Suvoq qilinishi rejalashirilayotgan yuzani tayyorlash xaritasi

21 
mayoqcha nayari kabi bir tekislikda o’rnatiladi. Buning uchun burchak nayining 
ichki tomoniga oz-ozdan KNAUF-“Rotband” loyidan syrkalib devor qirrasiga 
qo’yiladi va o’rtadan chetga tomon botirilib taxlanadi. 

Назорат саволлари: 
1. ҚҚҚ таркибида асосий ҳал қилувчи компонентлар қайси ашёлар: 
2. ҚҚҚ ишлаб чиқаришда қўлланилувчи хом ашё манбааларини гуруҳларга бўлиб 
таърифланг; 
3. Боғловчи моддаларга таъриф келтиринг ва ҚҚҚ таркибида ишлатилувчи 
боғловчи моддаларни қандай гуруҳланади? 
4. Минерал (анорганик) боғловчи моддалар гуруҳига кирувчи ашёларни 
келтиринг; 
5. Табиий ва суний (органик) боғловчи моддалар ва уларнинг келиб чиқиши, ҚҚҚ 
таркибида ишлатилишига мисоллар келтиринг; 
6. Ҳавойи (аэроцион) боғловчи материаллар, улани ишлаб чиқариш ва ҚҚҚ 
таркибида қўллаш борасида мисоллар келтиринг. 
7. Қурилиш гипси қандай ашё, олиниши ва қўлланилишига мисоллар келтиринг; 
8. Ҳавойи оҳак боғловчисининг асосий сифат ва хоссалаврини таърифланг. 
Қурилиш қоришмалари тайёрлашда бу боғловчидан қандай фойдаланилади? 
9. ҚҚҚ таркибини ташкил этивчи хом ашё манбаалари қандай гуруҳланади? 
10. ҚҚҚ таркибини тузишда қўлланилувчи қўйимчағунсурлар гуруҳига таъриф ва 
мисоллар келтиринг. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

22 
 
 
 
 
 
 
 
 
3 ma’ruza 
KNAUF BUTLOBCHI TIZIMLARI JAMLANMASINI (KBTJ) TASHKIL 
QILUVCHI QOPLAMA LIST MAHSULOTLAR. ISHLAB CHIQARISH 
TEXNOLOGIYASI, O’ZIGA XOS XUSUSIYATLARI VA XOSSALARI 
Quruq qurilish qorishmalari, gipsokarton, gipstolali xontaxta listlar, moysuvoq va 
moybo’yoq (shpaklevkalar), butlovchi (o’rnatish, qotirish, elimlash, montaj detallari va 
tugunlari) qisimlari to’plami. Bu tizimning universalligi, ishlatilishi va xossalari. 
Mudarrislik-axborot texnologiyalari: Jumboq echim masalali tortishuv shaklida tashkil 
qilingan ma’ruzalar, zamonaviy computer texnikasi va texnologiyalaridan, texnika o’qitish 
jihozlari va tarqatma materiallar tizimidan foydalanish. 
Manbaa: /1/, /10/, /12/ 4-bo’lim (N3-ma’ruza)”Ma’ruzalar matni”. /16, 17/, /19-21/, 
/46/. 
“QURUQ” usulda pardozlash texnologiyasida qo’llanuvchi butlovchi materiallar 
jamlanmasi(nomenklaturasi):
 KNAUF-xontaxta listlari (gipskarton qoplamalar);
 KNAUF-superlistlari (gipstolali qoplamalar);
 KNAUF-fayerbord (otashbardosh qoplamalar); 
 KNAUF-akvapanellari (namlik va atmosfera taasiriga chidamli qoplamalar); 
 KNAUF-gipsplitalari (gips qorishmasidan quyilgan, oshiq-moshiq li, bir-biriga 
kiygizib teriluvchi qoliplantan plitalar); 
 KNAUF-profillari (tunuka-po’lat listlardan egib ishlangan sinch-qallama ustunlari); 

23 
2 rasm. 
KNAUF-xontaxta listlari(gipskarton qoplamalar); GKL-gipsokarton xontaxta listlar, 
mag’zi otashbardosh-o’tga chidamli, yonmaydigan quyma gips qorishmasidan turli 
qo’shimcha va g’ovak hosil qiluchi ko’piruvchi reagentlar bilan ishlangan va tasqi sirti 
(boylama qirralaridan tashqari) karton qog’oz qoplamasi bilan mustahkam elimlangan 
xontaxta-list shaklidagi buyum. 
GKL gipsokarton xontaxta listlarning yuza qismining markazidan yig’ish- o’rnatish 
ishlarini engillatish maqsadida burama mix (shuruplar)ning o’rni belgilangan bo’ladi. 
Xontaxta listning teskari uzasiga mahsulot haqidagi malumotlar- xontaxta listning turi, 
qirralarining sakli, o’lchami, qaysi meyoriy hujjatlarga (GOST, DIN va yoki SHNK) 
ilova, mahsulotni ishlab chqargan zavod va sana belgilanadi. 
Masalan, GKL gipsokarton xontaxta listlar quyidagicha markalanadi: ГКЛ-А-УК-
2500х1200х12,5 ГОСТ 6266-97 (yozuv namunasi) – GKL listi, A tipi, qirralari 
yupqalangan, bo’yi 2500mm, eni 1200mm, qalinligi 12.5mm, GOST 6266-97 talablariga 
javob beradi deguvchi ma’lumotlardir. 
KNAUF xontaxta listlari qadoqlangan holda joydan-joyga tashiladi. Buning uchun 
xontaxta listlardan jamlangan toy ostiga yog’ochdan taglik, karton qog’ozdan qatlam 
to’shalib ustiga bir xil o’lchamli listlarni qirra va tomonlarini bir yo’nalishda taxlanadi.
Tayyor qadoq toylarning ustidan qo’shimcha ravishda suv va namni o’tkazmaydigan
polietilen plenka xalta kiygiziladi. 
Gipsokarton xontaxta listlarning asosan ko’p ishlatiluvchi karrali o’lchami 
2500x1200x12.5 mm bo’ladi. Undan tashqari quyidagi taqvimda ko’rsatilgan o’lcamlarda 
ham ishlab chiqarilishi mumkin. 

24 
1-jadval 
Bo’yi, mm
Eni, mm 
Qalinligi, mm 
2000 dan 4000 gacha, 
50mm li qadam va +0; -5 li 
cheklanish 
bilan 
chiqariladi 
600 dan 1200 gacha, 
+0; -5 cheklanish 
bilan chiqariladi 
6,5; 8,0; 9,5; 12,5; 14,0; 
(cheklanish:±0,5) 
16,0; 18,0; 20,0; 24,0 
(cheklanish:±0,9) 
3 rasm. 
KNAUF xontaxta listlarining qirrasinin shakli va nomlanishi 
2-jadval 
Qirrasining shakli (eskiz) 
Nomi 
Belgilanishi 
To’g’ri to’rtburchakli qirra 
(прямая кромка) 
ПК 

25 
Yuza 
tomonidan 
yupqalashtirilgan 
qirra 
(утонченная кромка) 
УК 
Yuza 
tomonidan 
yarim 
aylana qirra (полукруглая 
кромка) 
ПЛК 
Yuza 
tomonidan 
yupqalashtirilgan 
yarim 
aylanali qirra (полукруглая 
утонченная кромка) 
ПЛУК 
Aylana 
qirrali 
(Закруглённая кромка) 
ЗК 
4 rasm.
KNAUF xontaxta listlarining turlari 
3-jadval 
Nomlanishi 
Karton qoplamasining rangi 
Orqa betidagi yozuv rangi 
Odatiy gipsokarton (ГКЛ-
гипсокартонный лист)
Kulrang (серый) 
Ko’k 
Namlikka 
chdamli 
gipsokarton 
(ГКЛВ-
гипсокартонный лист вла-
гостойкий) 
Yashil (зелёный) 
Ko’k
Otashbardosh 
gipsokaron 
(ГКЛО-гипсокартонный 
лист огнестойкий) 
Kulrang (серый) 
qizil 
Namlik 
va 
otashbardosh 
gipsokarton 
xontxta
(ГКЛВО-гипсокартонный 
лист влаго-огнестойкий) 
Yashil (зелёный) 
qizil 

26 
KNAUF xontaxta listlarining texik ko’rsatkichlari 
4-jadval 
Kor’satkichning nomlanishi 
Shartli belgilanishi va qiymati 
GOST 30244 ga asosan otashbardoshlilik 
gruhi 
Г1 sustyonuvchan (слабогорючий ) 
Bir metr kvadrat xontxta listning vazni (M-
kg) uning qalinliga (S) bog’lanishi 
0.8xS dan 1.06xS gacha 
Zichligi, kg/m3 
850 gacha 
Issiqlik 
temperatura 
o’tkazuvchanligi, 
Vt*/mK 
0.25 
Tarkibidagi 
tabiiy 
radionukliidlarga 
nisbatan aktivligi, Bk/kg 
370 dan kamroq 
KNAUF-superlist yoki gipstolali xontaxta listlar
KNAUF-superlist yoki gipstolali xontaxta listlar tabiiy gips bog’lovchisidan tayyorlangan 
qorishmaga juda mahin qilib titilgan qog’oz chiqindilari tolasini qo’shib yuqori bosim 
ostida presslash yo’li bilan, turli o’lcham va qalinlikdagi, xontaxta saklidagi qurilish-
pardozlash buyumidir.
 
  5 rasm. 
KNAUF-superlistlarning olchami va qalinligi xuddi gipsokarton xontaxta listlar kabi 
karrali o’lchamda bo’ladi.

27 
KNAUF-superlist ishlatilish sohasi 
Gipstolali xontaxta listlar xona ichki sharoiti quruq, mo’tadil va nam bo’lgan bino va 
inshootlarni pardozlashda ishlatiladi. Shuningdek nam va yog’in-sochin sharoitida 
ishlatiluvchi, GKLV-namlikka chdovchi gipstolali xontaxta listlar bo’lib bu listlar bilan 
pardozlangan xonalar namlik darajasini bir meyorda yshlab turish uchun shamollatuvchi 
ventilyasiya tuynuk-mo’rilarini o’rnatish talab etiladi. 
KNAUF-fayerbord 
Otashbardoshli KNAUF-fayerbord xontaxta listlari maxsus o’tda yonmaydigan gips 
o’zakli qatlam uzasini (yon qirrqsidan tashqari) o’tda yonmaydigan shishatolali mato bilan 
mustahkam elimlangan bo’ladi. Xontaxta list orqa betining burchak qismida “ORQA 
TOMON-TЫЛЬНАЯ СТОРОНА” deb yozilgan bo’ladi. Xontaxta list yigib-o’rnatilish 
paytida shi yozuvga amal qilib, taxtaning orqa betini ichkari tomonga qilib montaj qilinihi 
kerak. Shuningdek xontaxta listning orqa betida uning tamg’asi bolib, unda qizil rangdagi 
quyidagi ma’lumotlar yoziladi: 
 Ishlab chqaruvchi zavodning nomi va tartib raqami; 
 Xontaxtaning shartli belgisi, masalan - ПНКФ (плита несгораемая 
КНАУФ_ФАЙЕРБОРД) 2500х1200х12,5 ТУ 5742-006-2009; 
 O’lchamlari (uzunligi,kengligi va qalinligi mm da); 
 Me’yoriy hujjat texnik shartning raqami) , xontaxta ishlab ciqarilgan sana. 
Deyarli shu o’lchamdagi xontaxta listlsr ishlab chiqariladi, va uning vazni 31.5 kg 
bo’ladi, shuningdek uzunligi 2000mm dan 4000mm gacha (50 mm li qadam bilan), eni 
faqat 1200mm, qalinligi esa 12.5; 14; 16 (±0,5mm aniqlikda) , hamda 18; 20; 24 
(±0,9mm aniqlikda) qilib ishlangan xontaxta listlar ham taqdim etiladi. 
KNAUF-fayerbord xontaxta listlarining bo’ylama va en tomon qirralari tog’r to’rt 
burchak shaklida bo’ladi. 
KNAUF-fayerbord xontaxta listlari asosan yong’in xavfsizligi borasida yuqori talab 
qo’yiluvchi bino va inshootlarda (qatlamdevor, osma sfit, asosiy devorlar qoplamasi, 
kommunikasiya shaxtalari, metall konstruksiyalar qoplamasi sifatida) ketma-ket, 
birma-bir elementar uzalar qoplamasi sifatida ishlatiladi. Bu toiafadagi xontaxtalar bir 
va ko’p qavatli, otashbardoshlik darajasi va funksional yong’in xafsizligi sinfi turlicha 
bo’lgan, ichki harorat va namlik sharoiti quruk va mo’tadil bo’lgan xonalardagi 
konstruktiv elementlarni qoplash va pardozlashda ishlatiladi. 

28 
13 – rasm. 
AKVAPANELLAR 
C’ement-mineral tolali AKVAPANEL deb nomlanuvchi mayda donali keramzitobeton 
qorishmasidan presslamasdan shibbalash yo’li bilan, ikki tomonidan shisha tolali toqima-
to’r va PVX (polivinilxlorid-polimerli) plastiizol matosi bilan qoplangan xontaxta list 
shaklidagi butlovchi tizim jamlamasi. Bu xontaxta listlar asosan pardozlash ishlarida 
qoplama sifatida ishlatiladi. 
AKVAPANELning ikki turi mavjud bo’lib, ular: 
Ichki AKVAPANEL 
Tashqi AKVAPANEL deyiladi. 
 
6 rasm. 

29 
AKVAPANEL xontaxta-listlarning asosiy o’lchami 1200x900x12.5 mm (1.08 kv.m) li 
bo’lib, 16 kg gacha vazinga ega. 
AKVAANEL qirrqsi:
 
7 rasm. 8 rasm.
Bu butlovchi tizim buyumlari asosan sinch tortib qoplanuvchi qatlamdevorlar, osma 
shiftlar va kommunikasiya tarmoqlari joylashtiriluvchi shaxtalar yuzasini qoplab 
pardozlashda ishlatiladi. Otashbardoshlik darajasi va yong’in xafsizligi sinfi turlicha, 
quruq, normal, nam va ho’l sharoitli, turli haroratli iqlimga ega bo’lgan mamlakatlarda bir 
va kop qavatli barcha toifadagi binolarni pardozlashda ishlatiladi. AVAPENEL xotxta 
listlarga qo’yiluvchi barcha talablar СНиП 23-02-2003 meyoriy hujjatga asosan tartibga 
solingan bo’ladi. 
AKVAPANEL xontaxta listlari bir xil o’lchamli, partiyali, turdagi qadoqlangan paket 
holida, joydan-joyga tashiladi. Buning uchun xontaxta listlardan jamlangan toy ostiga 
yog’ochdan taglik (poddon), karton qog’ozdan qatlam to’shalib ustiga bir xil o’lchamli 
listlarni qirra va tomonlarini bir yo’nalishda taxlanadi. Tayyor qadoq toylarning ustidan 
qo’shimcha ravishda suv va namni o’tkazmaydigan polietilen plenka xalta kiygiziladi. 
KNAUF-quyma gipsplitalari 
Gipsplitalari-bu G-4 yoki G-5 markali gips bog’lovchi moddasidan tayyorlangan 
qrishmadan maxsus qoliplarga quyib, ma’lum o’lcham va shaklga ega bo’lgan to’gri 
burchakli parallelepiped shaklidagi KNAUF butlovchi tizmari jamlanmasga kiruvchi 
mahsulot. Bu plitalar bino va inshootlar sathini bo’laklarga yoki xonalarga bo’lishda 
qatlamdevorlarni terish uchun g’isht (blok) o’rnida ishlatiladi va quyma gipsplitalar deb 
nomlanadi. Bu turdagi plitalarning to’rt qirrasidan ikki tomonida tishi va ikki tomonida 
o’yiqchasi (“PAZ” deyiladi) bo’lib, terish jarayonida tomonlaridagi tishlar shu 

30 
o’yiqchalarga kiygaziladi va “qulf-kalit”-“oshiq-moshiq” vazifasini bajaradi. 
9 rasm. 10 rasm.
KNAUF gipsplitalari xususyatlari, ishlatilish sohasiga ko’ra standart va suv o’tkazmas 
(“gidrofob” deyiladi) toifalarga bo’linadi.
5-jadval 
Toifasi 
Gipsplitalarning standart olchami 
va ruxsat etiluvchi qochrimlar, 
mm 
Bir m kv 
maydondagi 
plitalar coni
Gipsplitalarnin
g 
vazni, kg 
bo’yi, 
L
eni, B
qalinligi, t
1 
667±3 
500±2 
80±1 
3,0 
33,4 
100±1 
41,6 
2 
900±3 
300±2 
80±1 
3,7 
27,0 
11-rasm.

Download 4.29 Mb.