘zlar ma’lumotlar bazasi-
ni yaratish masalalari komputer lingvistikasi
sohasining dolzarb masala-
lari hisoblanadi.
Turlicha tovushlardan tuzilgan, ammo ma’nolari umumiy yoki bir-
biriga yaqin so‘zlar sinonimlar yoki ma’nodoshlar deb ataladi.
3
Sino-
nimlarning asosiy xususiyatlaridan biri – ularda eng
asosiy sinonimlarni
tuzadigan dominanta so‘zi, ya’ni tayanch (tirek so‘z) so‘zning bo‘lishi-
dir. Sinonimik qatorlar tayanch so‘z asosida tuziladi.
4
Tilshunoslikda
sinonimlar ko‘plab uchraydi – bu so‘z boyligini ko‘rsatadigan aniq dalil.
Sinonimlarning o‘zaro o‘zgachaliklari birqancha. Ularning eng asosiysi
sinonimik qatordagi har bir so‘zning o‘z ma’nolik xususiyatli belgilari-
ning bor bo‘lishidadir. Sinonimlar o‘zaro ma’nodosh bo‘lishi mumkin,
dominanta so‘z ularning qo‘llanilishida boshqalariga
solishtirilganda eng
ko‘p qo‘llaniladigan, keng foydalanish doirasiga ega ekanligidadir. Do-
minanta lotincha dominans – boshqaruvchi, ustam) degan ma’noni ang-
latadi. Sinonimik qatorni tuzishda har qanday uslubda qo‘llanilishi
mumkin bo‘lgan “neytral” so‘z asos etib olinadi. Tilning rivojlanishi bo-
rishida yangi so‘zlar paydo bo‘lib, lug‘aviy tarkibning boyib, shu tildagi
sinonimlarning ham foydalanish kengligiga bog‘liq bo‘ladi. Masalan:
