159
Arpabodiyon mevasi va efir moyi oziq-ovqat sanoatida ishlatiladi.
Tabiatda balandligi 2 m.gacha bo‘lishi mumkin bo‘lgan tik tarvaqaylab
ketgan ko‘p yillik o‘t o‘simlik turidir. Yetishtiriladigan navlari bir yillik
yoki ikki yillik o‘simliklar bo‘lib, ularning bo‘yi taxminan 60
‒80 sm.ga
teng bo‘lib, ildizi bor. Poyasi, piyozi, barglari va gullaridan tashkil top-
gan o‘simlikning barchasi yer yuzida bir xil rozet hosil qiladi.
Arpabodiyon
poyasi tik, shaklli, silindrsimon yoki naychasimon, oz-
gina burishgan, juda tarvaqaylab ketgan va och yashil yoki oqish rangga
ega. Uning balandligi xilma-xilligi va o‘sish odatlariga qarab,
60‒80 sm
dan 2‒3 m.gacha o‘zgarib turadi. Uzaygan, chuqur yashil barglarning
uchlari namlikning yo‘qolishining oldini
olish uchun qattiqlashishga
moyil bo‘lgan ko‘plab lakiniyalarga bo‘lingan. Ular navbatma-navbat
o‘sib boradi va pichanga o‘xshab po‘stinlanadi, shuning uchun ularning
nomi
“Foenikulum”
. Kichkina sarg‘ish gullar murakkab soyabonlarda
joylashgan nozik va kengaygan pedunkulada terminal holatida joylash-
gan. Dastlab, u yashil rangga aylanadi va u pishganida jigarrang-qora
rangga aylanadi.
Turlarning fitokimyoviy tahlili foenikulum vulgasiterpen kofen, di-
penten, felandren va metilkavikolo kislotasi mavjudligini
aniqlashga im-
kon berdi. Anisik keton, fenkon keton, dipinen va arpabodiyonning o‘zi-
ga xos xushbo‘yligi bo‘lgan anetol aromatik birikmasi.
Arpabodiyon tarkibida A, B va C vitaminlari mavjud. Arpabodiyon
odamlar uchun to‘yimli va juda foydali tarkibga ega. A, B va C guruh-
lari vitaminlarini mavjud. O‘simlik tarkibiga quyidagilar kiradi:
♦kaliy (yurak va mushaklari uchun juda muhimdir);
♦kalsiy (metabolik jarayonlarga yordam berish va qon ivishining si-
fatini yaxshilash);
♦magniy (asab tizimini qo‘llab-quvvatlash);
♦marganets (jarohatni davolashni tezlashtirish);
♦fosfor (tishlar va suyaklar holatini yaxshilash);
♦temir (miyaga yordam beradi, metabolizmda ishtirok etadi va ge-
moglobin darajasini saqlab turadi);
♦mis (normal qon holatini saqlab turish).
Yuqorida keltirilgan foydali moddalarning birortasi yo‘qligi inson
tanasi uchun muammolar keltirib chiqaradi. Shuning uchun arpabodi-
yonni oziq-ovqatda ishlatish mumkin bo‘lgan muammolar va kasallik-
larning oldini olishga yordam beradigan o‘simlikdir.
160
Arpabodiyon butun oila uchun foydali xususiyatlarga ega. Uning
foydali xususiyatlari azaldan ma‘lum bo‘lgan.
О‘simlikning
ajoyib xu-
susiyatlari Ibn Sino va Gippokrat tomonidan yozib qoldirilgan. Ota-bo-
bolarimiz bu haqda ajoyib qarorlar chiqarishgan, ular doimo ishlaydi:
♦uzoq davom etadigan yo‘talni davolash vositalari;
♦shamollash uchun dorilar va ularning oqibatlari;
♦og‘iz bo‘shlig‘i kasalliklarini davolash uchun vositalar (masalan,
turli xil stomatitlar);
♦qovuqning yallig‘lanishini va genitouriya sohasidagi boshqa mu-
ammolarni bartaraf etish vositasi.
Yosh onalar uchun arpabodiyon laktatsiyani ko‘paytirish qobiliya-
tida foydali bo‘lishi mumkin. Shuning uchun o‘simlik turli
xil choy va
aralashmalar tarkibiga kiradi, bu ona sutini ishlab chiqarishni tezlashti-
rishi va kuchaytirishi kerak. Aytgancha, uning sifati ham yaxshilanmoq-
da. Shuningdek, o‘simlik samimiy hayot sifatini yaxshilashga qodir. Er-
kaklar kuchi teng nisbatda olingan selderey barglari va arpabodiyon me-
valarining terapevtik damlamasi bilan qo‘llab-quvvatlanadi
‒ 1 litr quruq
sharob uchun taxminan 100 gramm. Dorivor ichimlikni bir oy davomida
ichish kerak, damlamali idish vaqti-vaqti bilan yaxshilab silkitilishi ke-
rak.
Dori tayyor bo‘lganda, uni ovqatdan keyin 150 g olish mumkin.
Boshqa ko‘plab holatlarda, arpabodiyonga
asoslangan dorilar erkaklar-
da, albatta, ishlaydi, ular prostata bezi va siydik pufagi bilan bog‘liq mu-
ammolarni yengishadi.
Pediatrlarga to‘rt oylik yoshdan boshlab bolalarga arpabodiyon bi-
lan choy berishga ruxsat beriladi. Ushbu ichimlik juda ko‘p afzalliklarga
ega:
♦bu chaqaloqning holatini yengillashtiradi, kolik va yassilikdan
charchaydi;
♦bu yosh asab tizimini mustahkamlashga yordam beradi;
♦bu immunitetni oshiradi.
Mahsulot skelet tizimini shakllantirish uchun zarur bo‘lgan kalsiy
miqdori yuqori bo‘lganligi sababli, ayniqsa, foydalidir. Arpabodiyon-
ning turli qismlari foydali xususiyatlarga ega: ildizlar, mevalar, barglar
va jarohatlaydi.
O‘simlikning har bir qismi muayyan holatlarda foydalidir:
♦ildiz laksatif sifatida harakat qilishi mumkin (chunki o‘simlikning
bu qismi, ayniqsa, parhez tolasiga boy);
161
♦mevalar qishdan keyin inson terisini qo‘llab-quvvatlaydi;
♦barglar tekislikdan “arpabodiyon suvi” tayyorlash uchun ideal.
Urug‘lar, ayniqsa, foydalidir. Ular oshqozon-ichak trakti kasallikla-
rida kuchli ta'sirga ega. Shuningdek, urug‘lar quyidagi hollarda bemor-
ning ahvolini yaxshilashi mumkin:
♦yurak tomirlari bilan bog‘liq muammolar bilan;
♦yuqori
xolesterol bilan;
♦nafas olish tizimining kasalliklari bilan;
♦oshqozon va yassi og‘riqlar bilan;
♦yo‘talayotganda (bu yerda, bir tomondan, ekspektoratsiya ta’siriga
erishish mumkin, bu organizmdan barcha keraksiz narsalarni olib tash-
lashga imkon beradi, boshqa tomondan, surunkali holga kelgan yo‘talni
tinchlantirishga imkon beradi).
