12
активлаштирувчи,
қуюқлаштирувчи,
суюқлик-сувни
ўзидан
итарувчи
(гидрофобизатор), сирти актив суперпластификаторлар.
Одатда, ҚҚҚ таркидининг 90...95 % боғловчи моддалар ва тўлдиргичлар
ташкил қилади, қолган 5...10% органик ёки анорганик
манбаалардан тузилган
қоришма таркибини мукаммаллаштирувчи (модификация) ва ростловчи
(регулируюшие) қўшимчалар-унсурлардан ташкил топади. Бунда қўшимча-
унсурлар қоришмаларга турли-туман специфик хусусиятлар бахш этади-масалан,
равонлик (пластичность), сиртидан сувни итарувчанлик (гидрофобность), совуқ-
аёзли ҳароратга чидамлилик (морозостойкость), оташбардошлик (огнестойкость)
ва бошқалар).
Мукаммаллаштирилган таркибли ҚҚҚ фошдаланишнинг оммалашувига сабаб
кўплаб функционал қўшимча-унсурларнинг ишлаб чиқилиши ва урарни амалда
тадбиқ қилиниши бўлди. Мукаммаллаштирилган таркибли ҚҚҚ бу
функционал
унсурлар таъсирида реологик кўрсаткичлари такомиллашиб, сифат ва
самарадорликка эшишиши билан бир қаторда,
уларнинг тан нархи одатий
(классик) қоришмалардан анчагина қимматлашиб боради. Сабаби, кўпчилик
қўшимчаларни ишлаб чиқаришда қимматбаҳо (унсур тан нархининг 80...97%
қийматини ташкил этади) кимиёвий моддалардан фойдаланишда ёки мураккаб,
илмий салоҳиятни талаб қилувчи технологиялар заруратида.
Мамлакатимизда, ҚҚҚ ва бетонлар таркибини мукаммаллаштириш учун
қўлланилувчи унсурларга ГОСТ 24211-2008
талабларига мос келиши
меъёрланади. Шу меъёрий ҳужжатга асосан бу унсурлар уларнинг таъсир
эффектига кўра уч гуруҳга бўлинади:
Биринчи гуруҳ-амалда қўллаш учун тайёр қоришмалар реологик
хусусиятларини
ростлаш
имконини
берувчи
унсурлар
(таркибни
равонлаштирувчи (пластификатор), қотиш жараёнини мўтадиллаштирувчи
(стабилизатор), таркиб равонлигини бир ҳолатда сақлаб турувчи (регулятор),
қоришма таркибида ғовак ҳосил қилувчи (газообразователь, пенообразователь,
ҳаволи шарчалар олиб кирувчи-воздухововлекатор) деб номланади;